بازار، گروه استانها: بخش اعظم چرخش چرخ اقتصاد استان سمنان بر عهده روستاها است روستاهایی که عمدتاً دامداری، کشاورزی و تولید صنایع دستی و لبنی، محصولات کشاورزی و همچنین گردشگری استان سمنان را بر عهده دارند و خدمات و تولیدات شأن در سال‌های اخیر، به خصوص در گیر و دار کرونا با مشکلات متعدد روبرو شده است.
کرونا بر کسب و کارهای کوچک که عمدتاً با تسهیلات بانکی سرپا شده بودند نیز تأثیر منفی گذاشت برای مثال محدودیت‌ها در تردد بین شهرها به کاهش تعداد تریلی‌هایی انجامید که خوراک دام را به استان سمنان می‌آوردند و در نتیجه دامداران برای تأمین خوراک درگیر مشکلات عدیده شدند این مشکلات باعث پیش آمد موانع مالی برای این قشر شد و برخی حتی دست از کار کشیدند و به شغل دیگری تن دادند.
مهاجرت و کاهش ماندگاری روستاییان
آمار مشخصی از اینکه در دوران کرونا چه تعداد واحد کوچک روستایی و تولیدی و همچنین خدماتی مانند گردشگری تعطیل شد، وجود ندارد همچنین مشخص نیست که تعطیلی این مشاغل چه میزان روستایی را مجبور به مهاجرت به شهرها برای ارتزاق کرد اما تلاش‌های مسئولان استان سمنان برای مقابله با آثار سو اقتصادی کرونا نشان می‌دهد که بحران‌های ناشی از کرونا در روستاها بسیار جدی بوده است.
دولت برای مقابله با موانع تولید و کسب کار روستایی و شهری در قبال کرونا اقدام به پرداخت تسهیلات کرد و از تبصره ۱۸ کسب و کار و تولید استفاده کرد اعتباراتی که با هدف نگه داشتن اشتغال ارائه می‌شدند برای مثال مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار سهمیه استان در تسهیلات کرونا را برای حفظ مشاغل ۳۸۲ میلیارد تومان اعلام کرد.
آمار مشخصی از اینکه در دوران کرونا چه تعداد واحد کوچک روستایی و تولیدی و همچنین خدماتی مانند گردشگری تعطیل شد، وجود ندارد
اسماعیل غنیان با بیان اینکه تلاش خوبی برای جذب این اعتبارات و پرداخت تسهیلات انجام شده و واحدهای تولیدی بسیاری برای حفظ اشتغال خود از این وام‌ها بهره مند شدند، بیان کرد: تثبیت و صیانت از اشتغال پنج هزار و ۴۹۶ نفر برای سال جاری برنامه‌ریزی شده بود.
حمایت وجود دارد اما تک بعدی است
حمایت و پشتیبانی از مشاغل آسیب دیده از شیوع ویروس کرونا هدف اصلی دولت در پرداخت این تسهیلات بود اما به عقیده برخی کارشناسان این تسهیلات تنها بخشی از مشکلات را به صورت مقطعی حل می‌کند و در میان مدت خودش به یک بار سنگین بر دوش مشاغل آسیب دیده روستایی از بابت کرونا بدل خواهد شد.
کارشناس اقتصادی درباره این موضوع به خبرنگار بازار، می‌گوید: پنج سال است که در این کشور و بالتبع استان سمنان، سیاست حمایت از تولید در یک چیز معنی می‌شود و آن هم تسهیلات بانکی است در حالی که نقدینگی یک بهش از ده بخش مشکلات تولید به خصوص در گیر و دار کرونا است که به آن توجهی نمی‌شود. تسهیلات برای شغلی که بازارهای خود را از دست داده یا تضعیف شده می‌بیند، تولیدش به کمترین میزان تقلیل یافته و حتی توان ادامه ندارد چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟
سید رضا طباطبایی با بیان اینکه تسهیلات برای واحدی به درد می‌خورد که بخواهد گسترش تولید بدهد، خط تولید جدید افتتاح کند یا تولیدش را کمیت ببخشد اما واحدی که به ورطه نابودی رسیده جز بدهی بانکی ثمری نخواهد دید، افزود: فرض کنید واحد دامداری که از بابت کرونا و مسائل اقتصادی این سال‌ها مدام دام‌های خود را فروخته تا برای دیگر دام‌ها علوفه تهیه کند و کار به جایی رسیده که دیگر توان ادامه ندارد تسهیلات برای این واحد نهایتاً بتواند به صورت مقطعی علوفه را تأمین کند اما همین که دام‌ها به ازدیاد بیفتند اقساط وام و پرداخت آن آغاز می‌شود یعنی به محض رفع شدن اولین مشکل، دومین مشکل سر راه سبز می‌شود پس باز باید دام بفروشد تا اقساط پرداخت کند و این ماجرایی است که بر سر برخی واحدهای روستایی استان آمده است.
وی ادامه داد: مشکل دیگر اما این است که بسیاری واحدهای خدماتی و تولیدی مانند تولید فرش، لبنیات، گردشگری و بوم گردی و … بازار خود را از دست داده‌اند یعنی گردشگر کم شده است، کمتر کسی به روستاها سفر می‌کند لبنیات بازار خود را کم شده می‌بیند و در نتیجه توان فروش و عرضه خدمات پایین آمده است حالا فرض کنید که به این واحدها وام هم داده شود وقتی مشتری وجود ندارد وقتی گردشگری نیست چطور قرار است که تسهیلات پرداخت شود؟ در نتیجه خیلی زود این واحدها یا تملک می‌شوند و یا تعطیل؛
تسهیلات خودش مانع تولید می‌شود
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه تسهیلات برای یک واحد بوم گردی که از فقدان گردشگر دو سال است که حتی نمی‌تواند گوشت و برنج و روغن مورد نیاز طبخ غذای مسافران را تأمین کند به چه دردی می‌خورد؟ گفت: تسهیلات جز اینکه خود به یک معضل بدل شود مشکلی را حل نمی‌کند چرا که مسئولان ما تک بعدی به آسیب‌های اقتصادی روستایی نگاه می‌کنند در حالی که مشکل عمده فقدان بازار فروش، کاهش نیروی کار، بدهی بانکی، کاهش گردشگر، بیمه و تأمین اجتماعی و معوقات آن و ده‌ها عامل دیگر است.
تسهیلات برای یک واحد بوم گردی که از فقدان گردشگر دو سال است که حتی نمی‌تواند گوشت و برنج و روغن مورد نیاز طبخ غذای مسافران را تأمین کند به چه دردی می‌خورد؟
در تأیید صحبت‌های این کارشناس اقتصادی، یک فعال بازار گردشگری روستایی و تور لیدر محلی در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه از سال ۹۶ وارد این عرصه شده و تا پیش از اسفندماه ۹۸ شرایط بازار کسب و کار بوم گردی و گردشگری روستایی استان سمنان بسیار عالی بود، می‌گوید: برای مثال در روستای رضا آباد تمام بوم گردی‌ها مملو از جمعیت می‌شدند و تلفنی نوبت‌های طولانی به مسافران داده می‌شد برای مثال در برهه فروردین و اردیبهشت ۹۷ درست به خاطر دارم که تا روزی ۱۲۰ نفر تقاضای گردشگری از سبزوار، شاهرود، حتی گرگان و میامی و علی آباد وجود داشت اما اکنون در یک ماه ۲۵ گردشگر هم مراجعه نمی‌کنند.
علی پارسا با بیان اینکه زمانی اگر قرار بود مثلاً برای حضور در گیور و قلعه بالا و رضا آباد و روستاهای هدف گردشگری این چنین که در آنها بوم گردی وجود داشت وقت بگیرید به شما نوبت‌های ۱۵ روزه و حتی در برخی برهه‌ها مانند تعطیلات و ایام نوروز و… تا ۱۷ روز بعد وقت خالی داده می‌شد اما امروز شاهد هستیم که بوم گردی‌ها به جز چند مورد مابقی تعطیل شده‌اند آنهایی هم که سر پا هستند ماهی ۱۵ مشتری هم ندارند و فقط برای این تعطیل نکرده‌اند که منبع درآمد دیگری دارند و یا فکر می‌کنند که شاید با کمی سختی کشیدن دوباره همه چیز بهتر شود.
پکیج‌های حمایتی نیاز است
این شرایط مشخص می‌سازد که آسیب‌های کرونا صرفاً از بابت تسهیلات برطرف و یا کاهش نمی‌یابد در نتیجه یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با بازار، راهکار را در ارائه پکیج‌های حمایتی می‌بیند و می‌گوید: نباید تنها به وام اکتفا کرد در نتیجه می‌توان بسته‌هایی را برای حمایت از مشاغل روستایی تدارک دید که در آن وام‌هایی که یک تا دو سال تنفس دارند با سود پایین پرداخت کرد در همان پکیج، موارد اولیه به صورت اقساطی در اختیار تولید گران گذاشت برای مثال برای فرش، نخ و برای بوم گردی روغن، مصنوعات چوبی، تخت و کمد، برنج، بنشن و … به واحدها داده و در طول سال آن را بازپرداخت کنند همچنین معافیت‌ها و یا تخفیف‌هایی از بابت تأمین اجتماعی، مالیات و عوارض، استمهال سود وام‌های سر آمده، استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی دستگاه‌های اجرایی برای معرفی خدمات و تولیدات واحدهای تولیدی و خدماتی و گردشگری روستاها به صورت رایگان و… در نظر گرفت.
محمد تقی شریفی آشیانه با بیان اینکه این پکیج ها باید جامع باشد و همه نظرها در آن دیده شود از سوی دیگر باید از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی کمک گرفت برای مثال ترسیب کربن که کاری جهانی است و منابع طبیعی انجام می‌دهد می‌تواند به جای اینکه تولید را در روستا گسترش دهد، محصولات روستاییان را بخرد تا بازار فروش شأن تأمین شود و آن را مستقیم به مردم عرضه کند این کار را می‌توان با برون سپاری و هزینه کرد با وب‌سایت های خرید و فروش آنلاین انجام داد چرا که امروز ۸۰ درصد مشکل روستاییان فقدان بازار فروش و خدمات است.
وی با بیان اینکه اگر تمام این ابعاد دیده نشود نمی‌توانیم بگوییم که از تولید روستایی در برابر کرونا محافظت کرده ایم، افزود: دولت از ابتدای کرونا تنها بر روی تسهیلات تاکید و تکیه کرده است آن هم با نام تسهیلات ویژه مشاغل آسیب دیده از کرونا که اصلاً با اصل آن مخالف هستیم چرا که این دسته بندی درست نیست مشاغل آسیب دیده در کرونا وقتی مطرح می‌شود یعنی در مقابل آن مشاغلی هم در روستاها هستند که از کرونا سود کردند! و یا ضرری نکردند در صورتی که اصلاً چنین چیزی نیست حتی یک نفر شاغل روستایی هم نمی‌تواند بگوید که من از کرونا متضرر نشدم در نتیجه در وهله اول باید پکیج حمایتی که بیان شد مد نظر قرار گیرد و در وهله دوم این تفکیک‌ها برداشته و به تمام اقتصاد روستا کمک شود.
نهادها به کمک روستایی‌ها می‌آیند
علی رغم تمام این مسائل که بیان شد اما هستند نهادها و ارگان‌هایی که به کمک روستاییان هم آمده و تأثیرات بسیار خوبی را هم گذاشته‌اند برای مثال مدیر کل ستاد اجرایی استان سمنان چندی پیش در گفتگو با خبرنگاران ا اشاره به رسالت این ستاد در راستای ایجاد فرصت‌های شغلی برای کارآفرینان و افراد جویای کار تصریح کرد: بنیاد برکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) بر اساس تأکیدات و فرمایشات مقام معظم رهبری، در بحث اشتغال‌زایی در سراسر کشور فعال است.
احمدی با اشاره به عملکرد ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) در استان سمنان طی شش ماهه اول سال جاری و در راستای توسعه طرح‌های کارآفرینی خاطرنشان کرد: در نیم سال اول سال جاری ۵۰۰ طرح اشتغال‌زایی در استان سمنان اعتبارسنجی و اولویت‌بندی شده و پس از بررسی‌های لازم برای اخذ تسهیلات موردنیاز، به بانک‌های عامل معرفی شد.
ایجاد فرصت‌های شغلی برای کارآفرینان و افراد جویای کار توسط ستاد اجرایی
وی با اشاره به اینکه متقاضیان بیش از ۹۰ درصد این طرح‌ها تسهیلات موردنیاز خود را دریافت کردند عنوان کرد: برآورد ما برای اعطای تسهیلات اشتغال‌زایی در استان سمنان تا پایان امسال، بیش از ۶۰۰ طرح اشتغال‌زایی است و با اعطای تسهیلات به این طرح‌ها، پیش‌بینی می‌شود ایجاد فرصت‌های جدید اشتغال برای بیش از ۱۰۰۰ نفر را در استان شاهد باشیم.
تسهیلات برای رفع مشکلات تولید پرداخت می‌شود
یازدهم بهمن ماه ۱۴۰۰ بود که سید محمد رضا هاشمی استاندار سمنان خواستار افزایش سطح اعتبارات ملی اختصاصی به استان سمنان از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و افزایش سقف تسهیلات در اختیار بانک‌های استان برای اختصاص به تأسیسات گردشگری شد و گفت: سقف تسهیلات در اختیار بانک‌های استان بسیار ناچیز است و با اعتبارات ناچیز نمی‌توان در حوزه گردشگری فعالیت کرد.
وی البته به استفاده از ظرفیت گردشگران و زائران رضوی نیز برای تقویت اقتصاد خدمات و تولید محور روستاهای استان سمنان نیز تاکید کرد و بیان داشت: استان سمنان بین حرم مطهر حضرت معصومه (س) و حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده و همچنین این استان دارای آثار تاریخی و گردشگری و روستاهای هدف گردشگری متعددی است.
همچنین در استان سمنان مجموعه‌ای راه اندازی شده که موانع تولید را در بخش‌های دیگر به جز تسهیلات بررسی و در اندازه توان خود را برطرف می‌کند فرامرز محبوبی معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه مرکز شبانه روزی فوریت‌های بررسی مشکلات واحدهای تولیدی روستایی و شهری استان از سال گذشته آبان ماه مشغول به کار شده است، گفت: بررسی مشکلات ۲۸۰ واحد تولیدی که بخش اعظم آنها در زمینه کشاورزی، گردشگری و روستایی بودند از جمله اقدامات این مرکز بوده است.
در نهایت باید دید که آیا پکیج چند بعدی حمایت از تولید به خصوص در روستاهای استان از سوی مسئولان پیگیری و اعمال می‌شود یا خیر باز هم حمایت‌ها به صورت تک بعدی و تنها در زمینه ارائه تسهیلات باقی خواهد ماند موضوعی که تجربه این دو سال ثابت کرده نتوانسته جلوی تعطیلی واحدهای تولیدی را بگیرد.
نظر شما