توحید ورستان؛ بازار: وابستگی اروپا به واردات گاز طبیعی در دهه گذشته به دلیل افزایش مصرف و کاهش تولید داخلی بیش از ۱۵ درصد افزایش یافته است. در این میان و براساس داده های رسمی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده؛ واردات گاز چه از طریق خطوط لوله و چه از طریق گاز طبیعی مایع، بیش از ۸۰ درصد از عرضه گاز به ۲۷ کشور اتحادیه اروپا و بریتانیا در سال ۲۰۲۰ را تامین کرده که در مقایسه با ۱۰ سال قبل، ۶۵ درصد افزایش یافته است. براین اساس واردات گاز طبیعی از طریق خطوط لوله، ۷۴ درصد از کل واردات را تشکیل می‌دهد، در حالی که سهم واردات گاز مایع، ۲۶ درصد باقی است.
روسیه بزرگترین تامین کننده
واردات گاز طبیعی از طریق خط لوله به اروپا از روسیه، نروژ، شمال آفریقا و آذربایجان انجام می‌شود. روسیه با توجه به میزان مصرف گاز در سال ۲۰۲۰ به میزان ۱۳ میلیارد فوت مکعب در روز، بزرگترین تامین کننده گاز اروپا در سال ۲۰۲۰ است که پیشتر ۱۱ میلیارد فوت مکعب در روز بود. همچنین واردات گاز طبیعی اروپا از نروژ به طور متوسط ۹ میلیارد فوت مکعب در روز بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ بوده است. توسعه میدان‌های جدید در منطقه دریای بارنتس فلات قاره نروژ برای جبران کاهش میادین دیگر در دریای شمال کافی نبوده است.
کشورهای اروپایی LNG را از طریق قراردادهای بلندمدت وارد می‌کنند، این واردات بسته به قیمت جهانی گاز، تقاضای هوای سرد و دسترس بودن عرضه خط لوله، سالانه در نوسان است. صادرات LNG به اروپا از ۳.۶ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۱۴ به ۱۰.۱ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت.
افزایش واردات گاز طبیعی اروپا در دهه گذشته با کاهش میزان تولید داخلی همراه است، بطوریکه به گفته اداره اطلاعات انرژی طی ۱۰ سال بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. یعنی تولید گاز در اتحادیه اروپا و بریتانیا از ۱۸ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۱۰ به ۹ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت.
افت تولید در نتیجه کاهش منابع و سیاست‌های سبز اروپا است که با هدف حذف تدریجی تولید سوخت فسیلی در منطقه انجام می‌شود. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که اروپا از یک بحران شدید در تامین گاز پس از سال شیوع بیماری همه‌گیر رنج می‌برد و در بحبوحه تشدید تنش‌ها بین روسیه و اوکراین است.
تقاضای گاز
تقاضای منطقه‌ای برای گاز طبیعی در اروپا بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ به سرعت کاهش یافت، البته طی پنج سال اخیر در ۴۵ میلیارد فوت مکعب در روز تثبیت شده است. مصرف گاز بخش صنعتی اروپا به طور متوسط ۱۳.۷ میلیارد فوت مکعب در روز در طول دهه گذشته تقریباً تغییری نکرده است.
هرچند اقدامات موثر برای بهبود بهره‌وری انرژی و برق، مصرف گاز در بخش مسکونی و تجاری را به طور متوسط به ۱۷ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۲۰ کاهش داده است. از سوی دیگر، مصرف گاز بخش برق از سال‌های ۲۰۱۰ تاکنون کاهش محسوسی داشته است چون نفوذ انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق افزایش یافته است.
افزایش تاریخی قیمت
ایالات متحده و اتحادیه اروپا محموله‌های LNG را تا دوردست ژاپن دنبال می‌کنند. تا منبعی برای جایگزین گاز روسیه بیابند که در صورت درگیری بین مسکو و کی‌اف، می‌تواند در تحویل گاز به این قاره اختلال ایجاد کند.
در حال حاضر قیمت گاز اروپا به دلیل سطوح پایین ذخیره‌سازی، کاهش جریان روسیه و نگرانی در مورد عرضه زمستانی در بحبوحه بن بست بین روسیه و غرب بر سر اوکراین، در سطوح بالای تاریخی باقی مانده است. مقامات کمیسیون اروپا در هفته‌های اخیر در تلاش برای تامین گاز بیشتر از جمله قطر، ایالات متحده و آذربایجان با تامین‌کنندگان اصلی مذاکره کرده‌اند.
طبق برآورد قیمت S&P Global Platts، در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ به بالاترین رقم ۱۸۲.۷۸ یورو (۲۰۸ دلار) در هر مگاوات ساعت رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹۸۵ درصد افزایش داشت. از آن زمان قیمت‌ها کاهش یافته، اگرچه هنوز هم بالا است.
گاز مدیترانه شرقی که از طریق مصر به اروپا صادر می‌شود، بعید است که حداقل در کوتاه‌مدت میزان آن به میزان قابل توجهی افزایش یابد. به نظر می‌رسد جاه‌طلبی اروپا در این زمینه با تولید گاز مصر و به دست آوردن گاز اسرائیل از میدان عظیم «لویاتان» در دریای مدیترانه مرتبط است
گاز مصر
همانطور که اشاره شد با توجه به تشدید تنش‌ها بین روسیه و اوکراین، ایالات متحده و اروپا به دنبال جایگزین روسیه و تنوع بخشی به منابع واردات هستند که یک پروسه بلندمدتی است. در این میان یکی از گزینه‌ها منابع گاز در مدیترانه شرقی است تا کمبود گاز روسیه را جبران کند، از همین روی برخی از کشورهای اروپایی نگاه خود را به گاز مصر معطوف کرده‌اند که در حال حاضر محموله‌های آنها اندک است.
گاز مدیترانه شرقی که از طریق مصر به اروپا صادر می‌شود، بعید است که حداقل در کوتاه‌مدت میزان آن به میزان قابل توجهی افزایش یابد. به نظر می‌رسد جاه‌طلبی اروپا در این زمینه با تولید گاز مصر و به دست آوردن گاز اسرائیل از میدان عظیم «لویاتان» در دریای مدیترانه مرتبط است.
طبق داده‌های شرکت کشتیرانی «کپلر»؛ مصر موفق شد در سال ۲۰۲۱، ۶.۶۴ میلیون تن گاز طبیعی مایع صادر کند که بالاترین میزان در ۱۰ سال گذشته است. داده‌ها نشان می‌دهد که صادرات LNG مصر که در گذشته بیشتر به سمت آسیا می‌رفت، در سال ۲۰۲۱ به اروپا تغییر مسیر داده و به ۲.۰۴ میلیون تن رسید، در حالی که این میزان در سال ۲۰۲۰ تنها ۲۷۰۰۰۰ تن بود.
میدان زهر مصر دارای بزرگترین ذخایر گاز در دریای مدیترانه است، از همین روی قاهره به دنبال انعقاد توافقنامه‌هایی برای اکتشاف نفت و گاز و صادرات آن است. هرچند که کارشناسان باور دارند که احتمال جایگزینی گاز مصر با روسیه امکان پذیر نیست.
توانایی مصر برای صادرات
نیکوس تساووس، تحلیلگر ارشد در برنامه امنیت انرژی و تغییرات اقلیمی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، گفت: از نظر عملی، جهش تولید و صادرات LNG مصر احتمالا کوتاه مدت باشد. مصر برای حفظ صادرات به سرمایه گذاری و واردات مستمر نیاز دارد. شاید هم ظرفیت فعلی مصر ممکن است همان میزان حداکثری باشد که از آن انتظار داریم.
پیشتر مصر از طریق رئیس شرکت هلدینگ گاز طبیعی مصر، مجدی گلال، اعلام کرده بود که انتظار دارد صادرات گاز طبیعی مایع در سال مالی جاری که در ژوئن به پایان می‌رسد، به ۷.۵ میلیون تن برسد. با این حال، گزارش S&P Global Platts نشان می‌دهد که پتانسیل آینده گاز مدیترانه شرقی به سیاست‌های انتقال انرژی کشورهای مصرف‌کننده بستگی دارد. بر اساس ارزیابی USGS، این منطقه دارای ۲۸۶.۲ تریلیون فوت مکعب منابع کشف نشده است.
جاناتان استرن، محقق مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد، معتقد است، مصر گاز مدیترانه شرقی را از اسرائیل و از طریق یک خط لوله موجود وارد می‌کند که در صورت ساخت خط لوله جدید، می‌تواند گاز بیشتری از میدان لویاتان برای سوخت آن در نیروگاه‌های LNG وارد کند. اما پیشینه مشکلات امنیتی بین اسرائیل و مصر هر گونه سرمایه گذاری را دشوار می‌کند.
قبرس هنوز از اکتشافات گاز خود در شرق مدیترانه به دلیل ترس از انتقال انرژی و اختلاف با ترکیه بهره برداری نکرده است. همچنین اسرائیل تصمیم گرفت چهارمین دور بین‌المللی صدور مجوز برای اکتشاف گاز دریایی را طبق برنامه‌ریزی شده در سال جاری برگزار نکند. در مقابل، تمرکز آن به توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر تغییر کرده است.
همکاری مصر و اسرائیل
مصر و اسرائیل روی گاز مدیترانه شرقی برای ایفای نقش عمده در انتقال انرژی حساب ویژه باز می‌کنند، به ویژه با تقاضای زیاد برای گاز مایع، به عنوان سوخت انتقالی در بسیاری از کشورهای اروپایی که به دنبال دستیابی به کربن صفر هستند.
تل‌آویو قصد دارد به دلیل رفع تنگنا در زیرساخت‌های موجود و گسترش میدان عظیم لویاتان که توسط شورون اداره می‌شود، صادرات گاز خود را تا سال ۲۰۲۳ از ۵ میلیارد متر مکعب فعلی به ۸ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد
در همین راستا شرکت «اسنام»، بزرگترین گروه خط لوله گاز در اروپا، اعلام کرد که خرید ۲۵ درصد از سهام شرکت گاز مدیترانه شرقی «EMG» را که مالک خط لوله بین اسرائیل و مصر بوده، را نهایی کرده است. خرید این شرکت با توجه به تقاضای فزاینده گاز در اروپا صورت گرفت که قیمت آن در دوره اخیر به سطح بی‌سابقه ای افزایش یافته است.
خط لوله گاز آریش-عشکلون به طول ۹۰ کیلومتر، بخشی از خط لوله گاز معروف به «خط صلح» از منابع اصلی تامین انرژی مصر است و نیروگاه اسرائیلی اشکلون را به ایستگاه دریافت آریش مصر متصل می‌کند. شرکت‌های اسرائیلی دلک دریلینگ و شورون آمریکا، از بزرگترین مشارکت‌کنندگان در این پروژه هستند.
در سال ۲۰۱۹، اسرائیل از تکمیل قرارداد انتقال سهام کنترلی خط لوله گاز مدیترانه شرقی، « آریش-عشکلون» به شرکت‌های اسرائیلی؛ دلک دیلینگ، شرکت نوبل انرژی آمریکا و گاز مدیترانه شرقی مصر خبر داد.
اسرائیل یکی از تامین کنندگان اصلی گاز طبیعی مصر پس از آغاز تولید از میادین گازی فراساحلی تامار و لویاتان است، زیرا سالانه حدود ۵ میلیارد متر مکعب گاز را از طریق خط لوله گاز شرق مدیترانه که اسرائیل و شبه جزیره سینا مصر را به هم متصل می‌کند، تامین کرده است.
تل‌آویو قصد دارد به دلیل رفع تنگنا در زیرساخت‌های موجود و گسترش میدان عظیم لویاتان که توسط شورون اداره می‌شود، صادرات گاز خود را تا سال ۲۰۲۳ از ۵ میلیارد متر مکعب فعلی به ۸ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد. مصر و اسرائیل در فوریه سال گذشته توافق کردند که میدان گازی لویاتان اسرائیل را با واحدهای مایع سازی گاز طبیعی در مصر از طریق خط لوله دریایی وصل کنند تا بازار گاز منطقه‌ای را توسعه دهند.
خط لوله به اروپا
به باور برخش از کارشناسان حوزه انرژی؛ گاز مدیترانه شرقی از نظر صادرات به اروپا، به استثنای مقادیر کمی LNG، تا حد زیادی امکان‌پذیر نیست و هیچ موضوعی این انتظارات را تغییر نخواهد داد، چون خریداران اروپایی نمی‌توانند هیچ قرارداد بلندمدت گاز جدیدی را به دلیل اهداف انتشار صفر کربن امضا کنند.
علاوه بر این، لغو حمایت ایالات متحده از خط لوله گاز مدیترانه شرقی به اروپا زنگ خطر را به صدا درآورد. هرچند که پیشر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته بود که کشورش به امنیت انرژی و ارتباطات در شرق مدیترانه متعهد است.
هزینه ساخت یک خط لوله ۱۲۵۰ کیلومتری زیر دریا برای تامین گاز طبیعی اروپا از میادین دریایی اسرائیل و مصر از طریق قبرس و یونان به ۷ میلیارد دلار می رسد.
نظر شما