بازار؛ گروه استانها: ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی سنگین موردنیاز مانند انواع بیل مکانیکی، لودر، بولدوزر، دامپ تراک، تجهیزات حفاری و تجهیزات خاص معادن زیرزمینی زغال‌سنگ به دلیل اینکه امکان تولید آن در داخل وجود ندارد لذا باید از طریق واردات تأمین شود.
متأسفانه در طی سال‌های گذشته سایه‌اندازی تحریم‌ها و هم‌چنین افزایش قیمت دلار موجب شده تا ماشین‌آلات موردنیاز معادن تأمین نشود و از طرفی ماشین‌آلات موجود در کشور و به‌ویژه در حوزه معدن به دلیل فرسودگی کار آیی خود را از دست بدهند و این موضوع موجب افزایش هزینه های تولید در معدن ها شود.
فرسودگی ماشین‌آلات بنا بر اظهارات بسیاری از متولیان این صنعت موجب افزایش هزینه‌ها و حتی تعطیلی بسیاری از معادن کوچک‌مقیاس شده است و به دلیل اینکه هزینه تولید و استحصال را افزایش داده لذا از قدرت رقابت با سایر کشورهای منطقه نیز کاسته است.
اگرچه بر اساس مصوبه هیئت‌وزیران ورود و ترخیص ماشین‌آلات و راه‌سازی غیر اسقاطی دارای نشان تجاری معتبر جهانی، صرفاً تا پایان سال ۱۳۹۹ با ارز بازار ثانویه اعلامی بانک مرکزی به صورتی که حداکثر پنج سال از ساخت آن نگذشته باشد انجام‌شده است اما این مصوبه نتوانسته مشکل معدن کاران و نیاز آن‌ها را برآورده کند و بنا بر اظهارات برخی از مسئولان این امکان به‌ویژه برای صاحبان معادن کوچک‌مقیاس وجود ندارد.
در کنار این چالش‌ها در شرایط فعلی که تولید ماشین‌آلات در داخل کشور انجام نمی‌شود ممنوعیت واردات ماشین‌آلات دست‌دوم معدنی با عمر بیش از پنج سال نیز موجب ایجاد انحصار و بالاتر بودن نرخ ماشین‌آلات معدنی مستعمل در داخل کشور حتی از قیمت‌های جهانی شده است.
عموماً ماشین‌آلات در دنیا در بازه‌های ۱۰ تا ۱۵ ساله مورداستفاده قرار می‌گیرند و ماشین‌آلات با عمر کمتر از پنج سال قابلیت استفاده برای شرکت‌های بزرگ معدنی رادارند.
علاوه بر این فرسوده بودن ماشین‌آلات معدنی کشور در کنار ممنوعیت واردات ماشین‌آلات با عمر بالای پنج سال امکان نوسازی بخش معدن را از منظر ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی با مشکلاتی روبه‌رو کرده است.
بازماندن از بازار رقابت
حسین اعتصامی یکی از معدن داران خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار با تشریح مشکلاتی که وی و همکارانش در حوزه معدن با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند به ما می‌گوید: بسیاری از مسئولان به‌طور مستمر در سخنرانی‌هایشان از این استان به‌عنوان رنگین‌کمان مواد معدنی یاد می‌کنند اما کمتر شخصی به مشکلات معادن توجه می‌کند.
وی بابیان اینکه در حال حاضر بیش از نیمی از معادن استان به تعطیلی کشیده شده است اظهار می‌کند: متأسفانه فرسودگی ماشین‌آلات استخراج و هم‌چنین فراوری موضوع جدی است و این موضوع موجب شده تا در حوزه صادرات کم‌کم بازارهای هدف را از دست بدهیم.
این معدن کار به ما می‌گوید: ما هنوز در بسیاری از معادن سنگ برای جابجایی و حتی بارگیری سنگ‌های تزئینی از بیل لودر استفاده می‌کنیم و لذا هزینه‌های زیادی را در این رابطه متحمل می‌شویم.
وی بابیان اینکه قیمت تمام‌شده محصولات ما در مقایسه با کشوری مثل چین بسیار بالاتر است اظهار می‌کند: فرسودگی ماشین‌آلات معدنی باعث افزایش هزینه‌های معدنکاری شده است بنابراین این موضوع به‌صورت مستقیم بر قیمت فروش ماده معدنی تأثیر گذاشته است.
اعتصامی با اشاره به اینکه فرسودگی ماشین‌آلات معدنی موجب بازماندن ما از رقابت با سایر کشورها شده است می‌افزاید: برای مثال قیمت تمام‌شده برای محصولی که هر تن ۱۰۰ دلار است ولی قیمت همان محصول در کشورهای دیگر برای اینکه از ماشین‌آلات مناسب استفاده می‌کنند و استهلاک ندارند ۸۰ دلار تمام می‌شود لذا با این احتساب چگونه می‌توان با این کشورها در بازارهای هدف رقابت کرد؟
وی اظهار می‌کند این مشکلات ازیک‌طرف و از طرفی دیگر موضوع هزینه‌های حمل‌ونقل، دلیل افزایش کرایه بار و اثرات این افزایش بر قیمت تمام‌شده محصولات معدنی بیش از گذشته مزید بر علت شده است.
این تولید کننده مواد معدنی بابیان اینکه رشد هزینه‌های جانبی تولید در بخش‌های مختلف، تولیدکننده را در قیمت تمام‌شده محصولش با چالش مواجه می‌کند یادآور می‌شود: تغییر قیمت حامل‌های انرژی و فرآورده‌های نفتی در سال جاری موضوع مهمی است که بر بخش‌های مختلف ازجمله حمل‌ونقل اثرگذار بوده است از طرفی، نمی‌توان اثر نرخ ارز بر حوزه‌های دیگر را نادیده گرفت.
وی اضافه می‌کند: از سوی دیگر، امروز بخش صادرات و تولید نمی‌تواند همگام با تورم جامعه، نیاز خود را تأمین کند و افزایش قیمت‌های حوزه حمل‌ونقل هم بر این بخش اثرگذار است.
وی افزایش قیمت برخی از مواد معدنی مانند شن و ماسه را فقط به دلیل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل عنوان می‌کند و می‌گوید: طبق بررسی‌ها هزینه‌های تولید این محصولات، در قیمت تمام‌شده مخلوط تولیدی از معدن بین ۳۸ تا ۶۴ درصد هزینه مربوط به هزینه‌های حمل ماده معدنی برداشت‌شده تا کارخانه بوده است.
اعتصامی در این رابطه به ما می‌گوید: حتی حمل‌ونقل ریلی نیز در کشور ما نسبت به سایر کشورها گران‌تر تمام می‌شود و لذا اگر می‌خواهیم در بازارهای آسیا و اروپا حرفی برای گفتن داشته باشیم و از معدن به‌عنوان جایگزین نفت استفاده کنیم باید بگویم با این ماشین‌آلات کهنه و این زیرساخت‌ها این رؤیا به حقیقت نمی‌پیوندد.
مهم‌ترین مشکل معدن داران
نائب رئیس سازمان صمت خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار در تشریح مشکلات معدن داران در حوزه حمل‌ونقل و هم‌چنین فرسودگی ماشین‌آلات اظهار می‌کند: بحث فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات بسیار جدی و قابل‌تأمل است و لذا بسیاری از معدن داران به دلیل عدم بنیه مالی نمی‌توانند این بخش از ضعفشان را درمان و تقویت کنند و لذا همین موضوع بسیاری از معادن را با رکود و یا کاهش فعالیت مواجه کرده است.
محسن احتشام ا از فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات به‌کارگیری شده در معادن به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات این روزهای معدن داران یاد می‌کند و می‌گوید: عدم به‌روز بودن فنّاوری و فراوری‌های روز معادن متأسفانه موجب کاهش راندمان در این حوزه شده است.
وی با اشاره به ذخایر قابل توجه معدنی در کشورمی افزاید: فرسودگی ماشین آلات در این بخش باعث شده است معدنکاران ایرانی در شرایط ناعادلانه با معدنکاران جهانی رقابت کنند.
فرسودگی ماشین آلات در این بخش باعث شده است معدنکاران ایرانی در شرایط ناعادلانه با معدنکاران جهانی رقابت کنند
وی ادامه می دهد: امسال و همزمان با شیوع کرونا، تامین ماشین آلات بخش معدن به دلیل مشکلات ارزی، ارتباطات جهانی و بوروکراسی اداری در کشور با مشکل مواجه شده است و لذا در این راستا نیازمند تجدید سرمایه گذاری در بخش ماشین آلات هستیم و این مهم حمایت‌های دولت و نیز پشتیبانی بانک ها به این بخش را می طلبد.
چه باید کرد؟
نائب رئیس سازمان صمت خراسان رضوی به بازار می گوید: اگر ما به سمتی برویم که معادن کوچک مقیاس که در یک محدوده جغرافیایی هستند و اکثرا استخراج و استحصال یک نوع ماده معدنی را به عهده دارند برایشان سازوکار حقوقی درنظر گرفته شود و در قالب کنسرسیوم‌های معدنی یکپارچه شوند خیلی از مشکلات مالی و ضعف‌های تجهیزاتی و ماشین آلاتی این‌ها رفع خواهد شد.
احتشام با اشاره به برخی از کمبودهای مشابه در حوزه کشاورزی به ما می‌گوید: به‌طور مثال در حوزه کشاورزی نیز با اجرای طرح یکپارچه‌سازی شما شاهد هستید که کمبود ماشین‌آلات رفع شده است.
وی عنوان می‌کند: دولت در برخی استان ها زمین های کوچک کشاورزان را در قالب مجتمع های کشت و صنعت یکپارچه کرده است و اینگونه خیلی از تأسیسات زیربنایی و ماشین‌آلات بجای اینکه در یک‌تکه زمین استفاده شود در کل زمین‌های چندین هزار هکتاری مورد استفاده قرار می گیذد.
وی با تکیه‌بر این موضوع که در شرایط فعلی باید در حوزه معدن نیز به همین سمت حرکت کنیم ادامه می‌دهد: این موضوع موجب می‌شود تا قیمت تمام‌شده ماده‌ای که استخراج می‌شود به‌شدت کاهش و محصول ارزش‌افزوده بالایی پیدا کند.
نائب رئیس سازمان صمت خراسان رضوی با بیان اینکه با این طرح می توان معادن کوچک مقیاس را رشد داد بیان می کند: اگر ما بتوانیم در قالب کنسرسیوم‌های معدنی معادنی که ماده معدنی مشابه دارند و در یک محدوده هستند را راغب کنیم با لحاظ کردن تمام مسائل حقوقی و رسیدن به‌حق قانونی همکاری کنند لذا مشکلات این معادن تا حدود بسیار زیاد رفع خواهد شد.
وی در این رابطه می گوید: به عنوان مثال برای یک معدن سنگ ساختمانی که بخواهد استخراج داشته باشد اگر ماهی یک هزار تن استخراج داشته باشد باید برای فعالیت خود یکسری ماشین آلات را خریداری یا اجاره نماید و این در حالی است معدنی هم که ۱۰ هزار تن در ماه استخراج دارد باید همین ماشین آلات مشابه را د اختیار داشته باشد.
وی می‌افزاید: تنها فرقی که در این میان وجود دارد این است که لودری که در معدنی که ماهیانه هزار تن سنگ استخراج می‌کند ۵ساعت راندمان مفید دارد و مابقی خواب سرمایه محسوب است و لذا باعث می‌شود قیمت تمام‌شده محصول افزایش پیدا کند و درنتیجه باعث رکود در این معادن خواهد شد.
احتشام اذعان می‌کند: اگر ما در قالب کنسرسیوم آن‌ها را یکپارچه کنیم همان لودر می‌تواند فعالیتش تقسیم شود برای معادنی که در کنار هم قرار دارند و راندمان مفید این دستگاه را به کار بگیریم و خواب سرمایه را از بین بریم و درنتیجه قیمت تمام‌شده ماده معدنی کاهش پیدا کند
واردات ماشین‌آلات دست‌دوم
واردات ماشین‌آلات سنگین اگرچه به دلیل تحریم‌ها سال‌هاست که در دست‌انداز قرار دارد و دولت سعی دارد تا با واردات ماشین‌آلات فرسوده به این مشکل پایان دهد اما این موضوع نیز مورد انتقاد رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن خراسان رضوی است.
حبیب‌الله ترشیزیان در این رابطه اظهار می‌کند: آزادسازی واردات ماشین‌آلات معدنی شاید مشکل معدن کاران بزرگ را تا حدودی برطرف کند ولی برای معدن کاران متوسط و کوچک به‌هیچ‌عنوان پاسخگو نیست چراکه آنان شرایط صادرات را ندارند.
وی بابیان اینکه اکثر معادن کشور کوچک و متوسط است اظهار می‌کند: باید کاری انجام دهیم که این معادن بتواند از این وضعیت خارج شود.
وی ادامه می‌دهد: هیچ‌یک از معدن کاران متوسط و کوچک در خراسان رضوی عملاً با آیین‌نامه‌ای که برای واردات ماشین‌آلات معدنی تصویب‌شده، نمی‌توانند واردات ماشین‌آلات معادن را انجام دهند؛ بنابراین واردات ماشین‌آلات در خراسان رضوی تقریباً صفر است.
هیچ‌یک از معدن کاران متوسط و کوچک در خراسان رضوی عملاً با آیین‌نامه‌ای که برای واردات ماشین‌آلات معدنی تصویب‌شده، نمی‌توانند واردات ماشین‌آلات معادن را انجام دهند؛ بنابراین واردات ماشین‌آلات در خراسان رضوی تقریباً صفر است
ترشیزیان تأکید می‌کند: اگر واقعاً دولت تصمیم دارد به معادن متوسط و کوچک کمک کند، باید این شرایط سخت را از پیش پای آنان بردارد تا آنان نیز بتوانند از این امکان استفاده کنند.
رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن خراسان رضوی با اشاره به مشکلات صادرات در حوزه معادن تصریح کرد: رقابت در حوزه صادرات یکی از مشکلات موجود در حوزه است زیرا معادن کشور مشکلی ازنظر کمیت و کیفیت ندارد ولی درزمینهٔ قیمت تمام‌شده محصولات معدنی مشکلاتی وجود دارد.
هزینه‌های سنگین حمل‌ونقل
ترشیزیان ضمن تأکید بر حرکت به سمت جابه‌جایی مواد معدنی با استفاده از ریل و راه‌آهن و قرار گرفتن این امر جزو اولویت‌ها در کشور در رابطه با مشکلاتی که درزمینهٔ حمل‌ونقل برای معدن کاران اظهار کرد: بسیاری از معدن کاران استان از این شکایت دارند که خاک صنعتی که تولید می‌کنند و آن را به کارخانه‌ای می‌فروشند، کرایه حملی چند برابر محصول معدنی دارد این اتفاق بسیاری از معادن را از انتفاع خارج می‌کند. دلیل این اتفاق این است که ما از حمل و نقل گران‌قیمت جاده‌ای استفاده می‌کنیم.
وی افزود: در منطقه سنگان خواف که تولیدات سنگ‌آهن و کنسانتره انجام می‌شود، در حال حاضر هشت میلیون تن جابه‌جایی مواد معدنی در حال انجام است که بناست در آینده این رقم به ۲۵ میلیون تن در سال برسد لذا برای این حجم زیاد مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود که مواد تولیدی در جاده حمل‌ونقل شود زیرا علاوه بر وجود خطرات فراوان، باعث از بین رفتن جاده‌ها و زیرساخت خواهد شد.
بی‌توجهی به توان داخلی
معادن کشور ما در حالی از فرسودگی ماشین‌آلات صنعتی رنج می‌برند که شرکت تولید تجهیزات سنگین «هپکو» اراک به‌عنوان تنها واحد صنعتی تولیدکننده انواع ماشین‌آلات راه‌سازی معدنی و کشاورزی در ایران است که به دلیل فرآیند معیوب خصوصی‌سازی در سال‌های اخیر به حالت نیمه تعطیل درآمده است.
ازآنجاکه مهم‌ترین نیاز حوزه صنعت به ماشین‌آلاتی نظیر لودر، بولدوزر، بیل مکانیکی، دامپ تراک، بیل زنجیری و شاور است و از طرفی شرکت ماشین سازی اراک نیز تنها تولید کننده همین ماشین آلات در کشور می باشد اما متاسفانه به دلایل مختلف این کارخانه نتوانسته تا این کمبود را در حوزه صنعت رفع کند.
همان طور که ذکر شد شرکت هپکو از زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای تامین نیاز داخلی کشور به ماشین‌آلات معدنی برخوردار است و برآوردهای فنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع‌معدنی ایران نشان می‌دهد که با امکان فعال‌سازی مجدد این واحد صنعتی وجود دارد و می توان نیاز داخلی را بر طرف کرد.
نظر شما