بازار: سخن از هنر قالی بافی با قدمتی دو هزار ساله است، در گذشته های نه چندان دور قالی، گلیم و نمد از جمله تولیدات جامعه روستایی در منطقه سیستان بودند، به عبارتی دیگر تا چندی قبل هر کدام از خانه های روستایی منطقه سیستان کارگاهی برای تولید انواع صنایع دستی از جمله سبد، قالی، محصولات سوزن دوزی، تور ماهیگیری و ... بود.
اما این روزها با صنعتی شدن جامعه و ترویج زندگی شهر نشینی دیگر اثری از این کارگاه های تولیدی در روستاها نیست و حالا قالی یا فرش دست باف که یکی از این تولیدات خانگی بود تنها در خانه پدربزرگ ها دیده می شود زیرا نسل جدید به جای فراگرفتن صنایع دستی به تحصیل پرداخته و می پردازد و به زندگی جدید خو گرفته است و متاسفانه در مقابل زندگی سنتی در روستاها به سمت زوال پیش رفته است.
حالا حتی روستائیان هم برای فرش کردن خانه هایشان از فرش های های ماشینی با طرح و نقش های نا آشنا که از شهرها خریداری شده استفاده می کنند.
یکی از زنان روستای «ادیمی» منطقه سیستان که حدود ۵۰ سال سن دارد، در گفت و گو با بازار، می گوید: در دوره نوجوانی به همراه خواهرانم به هنر قالی بافی علاقمند شدم در این دوره هیچ دختر و زنی نبود ڪه قالی بافی را بلد نباشد.
فاطمه نوری افزود: درآن زمان هنر قالی بافی در هر خانواده ای وجود داشت و تقریبا یکی از کارهای روزانه زنان و دختران روستایی در کنار دامداری، شیر دوشی، پخت و پز نان و درست کردن غذا بود.
وی ادامه داد: در آن زمان قالی های دست باف یا سه متری و یا شش متری بودند و هر قالی به مدت زمان ۴۰ تا ۶۰ روز زمان نیاز داشت تا بافته و تکمیل شود.
این خانم روستایی گفت: در آن زمان قالی های دست باف برای فرش کردن خانه های خودمان مورد استفاده قرار می گرفت و همچنین به عنوان جهیزیه عروس و داماد هم مطرح بود.
وی افزود: همچنین از آنجایی که در آن زمان منبع درآمدی نبود قالی بافی درآمدزا هم بود به طوری که قالی بافته شده را برای فروش به شهر می بردیم و در آن زمان از ۱۰ تومان تا ۵۰ تومان به فروش می رفت و سپس این پول برای خرید لوازمی که در روستا نبود مورد استقاده قرار می گرفت.
نوری بیان می کند: طرح ها و نقشه های متداول در قالی کهن و بومی سیستان بسیار متنوع هستند و اغلب برپایه اشکال هندسی و انتزاعی نقش شده که برگرفته از عقاید، فرهنگ بومی و طبیعت اطراف بافندگان این قالی بوده است.
وی تصریح کرد: متاسفانه بسیاری از این نقش و نگاره ها در گذر زمان به دست فراموشی سپرده شده و آنچه امروز از طرح ها و نقشه ها در دسترس است طرح «فتح الهی»، «مددخانی»، «هراتی»، «گلدانی»، «گنبدی»، «قندانی»، «اساطیری»، «درختی قابی»، «گل پنجه ای»، «جانمازی»، «ترنجی»، «چپات اشتر» و چند نقش دیگه است.
قالی سیستان ناشناخته در سرزمین مادری و محبوب بازارهای جهانی
متاسفانه این روزها تعداد اندکی از مردمان منطقه سیستان به قالی بافی می پردازند و این در حالی است که این هنر می تواند با توجه به شرایط خشکسالی سیستان که بیش از ۲ دهه است که مردم این منطقه را رنج می دهد و موجب مشکلات عدیده ای از جمله فقر، بیکاری و حاشیه نشینی شده نقش مهمی را در اقتصاد خانواده ها ایفا کند.
البته قالی دست باف هنوز هم می تواند منبع درآمد مناسبی برای روستائیان و حتی شهرنشینان منطقه سیستان باشد اما متاسفانه اکنون کمتر به این هنر می پردازند و برخی هم که همچنان قالی می بافند، نمی توانند به قیمت مناسب آن را به فروش برسانند و یا مشتری برای آن ندارند و نداشتن بازار فروش مناسب هم تولید کننده را از ادامه فعالیت باز می دارد.
از همین رو پر واضح است اگر مراکزی ایجاد شود که قالی دست باف را با قیمت مناسب از بافنده خریداری کند قطعا مردم به تولید قالی روی می آورند و این هنر کهن هم مجددا احیا می شود.
با همه این تفاسیر هنوز هم افرادی هستند که در روستاها و شهرهای منطقه سیستان به هنر قالی بافی می پردازد و تعدادی از این افراد نیز با حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) به تولید فرش دست باف روی آوره اند.
فرهنگ قالی بافی در منطقه سیستان در خطر فراموشی است
رمضان پودینه، معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی (ره) سیستان و بلوچستان در این خصوص می گوید: فرهنگ قالی بافی در منطقه سیستان در خطر فراموشی قرار دارد، در این راستا این نهاد سه راهبرد را در دستور کار قرار داده است که تامین مواد اولیه، ارائه نقشه قالی و پرداخت دستمزد بابت بافت از جمله این راهبردها است.
وی با اشاره به اینکه این اقدامات از طریق راهبران شغلی برای مددجویان کمیته امداد انجام می شود، افزود: تاکنون چهار گارگاه قالی بافی در منطقه سیستان شناسایی و تجهیز شده اند که این کارگاه ها در همان مکان روستا راه اندازی می شود تا مددجو در کنار اعضای خانواده مشغول به کار شود.
معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی (ره) سیستان و بلوچستان گفت: این طرح می تواند ۴ هزار نفر را تحت پوشش قرار دهد و به مروز زمان در کلیه شهرستان های منطقه سیستان اجرایی شود.
وی ادامه داد: کار خرید قالی توسط راهبران شغلی کمیته امداد سیستان و بلوچستان انجام می شود که بازار فروش تعیین شده ای دارند و تاکنون ۳۰۰میلیون تومان خرید قالی در منطقه سیستان انجام شده است.
پودینه بیان کرد: همچنین بسیاری از صاحبان کارگاه های قالی بافی منطقه سیستان با شرکت در نمایشگاه های تهران و اصفهان به فروش فرش دست باف اقدام می کنند و این در حالی است که اگر منطقه آزاد سیستان راه اندازی شود قطعا دریچه ای نو برای تجارت فرش دست باف سیستان ایجاد می شود.
و سخن آخر اینکه بر اساس آخرین آمار، سالیانه حدود ۴ هزار متر مربع فرش در استان سیستان و بلوچستان تولید می شود که بخش اعظمی از آن صادر می شود و آلمان و ژاپن به عنوان مشتریان جدی فرش سیستان هستند اما نباید فراموش نکنیم که فرش دستباف سیستان نیازمند توسعه و بازاریابی است تا در گذر زمان به فراموشی سپرده نشود و بتواند با وجود بازار خارجی با برند تجاری سیستان زیور خانه های هموطنان شود و جایگاه واقعی خود را در بازارهای داخلی و خارجی پیدا کند.
نظر شما