مصطفی طاهری؛ بازار: کریدور شمال-جنوب یکی از دستاوردهای سفر رئیس جمهور به مسکو، احیای ظرفیتهایی ا ست که در نتیجه آن، حجم تبادلات تجاری دو کشور جهش بی‌سابقه‌ای می‌یابد.
یکی از این ظرفیتها که از دو دهه قبل، به‌طور رسمی توسط روسها پیشنهاد شد، رهگذر بین‌المللی شمال–جنوب است. کریدوری که به گواه کارشناسان بین‌المللی، در صورت تکمیل از مسیرهای راهبردی نیم‌کره شرقی جهان خواهد بود. طول این راهگذر ۵۶۰۰ کیلومتر ا ست که بخش اعظم آن، از مرزهای آبی و خاکی جمهوری اسلامی ایران خواهد گذشت.
همین ویژگیها برای کریدور شمال-جنوب کافی است تا آن را برای ایران، به یکی از جدیترین پروژهها جهت کم اثر کردن یا دور زدن تحریمهای غرب تبدیل کند. سال ۲۰۰۰ که پوتین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه شد، طرح راهگذر شمال-جنوب را مطرح کرد که یک مسیر ترانزیتی بسیار مهم ا ست. این مسیر، جایگزین مسیر سنتی رسیدن بار و محصولات موردنیاز روسیه ازکانال سوئز به این کشور میشود و یک‌سوم بازه زمانی مسیر سنتی گذشته است و فدراسیون رو سیه را به شبه‌قاره هند متصل می‌کند.
همان سال ۲۰۰۰ ،ایشان در سنپترزبورگ نشستی برگزار کرده و از سران وقت جمهوری اسلامی ایران و هند برای شرکت در این نشست دعوت کردند و در آن زمان، برای این مو ضوع، توافقنامه عملیاتی راهگذر شمال- جنوب به امضای طرفین رسید.
بیش از ۲۲سال ا ست که از این اتفاق گذشته و این مساله راهگذر شمال-جنوب با فرازوفرودهای متعددی همراه بوده است. چند سال بعد از امضای این توافقنامه پوتین در سفر به ایران که با مقام معظم رهبری هم دیدار داشت، مجددا درباره چابهار صحبت کرد. او اعلام کرد بندر چابهار، منطقه‌ای با ظرفیتهای بالای ژئوپلیتیکی است. از نظر وی چابهار میتواند به قطب ترانزیتی در منطقه اقیانوس هند و خلیج‌فارس تبدیل شود و به همین دلیل روسیه آماده سرمایه‌گذاری در چابهار است. بیان چنین اظهاراتی از سوی پوتین نشان می دهد عزم طرف روسی سالها برای سرمایه‌گذاری در این منطقه جزم بوده است، زیرا هرچه تنش روس با غرب افزایش پیدا کند، احتمال اینکه طرف آمریکایی محدودیت بیشتری برای روسیه در رسیدن محصول به این کشور ایجاد کند، افزایش پیدا خواهد کرد.
این مسیر ترانزیتی سنتی که الان روسها برای انتقال کالا از آن استفاده میکنند، نمیتواند برای آنها در آینده کارآمد باشد؛ مسیری که عمده محصولات روسیه از مبدا چین و هند از طریق آن میگذرد و نقشه آن اینگونه است که از اقیانوس هند شروع میشود و بعد از آن در کانال سوئز و سپس دریای سیاه امتداد می‌یابد، این مسیر بسیار طولانی است و در آن احتمال رخ دادن تنشهای متعدد و احتمالات مختلف دیگر وجود دارد. همچنین هزینه انتقال محصول در این مسیر بسیار بیشتر از هزینه راهگذر شمال به جنوب ایران است. به این خاطر سران این کشور ترجیح میدهند در شرایط کنونی مسیر امن‌تر و ارزان‌تری برای انتقال کالاهای خود پیدا کنند.
در این مدت برای عملیاتی شدن طرح مسیر ترانزیتی شمال به جنوب که در آن ایران محور اصلی است، جلسات مختلفی بین دو طرف ایران و روسیه برگزار شده و زیرساخت‌های این مسیر نیز تا حد قابل‌قبولی طی ۲۲ سال گذشته فراهم شده اما هنوز این پروژه عملیاتی نشده است، البته در چند وقت گذشته برخی رویدادهای سیاسی در فضای بین‌الملل در اجرایی شدن طرح ترانزیتی شمال به جنوب مزید برعلت شد، این رویدادها عبارتند از، نخست عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، زیرا کشورهای عضو این اتحادیه به‌دنبال یک مسیر ترانزیتی خوب و مناسب برای انتقال کالاهای خود هستند و در همین راستا مسیر ترانزیتی شمال به جنوب تا حد زیادی میتواند این توقع آنها را برآورده کند.
دومین رویداد نیز مربوط میشود به عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، برای کشورهای عضو این پیمان مسائل مربوط به کریدورها و مسیرهای ترانزیتی بسیار مهم است. به همین دلیل بعد از عضویت دائم ایران در شانگهای کشورهای عضو در این پیمان به‌ویژه روسیه با جدیت به‌دنبال عملیاتی شدن راهگذر شمال به جنوب شده‌اند. مسیرهای ترانزیتی در جهان کنونی آنقدر مهم ا ست که کشوری مانند چین به دنبال طرح یک کمربند یک جاده یا همان راه ابریشم نوین ا ست، این اهمیت نیز به این خاطر است که الان کل کشورهای دنیا به دنبال جابه‌جایی کالاهای خود با کمترین هزینه و بیشترین سرعت هستند.
اخیرا برنامه‌های افق همکاری بالای ۴۰ میلیارد دلار میان فدراسیون روسیه و هند منعقد شده است، در سفر اخیر پوتین به هند، وی و مودی درمورد این برنامه گفت‌وگویی داشته‌اند که در آن هر دو طرف به اهمیت راهگذر شمال به جنوب در اجرایی شدن برنامه افق همکاری میان هند و روسیه تاکید کرده‌اند. همچنین اگر این راهگذر فعال شود سایر کشورها مانند ژاپن و سنگاپور نیز ترجیح میدهند کالاهای خود را از طریق این مسیر ترانزیتی عبور دهند.
سوئیفت روسی: طرف روسی به جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد اتصال به شبکه سوئیفت روسی را داده است. همانطور که میدانید، سوئیفت روسیه دارای ظرفیت فوق‌العاده‌ای است و کشورهای زیادی عضو آن هستند. درحال حاضر که بحث بحران اوکراین پیش آمده ا ست، شاهد این هستیم که با وجود تدابیری که روسها برای مقابله با تحریمهای آمریکا درنظر داشته‌اند،طرفهای غربی میدانند نمیتوانند به‌طور جدی با این کشور مقابله کنند؛ مثلا لندن با احتیاط می‌گوید ما سوئیفت بین‌المللی را از روسها سلب می‌کنیم اما میداند به آنصورت بر این کشور اثر نخواهد داشت.
چون روسها سیستم تبادل سوئیفت داخلی خود را با ۴۰ کشور راه انداخته‌اند. پوتین از سال ۲۰۰۰ با استفاده از ظرفیتهای روسیه و به‌کارگیری نخبگان این کشور، روسیه را به حدی از قدرت رسانده که آمریکا عملا دربرابر آنها به فلج شدن رسیده است. یعنی نمیداند باید مقابل روسیه چه کار کند.
نمیتواند با تحریم اقتصادی با آنها مقابله کند، چون آنها سیستم شکستن تحریمها را دارند، بنابراین آمریکا، با تحریم مالی هم نمیتواند راهش را ببندد. در حوزه امنیتی هم نمیتواند کاری از پیش ببرد، یعنی آمریکا کلا درمقابل روسیه فلج است و تمام اقداماتی که دولت آمریکا میتواند دربرابر روسیه داشته باشد، جوسازی تبلیغاتی است.
ما درحال‌حاضر با روسها یک بانک مشترک ۱۰درصد ایرانی تحت‌عنوان میر بیزنس بانک در روسیه راه‌اندازی کرده‌ایم؛ این بانک، دارد بخشی از مسائل را جلو می‌برد اما اینکه می‌بینید ما بر فرض مثال در حوزه مالی به نتیجه نمی‌رسیم به این دلیل است که نتوانسته‌ایم پیوند مالیمان را با روسیه خارج از بدنه دلار بکشانیم.
اگر این کار را میکردیم، محتاج به این نبودیم که لزوما تحریم تمام بشود تا بتوانیم به نتیجه برسیم. درحال‌حاضر وابستگی تبادلات مالی روسیه و چین به دلار، به سطح زیر ۵۰درصد رسیده است. یعنی مثلا ۴۰درصد در تبادلاتشان وابسته به دلار هستند. ما این کار را نکرده‌ایم. این اتفاق در این سالها نیفتاد. باید با تدبیر و با سرعت، برای بحث جایگزینی تبادلات مان و کاهش وابستگی مان به دلار و حرکت به سمت مبادله با پول ملی دوکشور به یک تفاهم نهایی برسیم. این باعث میشود شرکتهای روسی هم که دارند با ما کار میکنند، اطمینان پیدا کنند پولشان را به روبل میگیرند. یعنی همین کاری که ما داریم در میر بیزنس بانک انجام میدهیم.
نظر شما