درمان درد دامنه نوسان از دریچه نگاه به دنیا

به گزارش بازار به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین مطالبات سهامداران در کنار پیش‌بینی‌پذیر کردن اقتصاد با ثبات در سیاست‌گذاری، حذف فاصله بین نرخ نیمایی و نرخ ارز در بازار آزاد، جلوگیری از قیمت‌گذاری دستوری و... اصلاح یا برداشتن دامنه نوسان و به دنبال آن حجم مبناست.

مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار کشور از همان روزهای ابتدایی شروع به فعالیتش نوید سرو سامان دادن به موضوع دامنه نوسان و حجم مبنا را داد.

عشقی ۱۳ آذر ماه گفت: «ما در این تردیدی نداریم که باید موضوع بازکردن دامنه نوسان در دستور کار قرار گیرد اما این موضوع باید به شکل تدریجی و در یک زمان‌بندی خاص انجام شود که قطعا در برنامه‌های ما جا دارد.»

رئیس سازمان بورس ابتدای هفته جاری برای دومین بار در نشست هم‌اندیشی با اعضای اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی در این باره سخت گفت و اظهار داشت: «دامنه نوسان همان قیمت‌گذاری دستوری است زیرا نمی‌گذارد بازار در مسیر عرضه و تقاضا و بدون دخالت‌های دستوری مسیر خود را پیدا کند. اکنون با توجه به جلسات متعددی که در سازمان بورس با بورس ها در خصوص این مورد برگزار شده به جمع بندی‌های لازم رسیده‌ایم. امید می‌رود طی یک یا دوماه آتی شاهد تغییرات اساسی در حوزه دامنه نوسان باشیم، اما ناگفته نماند این موضوع قرار است به صورت تدریجی رخ دهد تا لطمه ای به بازار سهام وارد نشود.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد بطورکلی دامنه نوسان و حجم مبنا به شکلی که هم اکنون در کشورمان اجرایی می‌شود در دیگر کشورها جایی ندارد.

برای مثال در بورس کشورهایی مانند ترکیه و مالزی به قدری گستره دامنه نوسان بزرگ در نظر گرفته شده است که مگر مواقع خاص اساسا مورد اثابت قرار نمی‌گیرند.

در حال حاضر دامنه نوسان بورس ترکیه ۱۰ الی ۲۰ درصد و دامنه نوسان بازار اصلی بورس مالزی مثبت ۳۰ و منفی ۱۵ درصد در نظر گرفته شده است.

یا در بورس کشور ژاپن دامنه نوسان متفاوتی برای هر سهم بر مبنای ین (پول ملی این کشور) تعریف می‌شود. یعنی دامنه نوسان بر اساس هر سهم به صورت واحدی از ین است و همانند کشورهای دیگر دامنه به صورت درصدی تعریف نمی‌شود.

از نمونه‌های دیگر می‌توان به بورس نیویورک اشاره داشت در این بورس دامنه نوسان ایستا وجود ندارد و با توجه به قیمت سهام، دامنه تعیین می‌شود. برای سهام با قیمت بیش از سه دلار دامنه پنج درصد، بین ۷۵ سنت تا سه دلار دامنه ۲۰ درصد و کمتر از ۷۵ سنت دامنه برابر با حداقل ۷۵ درصد یا ۱۵ سنت در نظر گرفته شده می‌شود.

روش دیگر مدیریت نوسان‌های شدید توقف معاملات است؛ یعنی معامله یک سهم خاص، بر اساس تشخیص مسئولان بازار و به دلیل نوسان قیمت، متوقف می‌شود که البته این روش به‌ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حمیدرضا جیهانی کارشناس ارشد بازار سرمایه با بیان اینکه دامنه نوسان باعث کاهش اعتماد به بورس و ایجاد امکان خرید و فروش رانتی می‌شود به خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: مهم‌ترین آسیب دامنه نوسان، متوقف کردن و کاهش سرعت تحولات بازار است به طوری که دامنه نوسان در بازار صعودی سرعت افزایش قیمت‌ها را کاهشی و در بازار نزولی، اصلاح را فرسایشی می‌کند.

وی در ادامه افزود: دامنه نوسان باعث ایجاد صف خرید و فروش و پدیده‌ای به نام "سرخطی زدن" شده و افرادی با استفاده از آن اقدام به کلاهبرداری یا با زد و بندهایی اقدام به خرید و فروش رانتی می‌کنند.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: در همه جای دنیا حتی در بورس‌هایی که دامنه نوسان ندارند تخلف وجود دارد بنابراین، بهتر است به جای ایجاد محدودیت دامنه نوسان (به بهانه تخلف در معاملات)، نظارت‌های هوشمند راه‌اندازی شود.

جیهانی تاکید کرد: نهاد ناظر بازار باید به سمت الگوهای علمی و مدل‌های هوشمند برود زیرا با الگوریتم‌ها و نظارت‌های هوشمند، رفتار سلیقه‌ای ناظران هم حذف می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه دامنه نوسان به کارایی بازار ضربه زده است، اظهار کرد: در دهه ۸۰ قرار نداریم که بازار سرمایه کشور با مخاطب کم و بدون بازارهای رقیب باشد. در حال حاضر بازارهای رقیب موازی بورس کشور همانند فارکس و بازار رمز ارزها زیاد هستند. بازارهایی که هیچ گونه مانع تراشی و نظارت آن چنانی بر روی آن وجود ندارد.

به گفته وی؛ از طرف دیگر وجود دامنه نوسان با هدف جلوگیری ار سفته بازی موفق نبوده و خروجی آن منجر به موضوعات دیگری شده است. بنابراین، دامنه نوسان باید برداشته شود ولی نباید به صورت یکباره این اتفاق رخ دهد. بلکه باید به صورت پلکانی و گروه به گروه بر روی سهم‌های خاصی انجام شود.

اساس شکل گیری دامنه نوسان حمایت از سهامداران خرد و تازه وارد در زمان تغییرات شدید و ناگهانی بازار سرمایه بوده است.

به عقیده اکثر کارشناسان در حال حاضر زیرساخت‌ها و آموزش‌های لازم برای برداشتن دامنه نوسان به وجود نیامده است. یکی از زیرساخت‌های لازم برای اجرای چنین سیاستی توسعه ابزارهای مدیریت ریسک، مانند ابزارهای مشتقه است که به دلیل عدم اطلاع رسانی و آگاهی بخشی مناسب آنطور که باید و شاید در بین سهامداران جایگاهی ندارد.

از سوی دیگر شرایط بازار هم به گونه‌ای است که می‌تواند به یک خبر غیر رسمی واکنش هیجانی و روانی داشته باشد، در چند ماه اخیر این اتفاق را به کرات در واکنش به اخباری در رابطه با افزایش نرخ خوراک و سوخت صنایع، اخذ مالیات از مواد خام و نیمه خام صادراتی و... دیده‌ایم.

در این شرایط سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند در یک روند برنامه‌ریزی شده و به صورت تدریجی این اقدام را انجام دهد.

این اتفاق می‌تواند با رشد تدریجی رقم دامنه نوسان شروع شود و رفته رفته دامنه حذف دامنه نوسان سهم‌های بزرگ انجام شود.

در این فاصله زمانی آموزش‌های لازم به اهالی بورس نیز داده شود که پس از حذف نهایی متضرر نشوند با این کار می‌توان گفت گام بلندی نیز در راستای نقدشوندگی بازار سرمایه برداشته شده است.