فرشته بامری؛ بازار: سوزن دوزی از جمله اصیل ترین و شاخص ترین صنایع دستی سیستان و بلوچستان محسوب می شود که قدمتی به درازای تاریخ این استان اساطیری دارد. این هنر نوعی تزیین بر روی لباس زنانه بلوچی است که از طریق سوزن و نخ آفریده می شود.
گفتنی است که لباس بلوچی در زمره گرانترین لباس های سنتی کشور قرار دارد و خوشبختانه فرهنگ و آداب رسوم سنتی و بومی منطقه سبب شده تا این لباس سنتی آمیخته با تزیینات خاص طی سال های طولانی دستخوش تغییر و تحول نشود.
با این حال چند سالی است که شاهد یک رقیب بیگانه در بازارهای استان سیستان و بلوچستان برای سوزن دوزی بلوچی هستیم. رقیبی که بازار سوزن دوزان این استان را تحت تاثیر قرار داده و حیات این هنر اصیل را به مخاطره انداخته است.
سوزن دوزی های بیگانه بازار سوزن دوزی بلوچستان را دچار مخاطره کرده است
سمیرا رئیسی، یکی از سوزن دوزان بلوچ ساکن شهر «کلات» از توابع شهرستان راسک در گفت و گو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: در حال حاضر ۳۰ سال سن دارم و سوزن دوزی را از کودکی و از مادر و مادربزرگم فرا گرفته ام به طوری که در سن ۱۳ سالگی سوزن دوزی لباس هایم را خودم انجام داده ام.
این بانوی سوزن دوز بلوچ گفت: حدود ۴ سال است که سوزن دوزی هایی که انجام می دهم را با برند خودم به بازار عرضه می کنم و مشتریان خاص خود را دارم.
وی تصریح کرد: اما طی سال های اخیر ورود سوزن دوزی های بیگانه به بازار سبب شده تا ما نتوانیم کار سوزن دوزی خود را به قیمت مناسب به فروش برسانیم.
رئیسی ادامه داد: وقتی خریدار با سوزن دوزی ارزان قیمت مواجه شود با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه قطعا کالایی را انتخاب می کند که علاوه بر داشتن همان کارایی به رغم کیفیت پایین تر قیمت کمتری داشته باشد.
وی با اشاره به برخی از سوزن دوزی هایی که با چرخ انجام می شود، بیان کرد: برخی اوقات شاهد هستیم که بخشی از کار سوزن دوزی با چرخ خیاطی انجام می شود که این کار از اصالت اثر می کاهد و خریدار می تواند با نگاه کردن به قسمت چپه پارچه، دوخت چرخ خیاطی را تشخیص دهد و از خرید آن خودداری کند.
حمیرا خاشی یکی دیگر از شهروندان زاهدانی در گفت و گو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: چند روز قبل برای تهیه بخش سوزن دوزی لباس بلوچی ام به بازار زاهدان رفتم و متوجه شدم که سوزن دوزی افغانستانی به وفور در بازار زاهدان پیدا می شود و حتی برخی از فروشندگان آنها نیز از اتباع افغانستانی هستند.
وی افزود: سوزن دوزی افغانستانی با قیمتی بسیار ارزانتر از سوزن دوزی بلوچی عرضه می شود که این موضوع سبب شده تا کار دست زنان بلوچ به فروش نرود.
اگر این روال ادامه پیدا کند قطعا در مدتی اندک بخش اعظمی از بازار از دست زنان بلوچ خارج می شود
وی تصریح کرد: اگر این روال ادامه پیدا کند قطعا در مدتی اندک بخش اعظمی از بازار از دست زنان بلوچ خارج می شود.
این خیاط زاهدانی گفت: به راستی وقتی سوزن دوزان افغانستانی کارهای مشابه تولید می کنند آن وقت تکلیف هزاران سوزن دوز بلوچ چه می شود.
خاشی افزود: نمی‌شود به این راحتی و بدون هیچ مطالعه‌ای به خرید سوزندوزی بیگانه بپردازیم.
سوزن دوزان افغانستانی برای اجرای طرح ها از هنرمندان بلوچ الهام می گیرند
نجمه براهویی،کارشناس و مربی سوزن دوزی در گفت و گو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: به طور کلی سوزن دوزان افغانستانی برای اجرای طرح ها از هنرمندان بلوچ الهام می گیرند.
وی افزود: سوزن دوزی افغانستانی همانند سوزن دوزی بلوچستانی دوخته می شود اما تفاوت هایی در اجرای طرح ها و رنگ های به کار رفته دارد.
این کارشناس و مربی سوزن دوزی گفت: سوزن دوزی بلوچی با طرح های هندسی و رنگهای متمایل به تیره نظیر جگری، آبی و سرمه ای دوخته می شود که این رنگ ها حکایت از فرهنگ غنی مردمان این خطه دارد.
وی افزود: سوزن دوزی افغانستانی با رنگ های روشن مانند نارنجی و قرمز و در قالب طرح هایی مانند گل پنج پر دوخته می شود.
براهویی تصریح کرد: استفاده از این رنگ های روشن ریشه در پوشش و نوع لباس مردم افغانستان دارد، به طوری که پارچه البسه زنان این خطه هم رنگ های روشن دارد.
وی گفت: از طرفی ورود سوزن دوزی افغانستانی به استان سیستان و بلوچستان سبب می شود تا افرادی که به هنر سوزن دوزی مشغول هستند، شغل شان را از دست بدهند.
هر سوزن دوزی بلوچی به یک تا دو ماه زمان نیاز دارد تا دوخته شود پس از دوخت نیز به قیمت ۸ تا ۱۲ میلیون تومان در بازار به فروش می رسد در حالی که سایر سوزن دوزی ها با قیمت ۴۰۰ هزار تومان در بازار عرضه می شود
این مربی سوزندوزی افزود: هر سوزن دوزی بلوچی به یک تا دو ماه زمان نیاز دارد تا دوخته شود پس از دوخت نیز به قیمت ۸ تا ۱۲ میلیون تومان در بازار به فروش می رسد در حالی که سایر سوزن دوزی ها با قیمت ۴۰۰ هزار تومان در بازار عرضه می شود.
وی تصریح کرد: این موضوع سبب شده تا خریداران به سمت سوزن دوزی افغانستانی سوق پیدا کنند.
۱۲ هزار نفر در بخش صنایع دستی سیستان و بلوچستان فعالیت می کنند
بهروز عیسی‌زهی، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: در سیستان و بلوچستان ۱۲ هزار نفر در بخش صنایع دستی فعالیت می کنند که بیش از ۹۰ درصد این صنعتگران به کار سوزن دوزی بلوچی مشغول هستند.
وی با اشاره به اینکه تاکنون ۱۰ اثر سوزن دوزی استان سیستان و بلوچستان نشان ملی مرغوبیت را دریافت کرده اند، گفت: اغلب این سوزن دوزان هزینه های زندگی شان را از این طریق تامین می کنند.
معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان افزود: ما در زمینه سوزن دوزی خودکفا هستیم و نیاز استان به این هنر دست توسط صنعتگران تامین می شود همچنین سوزن دوزی استان به استان های دیگر و کشورهای حاشیه خلیج فارس، اروپا و آمریکای شمالی هم صادر می شود.
وی با اشاره به ورود سوزن دوزی افغانستانی به بازار استان سیستان و بلوچستان، تصریح کرد: ورود سوزندوزی افغانستانی، سوزندوزی ماشینی و چرخی و همچنین طرح‌های چاپی به بازار فروش، شرایط را برای فعالیت هنرمندان سیستان و بلوچستانی دشوار کرده است.
خریداران نقش مهمی در هدایت بازار دارند و می توانند با خرید محصولات داخلی نقش محصولات خارجی را کمرنگ کنند
عیسی‌زهی گفت: کالاهای وارداتی از افغانستان و همچنین سوزن‌دوزی‌های ماشینی و چرخی به‌هیچ وجه کیفیت تولیدات هنرمندان استان را ندارند، اما به سبب ارزان بودن تقاضای بیشتری دارند که تداوم این وضعیت عملا به بیکاری هنرمندان استان منجر خواهند شد.
عیسی زهی افزود: خریداران نقش مهمی در هدایت بازار دارند و می توانند با خرید محصولات داخلی نقش محصولات خارجی را کمرنگ کنند.
در مجموع درحالی که این روزها برای مقابله با بحران بیکاری و تبدیل آن به یک فرصت اقتصادی باید سالانه هزاران فرصت شغلی پایدار در استان سیستان و بلوچستان ایجاد شود، قطعا ورود کالا آن هم از جنس صنایع دستی می‌تواند حیات هنر اصیل بلوچستانی را به مخاطره بیندازد و پیامدهایی از جمله افزایش بیکاری و فقر را در جامعه گسترش دهد که مسئولان امر باید در این زمینه چاره ای بیاندیشند.
