شطرنج آمریکایی با مهره قطری؛ امیر حامل چه پیامی بود؟| انتقال گاز در بحبوحه مذاکرات برجام

تهمینه غمخوار؛ بازار: قطر در راه تبدیل شدن به متحد اصلی ایالات متحده غیر ناتو است که نشانه ای از ارتباط روزافزون آن با برنامه جهانی واشنگتن است. در همین راستا، امیر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی به عنوان اولین رهبر سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در روز دوشنبه از کاخ سفید بایدن بازدید کرد.

این سفر، سفری است که بر جاه‌طلبی بی‌ وقفه این کشور کوچک به منظور باقی ماندن به عنوان یک بازیگر کلیدی بین‌المللی و توانایی آن برای عقب‌ نشینی از لبه پرتگاه پس از پنج سال تحریم منطقه‌ای که خطر تبدیل آن به مرداب خاورمیانه را داشت، تأکید می‌کند.

در ژوئن ۲۰۱۷، عربستان، امارات، مصر و بحرین روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با دوحه قطع کرده و این کشور را متهم کردند که با مخالفان آنها از جمله ایران در ارتباط است. در همان زمان، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، این اقدام را پذیرفت و دوحه مغلوب شود و نفوذ منطقه‌ای آن کاهش یافت.

اما، به نظر می رسد که هم اکنون ثروت و دارایی های این کشور کوچک عربی موجب شده تا امریکا در شرایط بحران انرژی اروپا و مسائل بحران اوکراین به کمک آن نیاز داشته باشد در حالی که خود قطر هم نیز از اینکه به عنوان متحد غیرناتویی امریکا قلمداد شود، خرسند است. در حقیقت، همان سیاست هایی که از نظرهمسایگان قطر اهریمنی شناخته شد، ممکن است همان چیزی باشد که قطر را به کانون توجه بین المللی بازگرداند.

بر همین اساس، جو بایدن در روز دوشنبه اعلام کرد که قطر را به عنوان متحد اصلی غیر ناتو معرفی می کند؛ افتخاری که عمدتاً نمادین است. در حالی که دونالد ترامپ رابطه بسیار نزدیکی را با عربستان برقرار کرد، به نظر می رسد که بایدن به سراغ قطر رفته به طوری که این سومین کشور خلیج فارس پس از کویت و بحرین خواهد بود که امریکا عنوان متحد اصلی غیر ناتو را به دوستان نزدیکی که روابط کاری استراتژیک با ارتش خود دارند، اعطا کرده است.

در حال حاضر، قطر به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی مایع در جهان، در یکی دیگر از نقاط اشتعال جهانی برای کمک به برنامه ریزی اضطراری در صورت اختلال در تامین انرژی در اروپا در صورت حمله روسیه به اوکراین، ایفای نقش می کند

اما هدف از این نامگذاری از نظر بایدن، قدردانی دولت او از کمک های این کشور کوچک خلیج فارس در خلال خروج سال گذشته ایالات متحده از افغانستان و کمک به پایان دادن جنگ سال گذشته اسرائیل و حماس در غزه است.

در واقع، قطر با ایفای نقش اصلی در تخلیه نیروهای نظامی امریکا از افغانستان و میزبان بزرگ‌ ترین پایگاه هوایی آمریکا در خاورمیانه، در سال ۲۰۲۰، مذاکرات واشنگتن با طالبان را میانجیگری کرد، که حاصل چندین دهه روابط اغلب بحث برانگیز آن با این گروه بود. این گفتگوها پیشگامی برای خروج ایالات متحده از افغانستان بود. دوحه همچنین سال گذشته با تسهیل تخلیه، خروج نامطلوب را کاهش داد و به مرکزی برای سفر به کابل تبدیل شد.

در حالی که ایران و ایالات متحده به برهه حساسی در مذاکرات برای احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ نزدیک شده اند، به نظر می رسد دوحه درگیر دیپلماسی شاتل و رفت و برگشتی شده است

به نظر می رسد که روابط خوب دوحه با تهران نیز نتیجه داده است. در حالی که ایران و ایالات متحده به برهه حساسی در مذاکرات برای احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ نزدیک شده اند، به نظر می رسد دوحه درگیر دیپلماسی شاتل و رفت و برگشتی شده است. سفر شیخ تمیم به واشنگتن تنها چند روز پس از سفر دیپلمات ارشد وی به تهران انجام شده و مشخص نیست که آیا امیر پیامی را به همراه داشته است یا خیر.

عده ای از تحلیلگران معتقدند که دولت بایدن در تلاش است تا با تشویق قطر به مشارکت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ های گاز ایران و همچنین فراهم کردن زمینه‌ های سرمایه‌گذاری شرکت‌ های غربی در زیرساخت‌ های انرژی ایران به عنوان یک کارت بازی در مذاکرات احیای برجام در موضوع تضمین‌ ها استفاده کند.

در حال حاضر، قطر به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی مایع در جهان، در یکی دیگر از نقاط اشتعال جهانی برای کمک به برنامه ریزی اضطراری در صورت اختلال در تامین انرژی در اروپا در صورت حمله روسیه به اوکراین، ایفای نقش می کند. بر همین اساس، بایدن اعلام کرد که او به دنبال آن است که این کشور غنی از گاز بار دیگر برای کمک به غرب گام بردارد، زیرا در صورت حمله روسیه به اوکراین، با چشم انداز بحران انرژی اروپا مواجه است.

بایدن در نشست دو نفره با امیر قطر گفت: «قطر یک دوست خوب و یک شریک قابل اعتماد است. من به کنگره اطلاع می دهم که قطر را به عنوان متحد اصلی غیر ناتو معرفی خواهم کرد تا اهمیت این رابطه را نشان دهد. این اقدام می‌تواند در تلاش قطر برای دریافت موافقت آمریکا در جهت فروش بیش از ۵۰۰ میلیون دلاری پهپادهای MQ-۹ Reaper مفید باشد.

یک مقام ارشد دولت نیز اعلام کرد که نامگذاری متحد غیر ناتو با امید بایدن برای کمک قطر به امریکا و متحدان اروپایی برای ایجاد طرح اضطراری انرژی خود در صورت حمله روسیه به اوکراین مرتبط نیست ضمن اینکه این نامگذاری به کمک قطر به افغانستان و خاورمیانه نیز مرتبط است.

اکنون، با حدود ۱۰۰ هزار سرباز روسی که در مرز اوکراین جمع شده اند، کارشناسان معتقدند که قطر به عنوان دومین صادرکننده بزرگ گاز طبیعی مایع یا LNG در جهان، مشتاق است که مجددا به کمک بایدن بشتابد، اما ممکن است تنها در صورتی قادر به ارائه کمک های محدود باشد که روسیه جریان انرژی به اروپا را مختل کند.

یسار المالکی، اقتصاددان انرژی در موسسه خاورمیانه در واشنگتن معتقد است که قطر این سفر را فرصتی برای بهبود روابط خود با ایالات متحده پس از افغانستان می‌داند. اما انجام این کار بسیار سخت خواهد بود زیرا عرضه اضافی وجود ندارد.

قطر در حال حاضر با ظرفیت کامل تولید می کند و بخش عمده ای از عرضه خود را تحت قرارداد با آسیا قرار داده است. به گفته تحلیلگران انرژی، حتی اگر برخی از متحدان ایالات متحده در اقیانوس آرام، از جمله هند، ژاپن و کره جنوبی، متقاعد شوند که برخی از سفارشات ال ان جی را که قرارداد آن منعقد شده به اروپا ارسال کنند، تنها تأثیر کمی در کاهش این ضربه خواهد داشت.

پیش از آغاز این دیدار کاخ سفید اعلام کرده بود که رهبران دو کشور علاوه بر مسائل افغانستان در خصوص وضعیت تلاش‌های ایالات متحده برای احیای مجدد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران گفتگو خواهند کرد، در حالی که ترسیم طرح‌های اضطراری در صورتی که روسیه برای قطع صادرات گاز اروپا اقدام کند، شاید مهم‌ترین موضوع در دستور کار آنها باشد.

قیمت‌های آتی گاز طبیعی هفته گذشته در بحبوحه نگرانی‌های رو به رشد بازار افزایش یافت که یک درگیری احتمالی می‌تواند صادرات روسیه را در ترانزیت از اوکراین به اروپا مختل کند. این بحران توسط روسیه تشدید شده که معمولاً حدود ۴۰ درصد از عرضه گاز طبیعی اروپا را تأمین می کند و صادرات آن را در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۲۰ به رغم قیمت های بالای جهانی، حدود ۲۵ درصد کاهش داده است.

هر گونه تهاجم روسیه به اوکراین تقریباً به طور قطع موجب تحریم های اقتصادی ایالات متحده و متحدان اروپایی آن خواهد شد. این امر می تواند به کمبود نفت و گاز در سراسر جهان و به احتمال زیاد قیمت های بالاتر انرژی منجر شود و اقتصاد جهانی را دچار لرزش کند.

بر همین اساس، مقامات دولت بایدن یک روز پیش از این دیدار اظهار کردند که انتظار می رود دو رهبر درباره وضعیت اوکراین گفتگو کرده، اما از اظهار نظر در مورد تعهدی که رئیس جمهور ممکن است از قطر برای رسیدگی به بحران فزاینده انرژی اروپا بخواهد، خودداری نمایند.

این اظهارات در حالی مطرح شده که روسیه بارها اعلام کرده که قصد ندارد به اوکراین حمله کند، حتی در شرایطی که دولت بایدن هشدار داده که یک اقدام نظامی ممکن است قریب الوقوع باشد. بر اساس اعلام دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، نگرانی‌ ها در رابطه با قطع گاز اروپا توسط روسیه رد شده در حالی که این مقام روسی این نگرانی را را «هیستری ساختگی» خوانده است.

بر اساس گزارش منابع آگاه، مقامات ایالات متحده درصددند تا به کاهش نگرانی اروپایی ها در مورد چگونگی گرم کردن خانه های خود در زمستان کمک کنند. ایالات متحده فشارها را بر اروپایی‌ها برای توافق بر سر بسته تحریم‌ها تشدید کرده است که علیرغم هفته‌ ها مذاکره، نشانه‌هایی از ناامیدی از سرعت مذاکرات با اتحادیه اروپا و در داخل اتحادیه اروپا را نشان می‌دهد.

پوتین برنامه‌ای برای حمله به اوکراین را رد کرده است، اما از ناتو خواستار اعطای امتیازات و تضمین‌ های امنیتی است

پوتین برنامه‌ای برای حمله را رد کرده است، اما از ناتو خواستار اعطای امتیازات و تضمین‌ های امنیتی است که ائتلاف نظامی می‌گوید نمی‌تواند ارائه کند.

ذخایر گاز طبیعی اروپا با کمبود چشمگیری مواجه شده است زیرا این قاره با بحران عرضه دست به گریبان است. اهرم فزاینده مسکو بر همسایگانش در زمستان گذشته آشکار شد که به طور غیر معمول سرد و طولانی بود و ذخایر گاز اروپا را درست در زمانی که اقتصادش از رکود ناشی از همه گیری خارج می شد، تخلیه کرد.

در تابستان، گازپروم PJSC تحت کنترل دولت روسیه شروع به محدود کردن جریانات به این قاره کرد که کمبود را تشدید نمود. برایان دیز، مدیر شورای اقتصاد ملی کاخ سفید گفته است که دولت بایدن با شرکای خود برای افزایش عرضه سوخت به اروپا کار می کند.

دیز روز پنجشنبه اعلام کرد که در کوتاه مدت، تمرکز بر این است که چگونه می توانیم اطمینان حاصل کنیم که کشورهای اروپایی دسترسی کافی به گاز طبیعی برای گذراندن ماه های زمستان و همچنین برای کاهش فشارها در بهار دارند. به طور مشخص، معنای این اقدام با متحدان و شرکای خود، به ویژه کشورهای تولیدکننده گاز است تا بفهمیم چه ظرفیت اضافی وجود دارد و چگونه می‌توانیم این ظرفیت را به منطقه منتقل کرده و گسترش دهیم.

مقامات امریکایی معتقدند که خود ایالات متحده چیز زیادی برای ارسال ندارد. با توجه به ذخایر گاز طبیعی و ظرفیت صادرات این کشور، آنچه که ما می‌تواند انجام دهد این است که با متحدان همکاری و سعی کند راه‌هایی را برای انتقال محصولات بیشتر به روش‌های دیگر انجام دهد.

محور اصلی سفر تمیم بن حمد به واشنگتن و دیدار با جو بایدن در ارتباط با صادرات گاز قطر به اروپا ارزیابی شده است که البته به موضوع برجام نیز بی ربط نیست

بایدن میزبان چندین رهبر از خاورمیانه، از جمله مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، عبدالله دوم پادشاه اردن و نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل بوده است و اینک نوبت به قطر رسیده که اهداف خود را از طریق این کشور غنی از گاز برای ارسال به اروپا پیش ببرد. در حقیقت، محور اصلی سفر تمیم بن حمد به واشنگتن و دیدار با جو بایدن در ارتباط با صادرات گاز قطر به اروپا ارزیابی شده است که البته به موضوع برجام نیز بی ربط نیست.