بازار؛ گروه استانها: مشاغل سخت همان‌طور که از نام آن پیداست به کارهایی اطلاق می‌شود که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به‌مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی جسمی و روانی در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و یا رسیدن به بازنشستگی اجباری می‌شود.
کارگرانی که در مشاغل سخت و زیان‌آور اشتغال دارند اگرچه با ۲۰ سال خدمت می‌توانند بازنشسته و حقوق ۳۰ روز را دریافت کنند اما برای رسیدن به بازنشستگی باید موانعی را پشت سر هم بگذارند که این موانع ناشی از کم‌لطفی‌های کارفرمایان و همچنین نظارت ضعیف ادارات کار در استان‌هاست.
دل گفته‌های کارگران در آستانه بازنشستگی
علی زروقی یکی از همین کارگرانی که در مشاغل سخت و حدود ۲۰ سال خدمت کرده است دریکی از همین راهروهای اداره کار به خبرنگار بازار می‌گوید: درحالی‌که ۲۰ سال اشتغال من در مشاغل سخت به پایان رسیده اما حالا با مراجعه به تأمین اجتماعی متوجه شدم که برخی از کارفرمایان من در این سال‌ها بیمه من را با عناوین دیگر را رد کرده‌اند و از پرداخت ۴ درصد بیمه مشاغل سخت نیز خودداری کردند.
وی بابیان اینکه به دلیل سواد اندک از قانون پرداخت ۴ درصد بیمه مشاغل سخت اطلاعی نداشته است می‌افزاید: من در این سال‌ها افزون بر ۱۰ بار کارگاه و کارم را عوض کردم و لذا حالا چگونه می‌توانم صاحب‌کارهای گذشته را پیداکرده و از آنها طرح شکایت کنم؟
این کارگر می‌گوید: اگر بخواهم حق بیمه و به همین میزان ۴ درصد را پرداخت کنم باید رقمی بیش از ۱۱۰ میلیون تومان بپردازم که اصلاً برای من غیرممکن است.
وی اظهار می‌کند: متأسفانه کارفرمای من حداقل بیمه را برای من واریزی کردند و حتی اضافه‌کاری‌های من را در واریزی بیمه محاسبه نکردند لذا در صورت بازنشستگی با حداقل حقوق بازنشسته خواهم شد.
زورقی به ما می‌گوید: متأسفانه کاغذبازی در اداره کار و بیمه تأمین اجتماعی بسیار زیاد است و هر روز که مراجعه می کنیم یک مدرک جدید از ما می خواهند.
وی اظهار می کند: حالا پس از ۲۰ سال بیمه تامین اجتماعی و اداره کار از ما تقاضای قرار داد های ۲۰ سال پیش را می کند و لذا حالا پس از ۲۰ سال خدمت تازه باید ثابت کنیم که ما کارگر گاوداری بودیم و شغل سختی داشتیم و به عبارتی چوب زرنگی کارفرما را کارگر باید بخورد!
حق و حقوقی که پرداخت نمی شود
ابراهیم چهکندی فعال حقوق کارگری در خراسان رضوی در این رابطه به بازار می‌گوید: قانون الزامات بسیاری را برای رفتار با مشاغل سخت مشخص کرده است که تقریباً هیچ‌یک از آنها پیاده نمی‌شود و ظاهراً هیچ شخصی هم در وزارت کار و یا ادارات استانی مسئول نظارت بر این قوانین نیست!
وی اذعان می‌کند: به‌طور مثال ساعت کاری بر طبق ماده ۵۲ قانون کار باهدف حمایت از سلامت کارگر در طول اشتغال لذا ساعت کاری در مشاغل سخت و زیان‌آور نباید از ۶ ساعت در روز یا ۳۶ ساعت در هفته تجاوز کند اما در عمل مشاهده
می‌کنید که هیچ کارگری با این ساعت کار حتی شکم خودش را نمی‌توان سیر کند و همگی مجبور به‌اضافه کار و فرسودگی بیشتر در کارگاه هستند.
وی به ما می‌گوید: این در حالی است که اضافه‌کاری بر اساس ماده ۶۱ قانون کار در این مشاغل ممنوع است و نیز در مرخصی، مرخصی سالیانه در نظر گرفته‌شده برای مشاغل سخت و زیان‌آور پنج هفته است و بهتر است استفاده از مرخصی در دو نوبت و در پایان هر شش ماه یک‌بار حتی‌الامکان صورت بگیرد
این فعال کارگری به ما می‌گوید: در این مشاغل کارفرما موظف است که علاوه بر ۲۳درصد حق بیمه مشاغل عادی همچنین ۴ درصد حق بیمه اضافی برای این مشاغل پرداخت کند اما در عمل مشاهده می‌شود که بسیاری از این کارگاه‌ها این ۴ درصد را واریز نمی‌کنند و لذا کارگر که به سن بازنشستگی می‌رسد تازه باید به دنبال شکایت و حق حقوق ۲۰ ساله خود در کارگاه‌های متعدد دویده و دست به شکایت بزند.
چهکندی بابیان اینکه در حال حاضر بسیاری از کارگران مشاغل سخت باوجود تشکیل پرونده و تائید آن در آستانه بازنشستگی هستند افزود: این در حالی است که پرونده آنها به دلیل سرباززدن کارفرما از پرداخت ۴ درصد حق بیمه اضافی همان‌طور معطل‌مانده است.
وی در خصوص شرایط مشاغل سخت و زیان‌آور توضیح می‌دهد: چنانچه کارگر در مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول به کار باشد، به ازای هرسال که حق بیمه خود را پرداخت می‌کند، یک و نیم سال سابقه بیمه برای وی در نظر گرفته می‌شود درصورتی‌که کارگر هم در مشاغل سخت و زیان‌آور و هم در مشاغل عادی کارکرده باشد، به ازای هرسال کار سخت یک و نیم سال برای وی در نظر گرفته می‌شود
تضییع حقوق کارگران
فعال کارگری و مشاور امور بانوان شوراهای اسلامی کار استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار پیرامون تضییع حقوق کارگران می‌گوید: متأسفانه برداشت‌های سلیقه‌ای از قانون و رأی‌هایی که تصمیماتی که رد پای اشخاص در آنها مشهود است موجب شده تا حق‌وحقوق بسیاری از کارگران و به‌ویژه کارگران مشاغل سخت تضییع شود.
سیمین یعقوبیان با ابراز گلایه از ادارات کار به دلیل اینکه به وظایف خود به‌درستی عمل‌نکرده و برای تشکل‌ها نیز حق مشارکتی قائل نیستند افزود: متأسفانه در تصمیم‌گیری‌های ادارات کار، اشخاص تصمیم‌گیرنده هستند نه قوانین و بخشنامه‌ها؛ اخیراً در موضوع تعیین سخت و زیان‌آور مشاغل که یک موضوع تخصصی است و از سال ۱۳۸۶ آیین‌نامه آن بازنگری شده است و ضوابط خاص خودش را دارد، استانها به خود اجازه می‌دهند تفسیر به رأی نمایند.
وی با اشاره به حوزه مشاغل سخت و زیان آور به بازار گفت: در مسئله سخت و زیان‌آور، کارگران بسیاری متضرر می‌شوند چراکه با برداشت‌های سلیقه‌ای یا نظرات کارفرمایان پیمانکار، حقوق حداقلی کارگران ضایع می‌شود.
یعقوبیان افزود: روابط کاری یک حوزه تخصصی است لذا با معیار سلیقه نه قوانین با تشکل‌ها برخورد می‌کند و لذا این موضوع موجب دلسردی کارگران و فعالان کارگری می‌شود.
این فعال کارگری ادامه داد: حتی نمایندگان کارگران در هیئت‌های تشخیص نیز معمولاً با صلاحدید ادارات کار انتخاب و معرفی می‌شوند و رسیدگی به پرونده‌های کارگران مدت‌زمان زیادی را سپری می‌کند.
وی بابیان اینکه بسیاری از افراد متقاضی بازنشستگی مشاغل سخت و یا حتی افرادی که حقوق معوقه دارند بازمان های طولانی رسیدگی و بیش از ۶ ماه روبرو می‌شوند اظهار کرد: متأسفانه روند رسیدگی به پرونده‌ها از کیفیت لازم برخوردار نیست.
مشاور امور بانوان شوراهای اسلامی کار استان خراسان رضوی با اشاره به بانوان کارگر افزود: این بانوان علاوه بر نقش مهمی که در خانواده دارند در کنار مردان و شانه به شانه آنها، چرخ صنعت را می چرخانند ولی متاسفانه قوانین حمایتی مرتبط با خانم ها کمتر دیده می شود و آن هم که تصویب می شود در اجرا مشکلاتی دارد که ذینفع برای استفاده از آن باید به دستگاه ثالثی مراجعه کند.
یعقوبیان اظهار کرد: به طور مثال ساعات کار هفتگی بانوان شاغل اعم از رسمی، پیمانی و قراردادی که موظف به چهل و چهار ساعت کار در هفته هستند اما اگر دارای معلولیت یا فرزند زیر شش سال تمام یا همسر یا فرزند معلول شدید یا مبتلا به بیماری صعب العلاج هستند و یا زنان سرپرست خانوار شاغل در دستگاه های اجرایی سی و شش ساعت در هفته با دریافت حقوق و مزایای چهل و چهار ساعت تعیین می شود اما عملا در شرکت ها رعایت نمی شود بالاخص پیمانکاران بخش خصوص که نظارت آن بر عهده بازرسین کار است که جزء پارامترهایی است که فراموش شده و بررسی نمی شود.
ضعف در اجرای قوانین کار
نماینده کارگران در شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار نیز در گفت‌وگو با بازار اظهار کرد: اگرچه در موردحمایت از کارگران قوانین زیادی وضع‌شده است اما ضعف در اجرای آنها مشهود و عینی است زیرا درحالی‌که در ماده ۱۰ قانون کار، به‌صراحت به ویژگی‌های قرارداد کار اشاره‌شده است اما کارفرمایان به‌طوری صوری آنها را رعایت می‌کنند و در عمل به آنها پای بند نیستند و حتی برخی با سوءاستفاده از قشر کارگر، از قراردادهای سفید امضا و بیمه‌های بی‌نام استفاده می‌کنند.
احسان سهرابی اظهار کرد: ازاین‌رو درخواست جامعه کارگری این است که همان‌طور که کارفرما لیست بیمه را با دیسکت به سازمان تأمین اجتماعی و به‌صورت متمرکز ارائه می‌کند، قراردادهای کار را نیز به‌صورت متمرکز به اداره کار ارائه کنند تا نظارت کافی و لازم بر آنها صورت بگیرد.
عضو هیئت‌مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار خراسان رضوی افزود: به‌طور مثال طبق قانون کارگرانی که در مشاغل سخت و زیان‌آور فعالیت دارند باید روزانه ۶ ساعت به فعالیت بپردازند اما مشکلات اقتصادی باعث شده است که ۱۲ ساعت در روز نیز به کار بپردازند و اگرچه طبق قانون کار، روز ۱۱ اردیبهشت‌ماه که روز کارگرمی باشد کارگران می‌توانند طبق قانون در محیط کار حاضر نشوند اما به دلیل مشکلات و تنگناهای اقتصادی که این قشر با آن مواجه هستند در محیط کار حضور پیدا می‌کنند تا با دریافت حقوق آن روز به‌عنوان اضافه‌کاری ذره‌ای از مشکلاتشان را برطرف نمایند.
وی یادآور شد: متأسفانه بسیاری از کارگران که سلامتی آنها در مشاغل سخت به مخاطره افتاده است نهایتاً با حداقل حقوق بازنشسته می‌شود که این موضوع رفتاری غیرمنطقی برای کارگران است که باعث خواهد شد آنها بعد از بازنشستگی نیز به شغل‌هایی نظیر مسافرکشی روی بیاورند که درشان آنها نیست.
سهرابی همچنین به تشریح خروجی نشست شورای عالی حفاظت فنی در ارتباط با مشاغل سخت و زیان‌آور پرداخت و در ارتباط با مصوباتِ پانزدهم آذرِ این شورای عالی گفت: مصوبه پانزدهم آذر شورای حفاظت فنی در خصوص دادنامه صادرشده توسط هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره ۱۰۸۰ بود.
وی اذعان کرد: به‌موجب دادنامه ۱۰۸۰ مورخه ۱۳۹۹/۰۹/۱۸ که بابت آرای متناقض دیوان عدالت اداری صادرشده است، بر اساس نص صریح تبصره ۲ ماده ۷۶، شاغلین مشاغل و سخت و زیان‌آور می‌توانند با داشتن ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مشاغل مذکور بازنشسته شوند.
وی ادامه داد: این دادنامه فقط شامل مشمولان قانون کار است و بنابراین مستخدمین سازمان تأمین اجتماعی از شمول قانون کار و اصلاح تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی خارج و بنا بر ارجاع تبصره ۱ ماده۶۴ آیین استخدامی سازمان تأمین اجتماعی اصلاحی مصوبه سال ۱۳۹۴ و ماده ۱۱۴ قانون تأمین اجتماعی مصوبه سال ۱۳۵۴، از حیث بازنشستگی به سبب اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور، تابع مقررات بخش عمومی و دولتی هستند.
این فعال کارگری بیان کرد: با توجه دادنامه صادره در جلسه ۱۷۲ شورای عالی حفاظت و فنی وزارت کار مصوب شد «افرادی که از ابتدا مشمول صندوق تأمین اجتماعی بوده و تغییر حقوقی از دولتی به شمول قانون کار داشته‌اند، در صورت طرح و تائید در کمیته‌های استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور، بررسی مشاغل مذکور صرفاً در زمان شمولیت قانون کار بر متقاضی موضوعیت دارد و بازه زمانی خارج از شمولیت ذینفع می‌تواند از طریق دستگاه اقدام کند. به‌این‌ترتیب، نیروهایی که از شمول قانون کار خارج‌شده‌اند، در سال‌های اشتغال زیر چتر قانون کار، مشمول دادنامه قرار می‌گیرند.»
قانون مشاغل سخت و زیان‌آور چه می‌گوید؟
به گزارش خبرنگار بازار در مشاغل سخت و زیان‌آور مطابق با بخش اول بند (ب) تبصره ۲ قانون بازنشستگی پیش از موعد، کارگران چنانچه حداقل بیست سال متوالی و یا بیست‌وپنج سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرط سنی می‌توانند درخواست خود را به اداره کار و امور اجتماعی استانها مطرح کنند تا در کمیته‌های استانی بررسی شود.
ایام تعطیلات رسمی، تعطیلات هفتگی، روزهای استفاده از مرخصی استحقاقی درصورتی‌که در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان‌آور قرار بگیرند به‌عنوان سابقه اشتغال در نظر گرفته می‌شوند.
همچنین ایام استفاده از مرخصی به دلیل فوت پدر، مادر، همسر و یا مرخصی ازدواج به مدت ۳ روز که در این مدت مشمول دریافت دستمزد هستند و ایام استفاده از استراحت پزشکی یا مرخصی استعلاجی نیز در پیشینه‌ی اشتغال این افراد محسوب خواهد شد.
مزایای مشاغل سخت و زیان‌آور
اگر فرد در فواصل اشتغال ایام دوران خدمت سربازی به شرطی که بیمه‌شده حداکثر تا دو ماه بعد از خدمت به کار سابق خود برگردد و یا مشغول به کار در مشاغل سخت دیگری شود منجر به برطرف شدن توالی اشتغال در کارهای سخت نمی‌شوند.
این مسئله نیز در دوران خدمت سربازی به شرطی که بیمه‌شده حداکثر تا دو ماه بعد از خدمت به کار سابق خود برگردد و یا مشغول به کار در مشاغل سخت دیگری شود صدق می‌کند.
ایام خدمت در جبهه و ایامی که کارگاه به‌طور موقت بر اثر عوامل طبیعی مانند سیل، زلزله و … تعطیل می‌شود و این تعطیلی از اراده کارفرما و کارگر خارج باشد سبب برطرف شدن توالی اشتغال در کارهای سخت نمی‌شوند.
ایام استفاده از بیمه بیکاری (در صورتی که بیمه شده بلافاصله بعد از اتمام این دوران مشغول به کار در مشاغل سخت شود) و نیز دوران اسارت سیاسی به گونه‌ای که بیمه شده به عنوان آزاده شناخته شود نیز منجر به برطرف شدن توالی اشتغال در کارهای سخت نمی‌شوند.
موارد تهدید کننده مشاغل سخت و زیان آور
موارد بیکاری بدون دریافت بیمه بیکاری، بیمه اختیاری، اشتغال در حرف و مشاغل آزاد استفاده از مرخصی بدون حقوق، اخراج، بازخرید و استعفا، غیبت غیرموجه بیشتر از ده روز که منجر به اخراج موقت یا دائم شود اگر در فواصل کارهای سخت و زیان آور قرار بگیرند باعث تناوب در شغل شده و توالی اشتغال از بین می‌رود.
نظر شما