بازار؛ گروه استانها: مشکلات زعفران کاران از زمان کاشت محصول تا زمان برداشت و موانعی که حتی پس از برداشت با آن روبرو هستند سال ۸۸ دولتمردان را بر آن داشت تا طرحی با عنوان برنامه ملی زعفران برای پایان دادن به مشکلات آن ها تدوین کنند.
طرح ملی و جامع زعفران در سال ۸۸ تدوین و به دولت و مجلس فرستاده شد و در سال ۹۱ هم مصوب و مقرر شد ردیف بودجه‌ای برای آن در مجلس تعریف و اجرایی شود اما متأسفانه تمام هیاهوی این طرح برای پایان دادن به مشکلات زعفران کاران در همان سال‌ها پایان یافت و تا امروز کمتر شخصی از این طرح و عدم اجرای آن سخنی به میان می‌آورد.
از آن جا که در طرح جامع و ملی زعفران تمامی ابعاد از تولید و راندمان در واحد سطح تا کیفیت، فرآوری، بسته‌بندی، برندسازی، ثبت ژنتیکی، صادرات، بازاریابی و حفظ بازار جهانی دیده‌شده است لذا مقرر بود تا با مشارکت و اجماع آرای همه متولیان دولتی، خصوصی، تولیدی و صادراتی به مشکلات این محصول راهبردی پایان داده شود اما به نظر می رسد عزم راسخی برای اجرای این طرح وجود ندارد.
مشکلات حل نشدنی
اسماعیل عباسی یکی از تولیدکنندگان زعفران در منطقه تربت‌حیدریه استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار می‌گوید: زعفران کاران حتی هنوز در کاشت محصول با یکدیگر اختلاف‌سلیقه داشته و نحوه کاشت به‌صورت تجربی انجام می‌شود.
وی بابیان اینکه برخی از کشاورزان به‌صورت مکانیزه پیاز را کشت می‌کنند و اغلب کشاورزان روش سنتی را ترجیح می‌دهند می‌افزاید: به نظرم وقتی تمام زمین‌های این منطقه زیر کشت زعفران است دولت باید برای کاشت و برداشت استاندارد وارد میدان شود.
این کشاورز خراسانی بیشترین مشکل زعفران کاران را هنگام برداشت و پاک کردن گل‌ها عنوان کرده و می‌گوید: بااینکه ما قطب تولید زعفران هستیم اما هنوز گل توسط دست و نیروی کارگری انجام می‌شود و نقش ماشین‌آلات در این قسمت چندان پررنگ نشده است.
عباسی فروش زعفران را داستانی عریض و طویل دانسته و به ما می‌گوید: در طی چند سال گذشته به دلیل بی‌برنامگی زعفران کاران دچار خسارات بی‌شماری شدند و در سه سال پیش که زعفران خود را به تعاون روستایی فروختیم اما پولش را به‌صورت قسطی و مقطعی دریافت کردیم.
وی فروش زعفران پس از برداشت را خود به‌تنهایی یک کابوس دانسته و عنوان می‌کند: امسال ازجمله سال‌هایی است که بازار قیمت گرفته و الا سال‌های گذشته تمام سود و دسترنج ما به جیب دلالان می‌رفت.
قول و قرارهای بی‌نتیجه
تمامی مشکلاتی که زعفران کاران امروز به‌عنوان مشکل و گره کور از آن یاد می‌کنند در قالب طرح‌های کارشناسی در سند جامع دیده‌شده است. در این طرح متولیان امر ۹ هدف را مدنظر داشتند که افزایش میانگین عملکرد در واحد سطح از ۳.۵ به ۸.۵ کیلوگرم در هکتار، ارتقای کیفیت محصول، دستیابی به بازارهای جدید زعفران، بهره‌مندی از نتایج کاربردی طرح‌های تحقیقاتی در تنوع‌بخشی به فرآورده‌های این محصول از جمله آن است.
بازگشت هرچه بیشتر ارزش‌افزوده زعفران به کشور، ساختار غیردولتی مناسب در امر ساماندهی امور تولید، فرآوری، بازاریابی و صادرات زعفران، اختصاص ردیف‌های تسهیلاتی و سرمایه در گردش، اصلاح و بهینه‌سازی استانداردهای موجود و ارتقای جایگاه زعفران ایران در سازمان استاندارد جهانی ازجمله اهداف دیگری است که در صورت اجرایی شدن این طرح قرار بود دنبال شود.
طرح جامع محصول زعفران ایران شامل ۶ طرح کلی در قالب ۱۱۲ پروژه است که این ۶ طرح شامل طرح بهبود تولید و ارتقای مهارت زعفران کاران با ۲۶ پروژه، طرح بهبود فرآوری و بسته‌بندی زعفران با ۱۶ پروژه، طرح بهبود بازاریابی و تجارت خارجی زعفران با ۱۰ پروژه، طرح بهبود تحقیقات زعفران با ۲۹ پروژه، طرح بهبود ساختار و قوانین زعفران با ۱۰ پروژه و طرح بهبود تدوین استانداردهای زعفران با ۲۱ پروژه است.
متولیان تدوین طرح جامع زعفران برای اجرای این طرح‌ها و پروژه‌های زیرمجموعه آن ۳ هزار و ۳۰۶ میلیارد ریال اعتبار پیشنهاد دادند که از این مبلغ سهم دولت هزار و ۳۱۳ میلیارد ریال و معادل ۳۹.۷۱ درصد،سهم تسهیلات بانکی هزار و ۳۷۱ میلیارد ریال و معادل ۴۱.۴۵ درصد و سهم آورده ۶۲۲ میلیارد ریال و معادل ۱۸.۸ درصد است. این طرح برای افق ده‌ساله تهیه شد که دارای دو برنامه ۵ ساله اول و دوم است.
برنامه اول از ۸۹ تا ۹۳ و برنامه دوم از سال ۹۴ تا ۹۸ مدت‌زمان اجرای آن تعیین‌شده است.با این تفاسیر حدود سه سال از برنامه دوم طرح جامع زعفران هم بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده می‌گذرد اما هنوز از اجرای طرح خبری نیست.
گوش شنوایی نیست
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران در پاسخ به سوال بازار مبنی بر اینکه چرا توجهی به این سند برای بهبود اوضاع نمی شود می‌گوید: ما طبق اساسنامه شورا راهکارهای تولید و صادرات بهتر و ارتقاء کیفیت را به مسئولان می‌گوییم اما گوش شنوایی نیست و تاکنون حتی یکی از آن‌ها هم اجرایی نشده است.
غلام‌رضا میری در گفت‌وگو با بازار در پاسخ به این سؤال که جایگاه شورای ملّی زعفران چیست و چرا این شورا نمی‌تواند در کاهش مشکلات زعفران کاران مؤثر واقع شود اظهار می‌کند: شورای ملّی زعفران نه کار اجرایی می‌کند و نه در امور خریدوفروش دخالت دارد لذا فقط مشاوره می‌دهد.
وی در این رابطه بیان می‌کند: در سال ۸۸ طرح جامع زعفران را با همکاری وزارت جهاد تنظیم کردیم و این طرح به تصویب کمیسیون کشاورزی مجلس، صحن علنی و هیئت دولت رسید اما هنوز پس از ۱۲ سال حتی یک‌بندش اجرایی نشده است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران بابیان اینکه در این طرح کاشت، داشت، برداشت، توزیع، فراوری، بسته‌بندی و صادرات و بازارهای جهانی، فنّاوری و صنایع تبدیلی دیده‌شده است به ما می‌گوید: شورای ملّی زعفران نمی‌تواند با این وضعیت کاری بکند.
میری با اشاره به این موضوع که همین خرید زعفران از کشاورز را هم به‌درستی انجام نمی‌دهند می‌افزاید: متأسفانه دقیقه ۹۰ به کار ورود کردند ولی چون تولید کاهش‌یافته بود قیمت بالا رفت وگرنه کسی به فکر کشاورز نیست و سود همواره به جیب دلالان می‌رود.
وی اذعان می‌کند: درواقع شورای ملی زعفران یک تشکل خصوصی بوده و وظیفه‌اش مشاوره است لذا کارش را در این مدت به‌درستی انجام داده و اگر این طرح‌ها راه به‌جایی نبرده است به کم‌کاری دولت‌های قبل که قدرت حاکمیتی و اجرایی داشته‌اند برمی‌گردد.
سهم کشاورز باید مشخص شود
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران در خصوص مشکلاتی که زعفران کاران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند به ما می‌گوید: پیاز زعفران کشور ما به کشورهای دیگر و ازجمله افغانستان ارسال می‌شود و باوجودی ظرفیت‌های خاص ایران در تولید این محصول، بخش زیادی از این محصول به‌صورت خام صادر و به نام سایر کشورها در بازار مصرف عرضه می‌شود.
میری اذعان می‌کند: باوجوداینکه از این محصول به‌عنوان طلای سرخ یادشده و قیمت قابل‌توجهی در بازارهای جهانی دارد اما قریب به‌اتفاق زعفران کاران ما با مشکلات اقتصادی دست به گریبان‌اند و به نحو مطلوب از فروش محصول خود منتفع نمی‌شوند.
باوجوداینکه از این محصول به‌عنوان طلای سرخ یادشده و قیمت قابل‌توجهی در بازارهای جهانی دارد اما قریب به‌اتفاق زعفران کاران ما با مشکلات اقتصادی دست به گریبان‌اند و به نحو مطلوب از فروش محصول خود منتفع نمی‌شوند
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران با اشاره به این موضوع که در این میان بیشترین سود به جیب واسطه‌ها می‌رود می‌افزاید: در تجارت زعفران باید سهم زعفران کار، که نقش اصلی را در تولید دارد، دیده شود.
حوزه بی سامان
احمد طوسی کارشناس اقتصادی نیز در گفت‌وگو با بازار در خصوص بی‌توجهی به این محصول استراتژیک به ما می‌گوید: متأسفانه تولیدکنندگان در حوزه زعفران هیچ‌گونه ساماندهی ندارند و تعداد ۹۴ هزار بهره‌بردار در این حوزه وجود دارد که کاملاً سنتی، غیرمکانیزه و با هزینه بالا نسبت به تولید زعفران اقدام می‌کنند.
وی با تأکید بر این موضوع که پایدارسازی و توسعه تولید زعفران در ایران، جهش اقتصاد زعفران از طریق ایجاد زنجیره‌های ارزش، افزایش سرانه مصرف زعفران در ایران و جهان از مهم‌ترین اقدامات علمی جامع برای اعتلای این محصول استراتژیک است می‌افزاید: از همین رو پس از گذر از کشت و کار سنتی باید برای ورود به بازارهای بین‌المللی به‌صورت مستقیم و حذف دلالان تلاش کرد.
طوسی تأکید می‌کند: ایران اگر بخواهد در حوزه زعفران و گیاهان دارویی ارزش‌افزوده ایجاد کند باید در وهله نخست به بازار این محصولات توجه کند، هم‌اکنون ۸۰ درصد محصول زعفران و پسته ایران صادر می‌شود و لذا عمده تمرکز ما باید بر توسعه بازارهای جهانی استوار باشد.
وی یادآور می‌شود: ایجاد ارزش‌افزوده درواقع می‌تواند در قالب فرآوری اولیه باشد و در اکثر مواقع نیز زعفران ایران به‌صورت فله به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌شود.
نظر شما