بابک رحیمیان- بازار؛ امسال به‌واسطه واکسیناسیون انجام پذیرفته به نظر می‌آید که بر حجم سفرها افزوده شود اما به دلیل گرانی‌های لجام‌گسیخته نمی‌توان انتظار سفری باکیفیت داشت.
سفر و گردشگری یک فعالیت چندبعدی است که نه‌تنها برای زندگی مردم ایران، بلکه تمام ملل جهان امری ضروری به نظرمی رسد و از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی به رشد جامعه کمک می‌کند.
هرچند گردشگری به‌عنوان یک پدیده اقتصادی-فرهنگی، در چند دهه گذشته موردتوجه قرارگرفته است،اما متأسفانه همچنان از جنبه‌های مرتبط با سیاست‌گذاری نیازمند توجه و تعمق است.
در این میان گردشگری داخلی به‌عنوان یکی از پر مزیت ترین انواع گردشگری، نقش بسزایی در وحدت و یکپارچگی اقوام مختلف و دستیابی به توسعه اقتصادی دارد از همین رو کشورها به گردشگری داخلی به‌عنوان ابزاری برای کاهش فقر، بهبود زیرساخت‌ها، ایجاد اشتغال و از همه مهم‌تر رشد اقتصادی نگاه می‌کنند زیرا پول صرف شده برای گردشگری داخلی به چرخه اقتصاد کشور بازمی‌گردد و مانع از خروج ارز می شود.
کرونا در طی چند سال گذشته سایه سنگینی بر روی صنعت گردشگری داشت و از همین رو صنعت گردشگری در خراسان رضوی نیز متاثر از آن با ضرری7 هزار میلیارد تومانی مواجه شد اما برخی از کارشناسان گردشگری بر این باورند که نوروز امسال شاهد جنب‌وجوش بیشتری در این عرصه و صنعت خواهیم بود اما سفرهای سال آینده به جز تأثیر کرونا از گرانی هزینه‌ها نیز تأثیر خواهد گرفت و لذا به نظر می‌رسد از کیفیت سفرها کاسته شود.
کاهش هزینه‌های سفر
در این یادداشت روی سخن با خانواده‌های مرفه نیست زیرا آن‌ها هیچ ابایی از پرداخت‌های میلیونی هزینه اقامت و یا استفاده از هواپیما نداشته و ندارند اما بخش عمده‌ای از سفرهای داخلی که معمولاً قشر متوسط آن را رقم می‌زنند بدون شک دچار تغییراتی خواهد بود که این امر خود نیازمند برنامه‌ریزی است.
افزایش هزینه‌ها موجب می‌شود تا خانواده‌ها بیشتر به فکر کاهش هزینه‌های سفر باشند بنابراین اقامت در خانه اقوام و دوستان، استفاده بیشتر از وسایل حمل‌ونقل شخصی، کاهش هزینه‌های مربوط به خرید سوغاتی و عدم استفاده از تورهای گردشگری عواقب و تأثیرات ناشی از گرانی لجام‌گسیخته خواهد بود.
به‌طور حتم الگوی سفر به دلیل وضعیت اقتصادی بر روی سفرهای زیارتی نیز تأثیر خواهد گذاشت. وضعیت سخت اقتصادی گردشگران جزو مؤثرترین عوامل در کاهش این نوع سفرها به شمار می‌رود زیرا برخلاف سفر باهدف دیدار دوستان و آشنایان اما سفرهای زیارتی شامل هزینه اقامتی می‌شوند و ازآنجاکه هزینه اقامت در حدود۳۰درصد از هزینه سفر را افزایش می‌دهد،تمایل اکثر گردشگران به حذف سفرهای مذکور منجر خواهد شد.
حرم امام رضا (ع) و حرم حضرت معصومه (ع)باعث شده دو شهر مشهد و قم ازلحاظ جاذبه‌های فرهنگی جایگاه بالاتری نسبت به سایر استانها داشته باشند به عبارتی وابسته شدن جذابیت‌های دو شهر مقدس قم و مشهد به مقوله‌ای معنوی که غیرقابل تکراری و بازتولید هستند موجب شده تا تمرکز سفر در این دونقطه ممکن شود و در نقاط دیگر غیرقابل‌بازسازی باشند.
این گرانی به‌طور حتم موجب خواهد شد تا گرایش سفر باهدف دیدار دوستان و بستگان در نقاط و پهنه‌های پرجمعیت‌تر بیشتر رخ بدهد.از آنجاکه فرهنگ ایرانی اسلامی پیوسته به محوریت خانواده و دیدار آشنایان توصیه کرده است و در اسلام صله‌رحم بعد از ایمان به خدا بسیار توصیه‌شده است لذا سفر باهدف دیدار دوستان و آشنایان بخش مهمی از فرهنگ سفر ایرانیان را شامل می‌شود.
ازلحاظ آماری نیز سهم اقامت در خانه آشنایان و بستگان و سهم سفر باهدف دیدار دوستان و بستگان برابری می کند لذا از جنبه اقتصادی از آنجاکه بیشتر گردشگران تمایل دارند هزینه سفر را کاهش دهند، بنابراین اقامت در خانه آشنایان و بستگان را بیشتر از اقامتگاه‌های عمومی، سازمانی و یا سایر سفرها به‌اجبار ترجیح می‌دهند.
استفاده از خانه اقوام و دوستان برای کاهش هزینه اقامت، استفاده از ماشین شخصی برای کاهش هزینه حمل‌ونقل، عدم استفاده از تورها برای کاهش هزینه‌های سفر، پیامد کاهش کیفیت گردشگری داخلی است که از وضعیت اقتصادی خانوارها حاصل می شود.
آنچه مشخص است، وضعیت گردشگری داخلی ایران نیازمند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مجدانه است که در آن‌هم موضوعات مرتبط با تقاضا وهم عوامل مؤثر در عرضه با تأکید بر دهک‌های مختلف جامعه موردتوجه قرار گیرد.
در این راستاتلاش‌ها باید به سمتی هدایت شود که افزایش کمیت گردشگری داخلی با پیشرفت در مؤلفه‌های کیفی محقق شود و جایگاه گردشگری داخلی در سبد خانوارهای ایرانی تثبیت شود.
سیاست‌گذاری
ترسیم وضعیت فعلی نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری مشخصی در بخش گردشگری داخلی و به‌ویژه در دوران پس از کرونا انجام‌نشده است.
تسهیل در توزیع منابع مالی در جامعه میزبان که همواره نمایندگان مردم شهرهای مذهبی به‌عنوان بودجه زیارت و تخصیص آن گلایه دارند؛ افزایش کیفیت زندگی گردشگری داخلی، توزیع عادلانه سفر برای گروه‌ها و دهک‌های متفاوت درآمدی، محورهایی است که نیازمند سیاست‌گذاری و ا قدام های برنامه‌ای مناسب است.
بر این مبنا مهم‌ترین ریل‌گذاری که برای توسعه گردشگری در راستای اهداف و آرمان های مقدس نظام جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد می‌شود محور قرار دادن گردشگری مبتنی بر خانواده به‌عنوان بستر حرکت در مسیر پیشرفت این صنعت است.
خانواده همیشه و همه‌جا و در بین تمامی جوامع بشری به‌عنوان اساسی‌ترین نهاد اجتماعی زیربنای جوامع و منشأ فرهنگ‌ها، تمدّن‌ها و تاریخ بشر بوده است و لذا محور قرار دادن گردشگری خانوادگی راه گشای بسیاری از چالش‌هایی خواهد بود که نظام حکمرانی جمهوری اسلامی ایران را در گام اول سردرگم کرده بود.
گردشگری خانوادگی باید با تمرکز بر دو بازار اصلی گردشگران داخلی و گردشگران همسایه باشد زیرا گستردگی این دو بازار به‌قدری است که مدیریت و راهبری این دو بازار می تواند تمام ظرفیت‌های گردشگری کشور را شکوفا کند ازاین‌رو سیاست‌گذاری در این عرصه امری ضروری است.
برنامه ریزی برای سفر های ارزان و مقرون به صرفه و ایجاد اقامتگاه های ارزان می تواند نه تنها به گردشگری مبتنی بر محور خانواده دامن بزند بلکه موجب پراکنش سفر در کل کشور خواهد شد.
گرانی سفر موجب می شود تا سایر استان هایی که از جاذبه های کمتری برای سفر برخوردار هستند از تعداد سفر به آن ها هر روز کاسته شود و در عوض در شهر هایی با تراکم جمعیتی بالا و دارای جاذبه های گردشگری آن هم در مناسبت هایی خاص مانند عید نوروز دچار ازدحام و برای سایر هم وطنان تزاحم شویم.
اگر چه آمار ها نشان می دهند که سرانه سفرهای خانوارها در طی چند سال گذشته افزایش یافته است اما این افزایش را نمی توان نشانه موفقیت یا بهبود شرایط دانست، زیرا با مقایسه هزینه متوسط سفر در طی سال های گذشته می توان به این نتیجه رسید که گردشگری داخلی افزایش پیدا کرده اما به کیفیت آن افزوده نشده است!
نظر شما