تهمینه غمخوار؛ بازار: «سید ابراهیم رئیسی» روز شنبه در دومین سفر خارجی خود و به دعوت رئیس جمهور ترکمنستان، به عشق آباد پایتخت این کشور سفر کرد تا در پانزدهمین اجلاس سران همکاری های اقتصادی (اکو) شرکت کند. رئیس جمهور، صبح روز یکشنبه پس از حضور در نشست اکو، اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران اولویت ویژه‌ای برای همکاری و مشارکت اقتصادی با کشورهای آسیایی به خصوص همسایگان خود در آسیای جنوبی، آسیای غربی، آسیای میانه و قفقاز قائل است.
وی تاکید کرد: بی‌تردید تقویت نقش و جایگاه سازمان های منطقه‌ای به عنوان تسهیل‌کننده همکاری های دو و چندجانبه مورد توجه و اهتمام ماست که یکی از نمودهای واضح آن سازمان همکاری‌های اقتصادی «اکو» است.
رئیس‌جمهور همچنین اظهار کرد که مجموعه «اکو» علاوه بر بهره‌مندی ویژگی‌های مادی قدرت همچون جمعیت نیم میلیاردی، مالکیت یک سوم منابع انرژی جهان، موقعیت بی‌نظیر ارتباطی میان اروپا با چین و روسیه با خلیج فارس و اقیانوس هند، نیروی انسانی جوان و پرتوان، در بردارنده هویتی ممتاز به نام اسلام است.
علاوه بر آن، رییس دولت سیزدهم خاطرنشان کرد: طی سالیان گذشته دستاوردها و پیشرفت های خوبی در سازمان «اکو» به دست آمده است اما کماکان فاصله معناداری بین موفقیت های حاصله با ظرفیت ها و توانمندیَ های واقعی سازمان وجود دارد. برای نمونه با وجود پتانسیل های تجاری بالا، تجارت درون منطقه ای کماکان کمتر از ۱۰ درصد است.
در همین راستا و با توجه به نقش جمهوری اسلامی در این سازمان و این مسئله که ایران به عنوان یک کشور مهم به دنبال ارتقای سطح همکاری‌ها در اکو و ترفیع رتبه و منزلت این سازمان در مناسبات منطقه‌ای و بین المللی است، خبرنگار بازار گفتگویی با «اندرو کوریبکو»، نویسنده، تحلیلگر ارشد سیاسی و عضو هیئت علمی موسسه مطالعات استراتژیک و آینده پژوهی دانشگاه دوستی روسیه انجام داده است.
حوزه‌های پژوهشی کوریبکو، این نویسنده آمریکایی ساکن روسیه سیاست خارجی و ژئوپلیتیک روسیه، استراتژی ایالات‌متحده در اوراسیا، تاکتیک‌های تغییر رژیم، انقلاب‌های رنگی و جنگ های نامتعارف است. کتاب او «جنگ‌های ترکیبی: رویکرد غیر مستقیم انطباقی برای تغییر رژیم» اوضاع سوریه و اوکراین را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و از الگوی جدیدی از جنگ استراتژیک توسط ایالات متحده پرده برمی‌دارد.
مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:
* با سفر آیت الله رئیسی به ترکمنستان و دیدار با رئیس جمهور این کشور، به نظر می رسد روابط دو کشور در دولت سیزدهم رو به گرم شدن است و تبادلات اقتصادی دوجانبه میان دو همسایه گسترش خواهد یافت. ارزیابی و نظر شما در این زمینه چیست؟
این سفر را می توان به عنوان هدف ایران برای تقویت همه جانبه همگرایی خود با کشورهای منطقه شرق از طریق سازمان همکاری اقتصادی (اکو) مثبت ارزیابی کرد. این مسئله نشان می دهد که جمهوری اسلامی، نقش مهمی را برای فرآیندهای چند قطبی نوظهور در این نقطه از جهان برای خود در نظر گرفته است.
دولت جدید ایران همچنین نشان داده است که به طور عملی قصد دارد تا روابط با کشورهای همسایه از جمله ترکمنستان را بهبود بخشد. بنابراین، اکو نمی تواند به پلتفرم ادغام منطقه ای موثرتر تبدیل شود، مگر اینکه ایران همکاری با کشورهای همسایه خود که ترکمنستان در کنار افغانستان، آذربایجان، پاکستان و ترکیه را شامل می شود، افزایش دهد.
* در نشست مشترک نمایندگان جمهوری اسلامی ایران، ترکمنستان و قزاقستان که (جمعه پنجم آذرماه) در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو اکو برگزار گردید، یک سند همکاری ریلی میان سه کشور امضا شد. این تفاهم نامه تا چه اندازه می تواند موجب بهره مندی از ظرفیت کریدور شمال _ جنوب برای توسعه روابط اقتصادی_سیاسی از یک سو و افزایش درآمدهای غیرنفتی کشور از سوی دیگر شود؟
این سند مکمل توافقنامه قبلی عشق آباد بین این سه کشور و چندین کشور دیگر است که هدف آن بهبود ارتباط شمال_جنوب بین آسیای مرکزی، خلیج فارس و اقیانوس هند است.
از آنجایی که وضعیت در افغانستان ناپایدار و در نتیجه نامشخص است، بنابراین، جمهوری های آسیای مرکزی می توانند فرصت های دیگر را برای رسیدن به اقیانوس هند، در این مورد از طریق ایران و از طریق کریدور شمال_جنوب بررسی کنند
به برخی از جمهوری های واقع در منطقه آسیای مرکزی (CAR) دسترسی جایگزین به اقتصاد جهانی از طریق کریدور حمل و نقل شمال_جنوب یا نستراک در جهت تکمیل برنامه های خود برای دستیابی به این هدف از طریق PAKAFUZ که به توافق ریلی برای ساخت راه آهن پاکستان_ افغانستان _ازبکستان اشاره دارد.
از آنجایی که وضعیت در افغانستان ناپایدار و در نتیجه نامشخص است، بنابراین، جمهوری های آسیای مرکزی می توانند فرصت های دیگر را برای رسیدن به اقیانوس هند، در این مورد از طریق ایران و از طریق کریدور شمال_جنوب بررسی کنند.
* موقعیت ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی ایران از طریق اکو چگونه گسترش خواهد یافت؟
اکو پتانسیل امیدوارکننده ای دارد که تاکنون به طور کامل از آن استفاده نشده است. بنابراین، برای ایران و دیگر اعضایش واجب است که در سال‌های آینده بر روی تغییر این وضعیت تمرکز کنند، به ویژه پس از خروج ایالات متحده از افغانستان که وضعیت ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک منطقه کاملاً متحول شده است.
در صورت موفقیت، این منطقه مرکزی در نیمکره شرقی می تواند نقش مهمی در تسهیل تجارت بین دو اتحادیه توسعه یافته اقتصادی اوراسیا (اتحادیه اروپا و چین) ایفا کند و همچنین توسعه اقتصاد خود کشورهای اکو را تسریع بخشد. بنابراین، این نتیجه برنامه ها و طرحهای ایران برای تبدیل شدن به یک نیروگاه تولید منطقه‌ای را تا حد زیادی پیش می‌برد.
* با توجه به اینکه ایران یک کشور مادر در این سازمان است، چرا اکو بعد از گذشت این همه سال، پس از گذشت سه دهه از تشکیل، همچنان نیمه جان باقی مانده است؟
اکو تا کنون با انبوهی از اختلافات سیاسی و اقتصادی بین اعضای بسیار متنوع خود، به ویژه عدم تقارن بین بزرگترین اعضای آن (ایران، پاکستان، ترکیه) و اعضای کوچکتر آن (افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان) روبرو بوده است.
مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله چین با ایران به عنوان لنگر ادغام چین_آسیای مرکزی_آسیای غربی عمل خواهد کرد
با این حال، از طریق سرمایه گذاری های ابتکار چینی یک کمربند_یک جاده چین (BRI) می‌توان با تبدیل شدن به عنصر مشترکی که آن ها را به یکدیگر پیوند می‌دهد، جان تازه‌ای به این سازمان نیمه مرده دمید. یک کمربند_یک جاده تلاش می کند تا جامعه ای با سرنوشت مشترک ایجاد کند که در آن تعداد زیادی از اعضا بتوانند به طور متقابل توسعه یابند. از طرفی، مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله چین با ایران به عنوان لنگر ادغام چین_آسیای مرکزی_آسیای غربی عمل خواهد کرد.
* نقش محوری ایران در بهبود عملکرد اقتصادی اکو چیست؟
بر اساس گزارشها، قرارداد مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله شامل سرمایه گذاری های وعده داده شده ۴۰۰ میلیارد دلاری در ربع قرن آینده است. اگرچه بخش عمده ای احتمالاً به صنعت انرژی اختصاص خواهد یافت، اما همچنان انتظار می رود که به مقدار قابل توجهی در ایجاد کریدورهای حمل و نقل جدید، تأسیسات تولیدی و بنادر در داخل ایران کمک کند.
اکو با گذشت زمان تقویت خواهد شد، به خصوص اگر هماهنگی نزدیک تری بین اعضای ارشد ایرانی، پاکستانی و ترکیه ای وجود داشته باشد
همچنین، این قرارداد به عنوان لنگری برای پروژه های تکمیلی پیشگام در سراسر آسیای مرکزی به منظور اتصال غرب آسیا (ایران/ترکیه) و شرق آسیا (چین) از طریق آن فضای ترانزیتی ژئواستراتژیک عمل خواهد کرد.
نتیجه نهایی این است که اکو با گذشت زمان تقویت خواهد شد، به خصوص اگر هماهنگی نزدیک تری بین اعضای ارشد ایرانی، پاکستانی و ترکیه ای وجود داشته باشد.
* جواد اوجی وزیر نفت ایران پس از دیدار با رئیس جمهور ترکمنستان گفت که کشورش علاقمند به از سرگیری واردات گاز از ترکمنستان است که در اوایل سال ۲۰۱۷ کاهش یافت. پیشرفت احتمالی در مورد ایران در حالی است که ترکمنستان نمایندگانی را به کابل می‌فرستد تا پروژه خط لوله گاز طبیعی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان (TAPI) را احیا کند. ارزیابی شما از تمایل ایران به واردات گاز از ترکمنستان چیست؟
پروژه تاپی هیچ ارتباطی با صادرات احتمالی گاز ترکمنستان به ایران ندارد. ارزیابی های صورت گرفته نشان می دهد که کشور آسیای مرکزی بیش از اندازه دارای ذخایر کافی برای فروش راحت به شرکای مختلف است؛ مشروط بر اینکه زیرساخت ها و اراده سیاسی برای انجام این کار در هر مورد وجود داشته باشد. اگر تجارت انرژی ایران و ترکمنستان از سر گرفته شود، همه منطقه سود خواهند برد.
همچنین، این امر موجب ایجاد تنوع در مشتریان آن کشور آسیای مرکزی و همچنین شرکای منطقه ای ایران خواهد شد. علاوه بر آن، این مسئله می‌تواند به عنوان مبنایی برای بهبود همه جانبه تر روابط ایران و ترکمنستان از طریق ایجاد اعتماد و عملکرد به عنوان نمونه‌ای مناسب از منافع متقابل ذاتی در روابط آنها جلوه گر باشد.
نظر شما