روسیه در پی میانجیگری میان ایران- سعودی است

بازار؛ گروه بین الملل: مسکو طرح تازه ای را به اجرا می گذارد که ایران و عربستان سعودی را زیر چتر یک توافق امنیتی خلیج فارس گرد هم می آورد. به نظر می رسد دولت جو بایدن که در زمینه های ‌گوناگون با کرملین سرشاخ است، با این ابتکار مسکو مخالفتی ندارد.

رویکرد مسکو ریشه در ابتکاری دارد که به نام مفهوم امنیت جمعی منطقه خلیج فارس شناخته می شود، پروژه ای که نخستین بار در دهه ۱۹۹۰ ارائه شد و از آن زمان، گاه و بیگاه با اصلاحاتی دوباره مطرح شده  است. آخرین آن در سال ۲۰۱۹ بود که تنش های منطقه ای در دوران دکترین فشار حداکثری ترامپ علیه ایران شعله می کشید. اکنون که جو بایدن به دنبال فاصله گرفتن از سیاست های رییس جمهوری پیشین آمریکاست، روسیه فرصت تازه ای را می بیند تا ابتکارش را با ملاحظه زمینه های مشترکی با ایالات متحده به پیش ببرد. ویتالی ناومکین  Vitaly Naumkin که یک استاد کهنه کار و از نویسندگان طرح روسیه است، در این باره می گوید: ما با یک تهدید مشترک روبرو هستیم و آن تهدید جنگ است. نه آمریکا و نه روسیه منفعتی در این جنگ ندارند.

یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در این زمینه می گوید که واشگتن امکان همکاری با پیشنهاد روسیه را رد نمی کند چنانچه با منافع آمریکا سازگار باشد. وی گفت: ما آمادگی داریم تا با روسیه در زمینه هایی که دو طرف منافع مشترکی دارند همکاری کنیم و همزمان با سیاست های مسکو که علیه منافع آمریکاست، مخالفت خواهیم کرد.

بعنوان گامی در چارچوب تازه ترین تلاش روسیه برای پیشبرد این ابتکار، هفته گذشته ویتالی ناومکین، نشست دو روزه ای را در مسکو و پشت درهای بسته با حضور کارشناسان برگزار کرد که نیوزویک هم در کنار طرفهای اصلی منطقه ای این طرح در آن شرکت داشت. هدف این کنفرانس، به گفته ناومکین، به جریان انداختن یک رویکرد گام به گام به سمت فرایند ایجاد یک رژیم تازه امنیتی در خلیج فارس است.

هسته ابتکار «مفهوم امنیت جمعی»، تاسیس یک سازوکار کاهش نزاع در میان کشورهای خلیج فارس از گذر تدابیر اعتمادسازی همچون نفی بکارگیری زور برای حل منازعات و احترام به حاکمیت داخلی هریک از آنان است. فراتر از آن، مبارزه با جرایم و تروریسم، حراست از آزادی کشتیرانی و پیشبرد رشد اقتصادی هم از اهداف این طرح است که فهرستی از دیگر زمینه های همکاری در موضوعات بشردوستانه، زیست محیطی و فرهنگی را هم در خود دارد.

هرچند اختلافات عمیقی میان طرفهای این ابتکار، بویژه میان ایران و عربستان سعودی، وجود دارد اما به نظر می رسد که به دلایلی چند، زمانبندی این کارزار ایده آل باشد. ناومکین می گوید که کشورهای منطقه از وضعیت کنونی خسته اند و همزمان نگران یک جنگ احتمالی هستند. در نتیجه این کشورها به شکلی از بن بست رسیده اند که تنها یک راه حل مبتنی بر گفتگو، چاره آن است. وی می گوید که همچنین می توان روی رهبری پرزیدنت بایدن هم حساب کرد.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین به گرایش های دلگرم کننده ای در منطقه اشاره کرد که در دیدار اخیر رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بروز کرده است. در گفتگوهای ریاض، همچنین نمایندگانی از فرانسه، آلمان و انگلستان هم حضور داشتند. رابرت مالی، در سخنانی که در تضاد کامل با موضع برایان هوک، نماینده ترامپ در امور ایران بود، تاکید کرد که بیشتر مشکلات منطقه ریشه در کنارگذاردن ایران دارد.

ناومکین تاکید کرد که روسیه نه تلاش دارد و نه می تواند که جای آمریکا را بعنوان ضامن امنیتی منطقه بگیرد. امتیاز روسیه این است که روابط خوبی با تقریبا تمامی کشورهای منطقه خلیج فارس و اطرافش دارد. وی می گوید برتری روسیه در این است که پیوندهای خوبی با همه بازیگران منطقه بدون استثنا دارد از جمله با ایران و سعودی تا ترکیه و اسراییل، فلسطینی ها، سوری ها، لبنانی ها، عراقی ها، کردها و دیگران.

ناومکین می گوید: اکنون اتفاق خوب آن است که آقای بایدن با راهبرد جایگزینی رژیم مخالف است و این بسیار خوب است و روسیه آن را تحسین می کند. به نظرم در چارچوب همین نگرش، می توانیم به جلو حرکت کنیم.