بازار؛ گروه کشاورزی: شرکت کشت و صنعت فجر لرستان یکی از معدود شرکت هایی است که در راستای تحقق اهداف طرح ملی پرورش و اصلاح نژاد گوسفند، اقدام به سنتز نژاد در راستای معرفی نژادی جدید با ویژگی هایی همچون «چند قلوزایی، تولید شیر کافی برای تغذیه بره ها، نداشتن دنبه، تولید مثل غیر فصلی و توان آبستنی بیش از یک بار در سال، کاهش سن بلوغ و غیره» کرده است که به گفته کارشناسان این اولین بار در کشور است که چنین اتفاقی رقم می خورد.
در این راستا خبرنگار «بازار» گفتگویی با «محمد مرادی» محقق واحد تحقیق و توسعه این شرکت انجام داده است که در ادامه می خوانید.
در حال حاضر دام های مولدی که در کشور داریم تقریبا ۴ ماه از سال تولیدی ندارند چون سیستم تولید مثل شان فصلی است
*در ابتدا کمی در خصوص نوع فعالیت شرکت کشت و صنعت توضیح بدهید.
این شرکت در سه حوزه کشاورزی، گردشگری و دامپروری فعالیت دارد. بنده در بخش پرورش دام با این شرکت همکاری دارم که بد نیست بدانید از نظر ظرفیت پرورش دام در منطقه بی نظیر است. کاری که شرکت شروع کرده است و انجام می دهد از کارهای نو است و در واقع در حوزه «سنتز نژاد» است چون همانطور که می دنید پرورش غیر مرتعی دام سبک در کشور رو به افزایش است و برای این سامانه ما در درجه اول نیازمند دام های مولد پربازده هستیم که بتواند در سال به تعداد کافی بره تولید کند.
همانطور که می دانید چون سیستم سنتی ما متکی بر مرتع است به ازای هر میش در سال حداکثر یک بره می گیریم و امروز که پرورش سنتی تقریبا در حال تعطیل شدن است و پرورش نیمه صنعتی و صنعتی در حال رایج شدن است حداقل نیاز به این داریم که از هر میش در سال بیش از ۲ و نیم بره را تولید داشته باشیم تا اقتصادی باشد و علاوه بر آن بتوانیم از منابع خوراکی که باز هم با محدودیت روبرو است استفاده بهینه کنیم.
در حال حاضر دام های مولدی که در کشور داریم تقریبا ۴ ماه از سال تولیدی ندارند چون سیستم تولید مثل آنها فصلی است لذا اگر اینها را برگردانیم به این سیستم که در طول سال بتوانند بره زایی داشته باشند مثل این است که ما ۳۰ درصد جمعیت دام مولد کشور را افزایش داده ایم. بنابراین از یک طرف باعث افزایش تولید می شود؛ یعنی میزان گوشت تولیدی در کشور افزوده می شود و از طرف دیگر هم در مواد خوراکی که باید استفاده شود صرفه جویی می شود.
*ظرفیت تولیدتان چقدر است و با چه هدفی این به نژادی را انجام می دهید؟
با توجه به ظرفیتی که این شرکت دارد پیش بینی شده جمعیت مولد ۳۰ هزار راس را داشته باشیم که از این تعداد ۲۰ هزار راس گله تجاری است و ۱۰ هزار گله تولید مثلی و هسته اصلاح نژادی است. هدف نهایی ما این است که در این مجموعه نژادی ساتع شود که میش های مولد در سال حداقل ۲ و نیم بره را از شیر بگیرند، بی دمبه باشند، چربی اش اضافه شود، در عین حال که مقاوم و سازگار هم هستند.
با تلاقی گوسفند بومی لرستان با نژاد اصلاح شده رومانوف و انتخاب از بین آنها برای سنتز نژاد، تا ۶ سال آینده به نژاد جدید نهایی خواهیم رسید
*این هدف چند سال دیگر عملیاتی می شود؟
برای بسترسازی کار از حدود ۴ سال پیش آغاز شده است و کاری که انجام می شود به این نحو است که اول باید یک جمعیت گوسفند بومی بیاید، با نژاد اصلاح شده «رومانوف» تلاقی داده شود که تعداد حداقل ۳ تا ۴ هزار راس مولدهای آمیخته ایجاد شود. الان حدود ۴هزار راس آمیخته تا به امروز داریم که در این ۴هزار راس شروع به انتخاب برای سنتز نژاد می کنیم و لذا بین ۵ تا ۶ سال آینده به نژاد نهایی خواهیم رسید.
می خواهیم یک ترکیب نژادی ۵۰ درصد بومی و ۵۰ درصد نژاد اصلاح شده را تثبیت کنیم که هم سازگاری و مقاومت را داشته باشد و هم از کیفیت لازم برخوردار باشد
*پروسه اصلاح نژاد به چه نحوی است؟
همانطور که گفتم هدف نهایی سنتز نژاد است. در دنیا در رابطه با دام سبک به ویژه گوسفند یکی از روشهایی که استفاده کرده اند تلاقی بین نژادها و نهایتا ایجاد یک نژاد جدید است به طوری که در دنیا بیش از ۴۰۰ نژاد جدید ایجاد شده است. کشور ما نیز نیازمند چنین نژادهایی است. چون در یک نژاد نمی توان همه صفات خوب را داشته باشیم به عنوان مثال اگر می خواهیم میزان گوشت بیشتری در طول سال تولید کنیم باید میشی داشته باشیم که چند قلو زا باشد، شیر کافی برای بره ها داشته باشد، در عین حال سرعت رشد مناسبی داشته باشد و سازگار و مقاوم باشد. اما این مجموعه صفات را در یک نژاد خالص نمی توانیم پیدا کنیم پس مجبوریم ۲ یا ۳ نوع نژاد را با یکدیگر تلاقی بدهیم و نهایتا ترکیب و سنتز کنیم.
روند کار ما نیز به این نحو است که ۲ تا ۳ نژاد بومی موجود در منطقه لرستان را گرفته ایم که نژادهایی هستند که مقاوم و سازگار هستند و کیفیت لاشه بسیار خوبی دارند. منتها این نژادها از نظر بره زایی، تولید شیر برای بره ها مشکل دارند و در عین حال چون دمبه دار هستند بین ۱۵ تا ۲۰ درصد لاشه تولیدی، چربی است و امروز در بازار چربی را کسی نمی پسندد.
ما این را تلاقی داده ایم با یک نژاد اصلاح شده که چندقلوزا است، بی دمبه است و تولید مثل غیر فصلی دارد تلاقی داده ایم. الان میش های غیر فصلی که در شرکت داریم و خمیرمایه کار بعدی ما هستند در سال بیش از ۲ و نیم بره تولید می کنند، بی دمبه شده اند و چربی روی لاشه نرفته و شیر کافی نیز برای بره ها یشان دارند.
در این جمعیت ۴ تا ۵ هزار راسی که داریم شروع می کنیم به انتخاب کردند. در حقیقت ما می خواهیم یک ترکیب نژادی ۵۰ درصد بومی و ۵۰ درصد نژاد اصلاح شده را تثبیت کنیم که هم سازگاری و مقاومت را داشته باشد و هم کیفیت لازم.
در نهایت میش هایی که سنتز می شود به عنوان یک نژاد جدید برای کشور معرفی خواهند شد. که باز هم تاکید می کنم این نژاد جدید توانایی تولید به طور میانگین ۲ و نیم بره در سال را دارند و بره ها از سرعت رشد ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم برخوردار خواهند بود. به عبارت دیگر در نهایت ما میش های مولدی خواهیم داشت که به اندازه ۲ و نیم برابر میش های بومی مان تولید گوشت و بره خواهند داشت. تا به حال در کشور این اتفاق رخ نداده و اولین بار است. البته آمیخته گیری شروع شده منتها یک جمعیت متمرکز با این شکل و هدف را در کشور به این صورت نداریم.
*نژادهای اصلاح شده متعلق به کدام کشورها است که برای آمیختگی مورد استفاده قرار می دهید؟
دو نژاد چندقلوزا در دنیا معروف است؛ یکی «رومانوف» متعلق به روسیه است و «فین شیپ» که متعلق به فنلاند است. منتها نژاد رومانوف از روسیه به دیگر کشورها رفته و است و لذا توان بره زایی اش تا بیش از ۳ بره افزایش یافته است. ما نیز نژاد رومانوف برای آمیخته گیری استفاده کرده ایم.
*از چه تکنولوژی و دانشی استفاده می کنید؟
در این فرایند چند فناوری استفاده شده است؛ اولین فناوری مربوط به تلقیح مصنوعی است چون میش های بومی ما دمبه دار هستند و قوچ های اصلاح شده بی دمبه هستند لذا توان جفتگیری ندارند و باید تلقیح مصنوعی شود. ما دو روش تلقیح مصنوعی در دام سبک داریم که چون روش لاپروسکوپی هم راندمان باروری اش بالاتر است در این مجموعه برای تولید دامهای آمیخته از فناوری تلقیح مصنوعی لاپراسکوپی استفاده شده است. و مواد ژنی هم که استفاده شده از بهترین مواد ژنی مطرح در دنیا است.
اصلاح نژاد وظیفه دولت است اما توسط بخش خصوصی انجام می شود و لذا یکی از چالش ها این است که سرمایه گذاری هنگفتی انجام می دهد که در سالهای اول درآمد چندانی برای شرکت ندارد و مستلزم حمایت دولتی است
*در پروسه اصلاح نژاد با چه چالشهایی غالبا مواجه هستید؟
این کار ما به نوعی سرمایه گذاری برای کشور است و نقش دولت را انجام می دهد و این کارها وظیفه دولت بوده است که بایستی انجام می داده است؛ یعنی مراکز تحقیقاتی و مراکز اجرایی باید می آمدند و این سنتز نژاد را انجام می دادند تا صنعت را ارتقا بدهند. الان بخش خصوصی اقدام به این کار کرده است به تبع یکی از چالش ها این است که سرمایه گذاری هنگفتی انجام می دهد که در سالهای اول درآمد چندانی برای شرکت ندارد.
چالش بعدی هم این است که حمایتهای لازمی که باید از چنین مراکزی بشود به هر دلیل انجام نمی شود و مسئولان مربوطه حمایت نمی کنند.
چالش بعدی این بخش مانند دیگر بخشهای پرورش گوسفند، تفاوت بین هزینه ها و درآمدها است؛ یعنی این شرکت مانند بقیه شرکتها مواد خوراکی را با ارز آزاد خریداری می کند منتها فروش گوشت گوسفند به علت اینکه مصرف سرانه کشور شدیدا پایین آمده و در نتیجه بازار مصرف کاهش داشته و از آن طرف هم صادراتی انجام نشده قیمت تقریبا ثابت مانده در حالی که هزینه ها ۲ یا ۳ برابر شده است.
و لذا اگر زودتر به این چالش پرداخته نشود بخش پرورش گوسفند کشور صدمه های شدیدی می بیند همانطور که امسال شاهد بودیم بخش عمده ای از مولدها روانه کشتارگاه ها شدند چون دامدار توان تامین خوراکشان را نداشته است.
نظر شما