تهمینه غمخوار؛ بازار: روابط دو جانبه ایران و سوریه طی ۳۰ سال گذشته روابطی مستحکم و رو به رشدی در مناسبات سیاسی و امنیتی بوده است. وجود دشمنان و اهداف مشترک در جهت نابودی آنها به همراه قرار گرفتن در کنار تحولات و بحران های منطقه ای و بین المللی موجب شده تا روابط و مناسبات فی مابین عمق بیشتری داشته باشند.
علی رغم این استحکام و افزایش مناسبات سیاسی، امنیتی و نظامی، روابط اقتصادی بین دو کشور در دو دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی پایین تر از حد انتظار بوده، اما طی چند سال اخیر دولتمردان دو کشور در جهت تداوم و پیشبرد روابط اقتصادی در سطح یکسان با مناسبات سیاسی تلاش کرده اند به طوری که گویی این تلاشها در دولت سیزدهم بیشتر مشهود است.
بر اساس اظهارات وزیر امور خارجه، روابط جمهوری اسلامی ایران با دو کشور سوریه و عراق روابط راهبردی است و دو کشور در مبارزه با تروریسم و در میدان، اقدامات و پیروزی های مشترکی را خلق کرده اند. از طرفی، مقاات سوری نیز بر عمق روابط تاریخی قدیمی و ریشه دار بین سوریه و ایران بارها تاکید کرده اند. بر همین اساس، تلاش برای توسعه و گسترش روابط دو کشور در حوزه های مختلف تجاری، اقتصادی و در دیگر حوزه های مختلف، امری ضروری است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت روابط موجود، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر احمد زارعان»، عضو هیات علمی دانشگاه و کارشناس مسائل راهبردی و پژوهشگر مسائل غرب آسیا ترتیب داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانیم:
* به رغم روابط سیاسی و امنیتی نزدیک ایران و سوریه ولی روابط اقتصادی میان دو کشور در سطح مطلوبی نیست. ترکیه با اینکه دشمن شماره یک سوریه است، شریک اول تجاری این کشور نیز است. دلیل این موضوع چیست؟
این وضعیت به نوع نگاه دولت ها برمی‌گردد. بسیاری از کشورها سیاست خارجی خود را در راستای اهداف و منافع اقتصادی طراحی، هدایت و مدیریت می‌کنند و در این کشورها، سیاست خارجی عمدتاً در خدمت اقتصاد است. متاسفانه در کشور ما تا کنون برای سیاست خارجی اهداف اقتصادی تعیین نشده است.
تقویت و توسعه روابط اقتصادی ایران و سوریه از یک سو اتحاد یا ائتلاف راهبردی دو کشور را تقویت کرده و از سوی دیگر اهداف سیاسی، دفاعی و امنیتی را بهتر و با هزینه و ریسک کمتر تامین می‌کند
ما می‌توانیم در سوریه هم از مردم این کشور در مقابل تروریسم و صهیونیسم دفاع و محور مقاومت را تقویت کنیم و هم روابط اقتصادی را توسعه دهیم. اما متاسفانه فقط به بخش اول توجه شده و از بخش دوم غفلت شده است.
نکته مهم این است که تقویت و توسعه روابط اقتصادی ایران و سوریه از یک سو اتحاد یا ائتلاف راهبردی دو کشور را تقویت کرده و از سوی دیگر اهداف سیاسی، دفاعی و امنیتی را بهتر و با هزینه و ریسک کمتر تامین می‌کند، اما متاسفانه مسئولانی که دغدغه سیاسی، دفاعی و امنیتی دارند، نسبت به این موضوع مهم بی‌تفاوتند یا به اندازه کافی تلاش نمی‌کنند.
* دولت آقای رئیسی اهتمام ویژه به دیپلماسی اقتصادی دارد و روابط سیاسی و اقتصادی را توآمان مد نظر دارد. این نگاه چه آثاری بر روابط اقتصادی ایران و سوریه خواهد گذاشت؟
همانطور که اشاره کردم رویکرد دولت ها نسبت به سیاست خارجی بسیار مهم است. دولت حسن روحانی اگر چه با شعار سیاست خارجی در خدمت اقتصاد روی کار آمد، اما از آنجا که سیاست خارجی را در حل و فصل پرونده هسته ای با غرب خلاصه کرده بود و آمریکا و غرب هم با وعده درمانی و کارشکنی هیچ گشایشی در این زمینه ایجاد نکردند، عملاً سیاست خارجی دولت پیشین نتوانست به اقتصاد یارانه بدهد.
ابراهیم رئیسی از همان ابتدا موضوع توسعه روابط و همکاریهای اقتصادی منطقه ای را مطرح کرد. اگر دیپلمات های سیاسی و اقتصادی ما بر این موضوع متمرکز شوند، منطقه ما ظرفیتهای اقتصادی خوبی دارد که می‌تواند به وضعیت اقتصادی کشورمان، رونق تولید، ایجاد اشتغال و ایجاد رفاه کمک کند. البته باید حتماً مکانیسم هایی برای انتقال ارز پیش بینی شود تا مانند عراق، انتقال درآمدهای ناشی از صادرات با مشکل مواجه نشود.
* جنابعالی چه ظرفیت ها و پتانسیلهایی در ایران برای گسترش مناسبات تجاری با سوریه می بینید؟
سوریه شرایط پسا بحران و پسا جنگ را تجربه می‌کند. کشورهای جنگ زده به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری برای بازسازی هستند.
صدور خدمات فنی و مهندسی و مصالح ساختمانی و همچنین صادرات محصولاتی از جمله صنایع غذایی، لوازم خانگی و همچنین سرمایه‌گذاری در صنعت آب و برق از فرصت‌های دم دستی برای تقویت روابط اقتصادی است.
علاوه بر این تامین امنیت انرژی از طریق صادرات پایدار انرژی نیز باعث تقویت روابط اقتصادی می‌شود.
* از دیدگاه شما، تأثیر قانون موسوم به «سزار» که تحریم‌هایی را با هدف افزایش فشارهای اقتصادی و انزوای سیاسی سوریه تحمیل کرده است، بر تجارت ایران و سوریه چیست؟ چگونه می شود این قانون را دور زد؟
در شرایط کنونی، تحریم های سختی در مورد هر دو کشور از سوی آمریکایی ها اعمال شده است و این تحریم‌ها قطعاً بر توسعه روابط اقتصادی دو کشور خصوصاً به دلیل ایجاد محدودیت در مبادلات بانکی تاثیر منفی می‌گذارد.
کم و کیف دور زدن تحریم‌ها یک امر فنی و محرمانه است که مسئولان ذیربط باید برای یافتن راه‌های جدید و موثر تلاش کنند
طبیعی است در شرایط کنونی باید به هر طریق که می‌توانیم تحریم‌ها را دور بزنیم. اما کم و کیف دور زدن تحریم‌ها یک امر فنی و محرمانه است و بدیهی است مسئولان ذیربط باید برای یافتن راه‌های جدید و موثر تلاش کنند.
* سوریه می تواند به عنوان یکی از اجزای مهم کریدور چین_ایران_عراق_سوریه_اروپا مطرح باشد و مسیری برای اتصال ایران به اروپا ایجاد کند. به نظر شما این مسیر محقق می شود؟
کریدورهای اقتصادی دارای اهمیت استراتژیک برای قدرت های جهانی است و این کریدورها را باید در چارچوب بازی قدرت های بزرگ تحلیل کرد. قطعاً آمریکایی‌ها با این کریدور که به تقویت اقتصاد چین و ایران کمک می‌کند، مخالف هستند. استقرار پایگاه‌های آمریکایی در شرق سوریه را نیز باید در این چارچوب تحلیل کرد.
همانگونه که روس‌ها در چارچوب حفظ مسیر انحصاری انتقال گاز به اروپا که در اختیار دارند، با انتقال گاز ایران از طریق عراق و سوریه به اروپا مخالفند، آمریکایی ها هم با این قبیل طرح ها مخالف هستند. همانطور که در ابتدا اشاره کردم اغلب کشورهای جهان، سیاست خارجی خود در عرصه منطقه ای و بین‌المللی را در راستای تحقق منافع اقتصادی خود طراحی و اجرا می‌کنند، لذا اقدامات آمریکا در منطقه را نیز باید در همین چارچوب تحلیل کرد.
نظر شما