یوسف بیدخوری؛ بازار: عمده شهرستان‌های استان خراسان رضوی به لحاظ برخورداری از سایر تأسیسات و مؤسسات گردشگری وضعیت متعادلی ندارد و به دلیل حضور نداشتن متصدیان بخش خصوصی در شهرستان‌ها و مناطق کم برخوردارتر استان، نقش‌آفرینی صنعت گردشگری درزمینهٔ توسعه اقتصادی، با توجه به توانمندی‌های موجود چشمگیر و قابل‌اعتنا نیست.
عدم تعادلی که در بازار گردشگری در فصول مختلف سال وجود دارد ازیک‌طرف و عدم توازن گسترش تأسیسات و مؤسسات گردشگری در نقاط مختلف استان از سوی دیگر مستلزم برنامه‌ریزی و تدوین طرح جامعی است که متناسب بااستعدادها و پتانسیل‌های موجود زیرساخت‌های لازم ایجاد و با پیش‌بینی تمهیدات لازم زمینه ترغیب و جذب سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی فراهم شود.
در شرایط موجود توجه به رویکرد مشارکتی از نظام تصمیم‌سازی تا اجرا و پس‌ازآن، با دخیل کردن کنشگران سطح استانی و بخش خصوصی و افزایش سهم بودجه جاری استان‌های ضعیف و کمتر برخوردار در قالب برنامه‌ریزی منطقه‌ای، از سازوکارهای موردنیاز برای افزایش توان دولت در داشتن ظرفیت‌های توسعه موفق در حوزه گردشگری است.
سیاست دولت باید بر اساس توجه به سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی و تمرکززدایی و بهره‌گیری از توان‌های محلی و منطقه‌ای و سیاست‌های تشویقی، حمایتی و توانمندسازی اجتماع محلی بنانهاده شود تا از این طریق توسعه صنعت گردشگری بتواند موجب توزیع عادلانه ثروت نیز بشود.
باید اذعان کرد تنها با همین شیوه و سیاست می توان با وجود جاذبه‌های متعدد تاریخی و سیاحتی در جای‌جای استان، کم‌کم توسعه متوازن گردشگری در سراسر نقاط استان شکل خواهد گرفت و این امر می‌تواند اقتصاد مناطق مختلف استان را دگرگون کند و موجب رشد اقتصادی شهرهای کوچک را فراهم کند
ترویج سیاست گردشگری متوازن
گرچه به دلیل توجه ویژه گردشگری روستایی به توسعه اقامتگاه‌های بومگردی با احیای خانه‌ها و عبارت‌های قدیمی، گردشگری کشاورزی و طبیعت‌گردی شاهد اقدامات خوبی برای حرکت به‌سوی توسعه متوازن گردشگری در برخی نقاط استان خراسان رضوی بوده‌ایم اما این اقدامات کافی نبوده و وارد شدن صنعت گردشگری به‌عنوان بخش اقتصادی تأثیرگذار بر زندگی مردم سایر شهرستان‌ها و روستاهای استان، نیازمند اقدامات و برنامه‌ریزی‌های جامع و بلندمدت مبتنی بر توسعه پایدار است.
این برنامه‌ریزی‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که باوجود ایجاد اثرات مثبت اقتصادی، کمترین تأثیر مخرب را بر جوامع میزبان و محیط‌زیست داشته باشد.
امروزه تعداد زیادی از پروژه‌های مربوط به اقامتگاه‌های بومگردی در شهرها و روستاهای مستعد گردشگری استان به بهره‌برداری رسیده است و ادامه این روند می‌تواند گامی مؤثر و تحولی مثبت در راستای ترویج سیاست گردشگری متوازن در استان باشد.
گردشگری روستایی می‌تواند به‌عنوان منبع جدید درآمدی برای روستاییان باشد و تا اندازه‌ای مشکلات آن‌ها را حل و یا کمکی به تأمین معیشت آن‌ها باشد.
از آنجایی که گردشگران معمولاً افرادی هستند که بر اساس علایق و خواسته‌های خود به روستاها سفر می‌کنند و نسبت به خرید محصولات روستا از قبیل محصولات دامی، باغی، صنایع‌دستی و غذاهای سنتی اقدام می‌کنند، بنابراین موجب افزایش درآمد روستاییانی می‌شود که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در این صنعت دخیل هستند.
گفتنی است احداث و راه‌اندازی اقامتگاه‌ها، سفره‌خانه‌ها، رستوران‌ها و به‌طورکلی اماکن تفریحی و ورزشی نیز با ایجاد اشتغال از طرفی باعث افزایش درآمدها و کاهش بیکاری و فقر می‌شود.
توسعه گردشگری، عمدتاً مبتنی بر توسعه روستایی انجام‌شده است
در چند سال اخیر گردشگری از بخش‌های مهم در فعالیت‌های اقتصادی به شمار آمده و همواره از دیدگاه‌های گوناگون مورد توجّه قرارگرفته است، به‌رغم فعالیت‌های خوبی که در حوزه توسعه گردشگری، عمدتاً مبتنی بر توسعه روستایی انجام‌شده است و بخش گردشگری در استان دارای رشد اشتغال‌زایی مثبت بوده است البته نواحی مختلف استان به دلیل بخشی نگری در برنامه‌های گذشته، نبود ارتباط بین سرمایه‌گذاری و شاخص‌های توسعه با نوعی عدم تعادل مواجه است.
واقعیت اینست که گرایش‌های سرمایه‌گذاری دولت در برنامه‌های گذشته و نبود توجه کافی به زیرساخت‌های موردنیاز در مناطق مختلف استان، نتوانسته است نابرابری منطقه‌ای در استان را کاهش دهد لذا با توجه به اینکه مکان‌یابی سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال بخش خصوصی، به‌جای تبعیت از برنامه‌های توسعه پنج‌ساله کشور یا استان و همچنین به دلیل نبود طرح جامع گردشگری استان، تابع انتخاب‌های مکان‌یابی کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بوده است.
گردشگری عمدتاً به مشهد و به‌طور محدود به چند شهرستان در این استان پهناور محدود می‌شده و توزیع آن در شهرستان‌های استان در راستای توسعه متوازن منطقه‌ای نبوده و عمده اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌ها به مشهد اختصاص می‌یافته است.
استان خراسان رضوی نیز با شش میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر جمعیت ۸.۵ درصد از جمعیت کل کشور را شامل می‌شود و دومین استان ایران ازنظر میزان جمعیت محسوب می‌شود.
با توجه به تعداد چهار میلیون و ۷۰۰هزار و ۹۲۷ نفر جمعیت شهرنشین در استان، ضریب شهرنشینی در خراسان رضوی برابر با ۷۳.۱ درصد است و جمعیت روستایی استان هم با یک‌میلیون و ۷۳۰ هزار و ۴۶۷ نفر معادل ۲۶.۹ درصد جمعیت کل استان را شامل می‌شود که در۳۲۸۱ روستا سکونت دارند.
پرجمعیت‌ترین شهرستان استان، شهرستان مشهد با جمعیتی بیش از سه میلیون و ۳۷۲ هزار نفر است که ۵۲,۴ درصد جمعیت استان در این شهرستان سکونت دارند و کم‌جمعیت‌ترین شهرستان استان، داورزن با جمعیت ۲۱ هزار و ۹۱۱ نفر است.
از تعداد سه هزار و ۲۸۱ روستا در این استان ۵۴ روستا به‌عنوان روستای هدف گردشگری مصوب شده‌اند ولی سایر روستاها و مناطق استان نیز از ظرفیت‌های ویژه‌ای در حوزه گردشگری برخوردار هستند لذا همان طور که عنوان شد در شرایط موجود توجه به رویکرد مشارکتی و دخیل کردن کنشگران سطح استانی و بخش خصوصی و افزایش سهم بودجه جاری استان‌های ضعیف و کمتر برخوردار در قالب برنامه‌ریزی منطقه‌ای، از سازوکارهای موردنیاز برای افزایش توان دولت در داشتن ظرفیت‌های توسعه موفق در حوزه گردشگری است.
نظر شما