بازار؛ گروه استانها: بازدید تیرماه ۱۳۷۵ رهبر فرزانه انقلاب اسلامی از شهر تاریخی توس و مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی، نقطه عطفی برای توجه به این منطقه و ارزش‌های تاریخی و فرهنگی آن بود زیرا پس‌ازاین تاریخ اقدامات عملی برای خروج توس از مهجوریت و رکود آغاز شد.
در پی عطف توجه رهبری،«توس» که در دوران معاصر یکی از روستاهای تابع مشهد بود، بهمن ۱۳۹۱ با تائید شورای عالی معماری و شهرسازی ایران به‌عنوان یک محدوده منفصل شهری به شهرداری مشهد واگذار شد و به‌این‌ترتیب محدوده منفصل شهری توس در سال ۱۳۹۳ به شهر مشهد پیوست.
در همین راستا باهدف حراست از میراث تاریخی توس اهالی ساکن این منطقه از هرگونه عملیات ساخت‌وساز و دخل و تصرف زمین و ساختمان منع شدند و از فعالیت کامیون‌های شن و ماسه و فعالیت معادن که هنوز زخم آن بر تن این منطقه تاریخی بر جای مانده جلوگیری شد.
سال ۱۳۹۶ در ادامه اقدامات به‌منظور رونق توس، برای تدوین«طرح راهبردی توس» مشاور استخدام شد و نتیجه این کار مطالعاتی سال ۱۳۹۷ در اختیار شورای عالی معماری و شهرسازی قرار گرفت.
کمیسیون ویژه توسعه و بهسازی توس در شورای اسلامی شهر مشهد نیز شهریور ۱۳۹۶ از سوی پنجمین دوره شورای شهر مشهد ایجاد شد و در پی آن با توجه به ظرفیت بالای گردشگری این خطه و جذابیت آن برای گردشگران، اقدامات توسعه و بازآرایی منطقه آغاز شد اما طرح راهبردی توس آن‌طور که به نظر می‌رسد ظاهراً در خان هشتم گرفتارشده است!
برای آشنایی با آخرین وضعیت و برنامه‌های پیاده‌سازی شده در این رابطه سؤالات خود را از احسان زهره وند مدیر پایگاه میراث فرهنگی توس جویا شدیم.
* تصویب طرح شهر توس و اتصال آن به مشهد به کجا رسید؟
از مهم‌ترین اهداف الحاق توس به شهر به‌عنوان منطقه منفصل شهری،آزادسازی عرصه تاریخی بوده و مقرر بوده شهرداری مشهد از درآمد منطقه منفصل نسبت به آزادسازی عرصه تاریخی اقدام نماید.
متأسفانه در طی سال‌های گذشته معادن برداشت شن و ماسه و رفت‌وآمد کامیون‌ها به همین منظور در محدوده توس یکی از ویرانگرترین معضلات این عرصه مهم تاریخی بود که از سال ۱۳۹۴ به‌طورجدی موردتوجه قرار گرفت تا این‌که از این فعالیت مخرب در آن منطقه جلوگیری شد.
در سال ۱۳۹۶ نیز در ادامه اقدامات به‌منظور رونق توس، برای تدوین «طرح راهبردی توس» مشاور استخدام شد و نتیجه این کار مطالعاتی سال ۱۳۹۷ در اختیار شورای عالی معماری و شهرسازی کشور قرار گرفت.
* آیا طرح تفصیلی و راهبردی به تصویب رسید؟
طرح راهبردی توس به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی رسیده و طرح تفصیلی نیز می‌بایست به کارفرمایی اداره کل راه و شهرسازی و احتمالاً با مشارکت شهرداری مشهد تهیه شود.
* چه بسترهایی برای توسعه شهر توس نیاز داریم؟
مهم‌ترین برنامه برای محوطه تاریخی فرهنگی توس تهیه پرونده ثبت میراث جهانی است که مقدمه آن تهیه طرح تفصیلی پلان مدیریت و رعایت ضوابط عرصه و حریم این ثروت ملی است.
درگذشته اقداماتی مانند تعطیلی معادن غیرمجاز و منع تردد وسایط نقلیه سنگین انجام‌شده است و طرح‌هایی نیز در جهت ساماندهی محوطه با مشارکت شهرداری مشهد به انجام رسیده و البته طرح‌های دیگری هم نیز در دست اقدام داریم.
از طرفی پیوست‌های فرهنگی مجموعه نیز در حال تهیه است و کارگروه‌های لازم تشکیل‌شده‌اند که امیدواریم با حمایت شورای شهر مشهد و به‌ویژه کمیسیون توسعه و عمران توس به اهداف موردنظر دست پیدا کنیم.
عرصه شهر تاریخی توس ۳۶۰ هکتار است که دورتادور آن با برج و بارویی به طول ۷۲۰۰ متر مشخص‌شده است کهاین منطقه گنجینه‌های ارزشمندی در دل خود دارد که شامل «آرامگاه فردوسی»، «بنای هارونیه»، «کهن‌دژ»، بقایای مسجد تابران، مزار امام‌محمد غزالی جای داده است لذا همه این‌ها اهمیت ویژه‌ای به این منطقه از منظر جذب گردشگر می‌دهد.
* در حال حاضر چه آسیب‌هایی توس را تهدید می‌کند؟
در حال حاضر ساخت‌وساز بی‌رویه و غیرقانونی عرصه تاریخی توس را تهدید می‌کند که تهیه طرح تفصیلی می‌تواند به ساماندهی و جهت‌دهی درست آن در مناطق مشخص‌شده کمک کند.
اگرچه پیش‌ازاین رفت‌وآمد کامیون‌ها آسیب جدی برای توس محسوب می‌شد و فعالیت آن‌ها متوقف‌شده اما هنوز گودال‌های عمیق به گودی ۱۲ تا ۱۵ متر در این منطقه باقی‌مانده‌اند.متاسفانه هنوز این گودال‌ها پر نشده‌اند و همچنان شاهد سوءاستفاده برخی افراد و تخلیه زباله‌ها به‌صورت پراکنده و غیرمجاز در منطقه هستیم.
* برای جلوگیری از این ساخت‌وسازها آیا اقدامی شده است؟
در این خصوص با کمیسیون توسعه و عمران توس در دو موضوع جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز و کمک به تسریع تهیه طرح تفصیلی مذاکرات لازم صورت پذیرفته است.امید است بنا بر منویات مقام معظم رهبری دستگاه‌های ذی‌ربط تلاش و اهتمام لازم را در خصوص جلوگیری از آسیب به این اثر منحصر به فرد را داشته باشند.
* ساخت‌وسازهای غیر مجاز چه تبعاتی برای ثبت جهانی دارد؟
طرح تفصیلی و راهبردی منجر به ساماندهی ساخت‌وسازهای بی‌رویه خواهد شد لذا می‌تواند تعیین تکلیف خوبی برای این منطقه ایجاد کند زیرا بخش زیادی از اراضی آزادسازی می‌شود و مقدمه خیلی خوبی خواهد شد که ما بتوانیم موضوع ثبت جهانی را پیش ببریم.
اگر این آزادسازی انجام شود بیشتر مردم و جمعیت آن منطقه تثبیت می‌شوند و نیازی به جابه‌جایی ندارند مگر آنکه خودشان داوطلب باشند زیرا ما در طرح آن‌ها را تثبیت کرده‌ایم و فقط قسمت‌هایی که تراکم جمعیتی پایین است و ساخت‌وسازهای غیرمجازی شکل‌گرفته است، روند آزادسازی‌اش را طی می‌کند و آن‌هم که طبیعتاً راهکارهای قانونی خودش را دارد و تا هنگامی‌که جلب رضایت نباشد اتفاقی نخواهد افتاد.
* چرا شهر توس با این اهمیت جهانی اما در حاشیه قرارگرفته است؟
شهر تاریخی توس چه از جنبه آثار کالبدی تاریخی و چه به لحاظ فرهنگی دارای اهمیت و ارزش‌های برجسته است و می‌بایست در حفاظت و نگهداری این اثر تاریخی و فرهنگی و تلاش برای ثبت در فهرست میراث جهانی کوشید..و این مهم نیازمند همگرایی کلیه دستگاه‌های ذی‌ربط است
در این راستا وقتی می‌توان شرایط را مطلوب دانست که طرح تفصیلی از طریق شورای عالی معماری و شهرسازی به همه دستگاه‌ها ابلاغ شود و همه دستگاه‌ها ملزم به رعایت آن باشند.
* علت کندی مرمت بناهای تاریخی چیست؟
خوشبختانه طی دو سال گذشته کارهای مرمتی خوبی در اطراف حریم توس انجام شد که از آن جمله می‌توان به بنای تاریخی پاژ، عمارت چهار برج و هارونیه اشاره‌کنم.
هرچند در حوزه اعتبارات برای انجام پروژه هامان با مشکلاتی مواجه هستیم ولی با تأمین اعتبارات می‌توانیم پروژه مرمت را گسترش دهیم.
نظر شما