دسترسی به سرمایه؛ چالش مشاغل کشاورزی در سراسر افریقا| افزایش ۲۱ درصدی تولید تا ۲۰۲۹

بازار؛ گروه بین الملل: برای بسیاری از کشورهای آفریقایی، کشاورزی یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد است. همچنین، کشاورزی ۱۴ درصد از کل تولید ناخالص داخلی در صحرای آفریقا را شامل می شود و اکثریت جمعیت قاره در این بخش مشغول به کار هستند.

علاوه بر این، محصولات صادراتی مانند قهوه، تنباکو، پرتقال، میوه و پنبه منابع مهم ارزی برای کشورهای این قاره محسوب می شوند. تغییرات منطقه ای قابل توجهی نیز در اندازه نسبی بخش کشاورزی و همچنین جمعیت شاغل، ارزش افزوده و بهره وری آن وجود دارد.

در کشورهای کم درآمد و محصور در خشکی مانند چاد، اندازه نسبی این بخش (بیش از ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی) و سهم جمعیت شاغل به عنوان کشاورزان معیشتی (بیش از ۷۵ درصد) می تواند به مراتب بیشتر از میانگین منطقه باشد، در حالی که بهره وری کشاورزی و درآمد صادراتی از میانگین قاره عقب است.

در شمال و جنوب آفریقا، بهبود آبیاری و درجه بالایی از مکانیزاسیون، بهره وری بیشتر را در بخشهای خاصی که بسیار فراتر از میانگین منطقه ای و در سطح جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین است، تضمین کرده است.

 به گفته سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) اهمیت نسبی کشاورزی در مناطق ثروتمندتر مانند آفریقای جنوبی کمتر و سه درصد از تولید ناخالص داخلی است. به طور کلی، اندازه نسبی این بخش در مقایسه با کل اقتصاد، طی دهه های گذشته به تدریج اما پیوسته در حال کاهش بوده است.

در سال ۱۹۹۰، کشاورزی یک پنجم از کل تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی را تشکیل می داد  که در سال ۲۰۰۰، به ۱۸ درصد و در سال ۲۰۱۵ به ۱۵ درصد کاهش یافت. طبق پیش بینی فائو ، این رقم تا سال ۲۰۲۹ به ۱۳ درصد کاهش می یابد ، حتی در حالی که انتظار می رود تجارت و تولید محصولات کشاورزی در مدت مشابه افزایش یابد.

درصد جمعیت شاغل در کشاورزی نیز با چنین روندی روبرو شده است، به طوری که گزارش بانک جهانی نشان می دهد که از ۶۲ درصد شاغل در سال ۱۹۹۵، این میزان به ۵۲ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته است.

با این وجود، آمار کلی تولید و صادرات کشاورزی آفریقا طی سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری داشته است. بر اساس «گزارش وضعیت کشاورزی آفریقا ۲۰۲۰» که توسط اتحادیه برای انقلاب سبز در آفریقا (AGRA) منتشر شده است، توسعه زمین های زراعی و دسترسی بهتر به نهاده هایی مانند کود و دانه های با عملکرد بیشتر به افزایش تولید ناخالص به میزان ۱۱ درصد در طول سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ کمک کرد.

با نگاهی به آینده، فائو و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی افزایش ۲۱ درصدی تولید محصولات کشاورزی و ماهی را بین سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ در آفریقای سیاه یا زیر صحرایی مناطق جنوب صحرای بزرگ آفریقا را شامل می شود، پیش بینی کرده اند.

آفریقا همچنین دارای زمینهای زراعی فراوان است که بیشتر آنها غیر قابل کشت است. بر همین اساس، فائو و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تخمین زده اند که این زمین های زراعی ۲۱ درصد از زمین را برای دامداری و ۱۴ درصد از زمین را به منظور فعالیتهای کشاورزی به خود اختصاص داده است.

یکی از عوامل کلیدی تداوم وجود سطح نسبتاً پایین زمین های زیرکشت، چالش دسترسی به زمین در وهله اول است. بسیاری از زمین های زراعی و زیر کشت هنوز ثبت نشده اند، به طوری که مرکز تحول اقتصادی آفریقا (ACET) برآورد کرده است که فقط ۱۰ درصد از زمین های زراعی این قاره به طور رسمی ثبت شده است. این مسئله در تضاد کامل با ۹۵ درصد اروپای غربی است.

در آفریقای سیاه، ۹۰ تا ۹۵ درصد از زمینها تحت مالکیت یک سیستم تصرف عادی، با مالکیت عمدتاً مشترک و ثبت نشده قرار دارند. در مقابل، در شمال آفریقا، اکثریت (یعنی در حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد) زمین به صورت جداگانه تحت مالکیت و تحت سیستم تصدی مدرن ثبت شده است. در نتیجه، اختلافات متداول و گران است، بیشتر پرونده های قضایی در کشورهایی با سیستم های عمدتاً عادی ناشی از درگیری بر سر مالکیت زمین است. 

مرکز تحول اقتصادی آفریقا تخمین می زند که در اتیوپی ۳۳ تا ۵۰ درصد از تمام پرونده های حقوقی مربوط به اختلافات مربوط به زمین است. در غنا چنین درگیری هایی نیز وجود دارد.

بانک جهانی تخمین زده است که حجم کل بازار تا سال ۲۰۳۰ به یک تریلیون دلار خواهد رسید 

با افزایش تقاضای جهانی غذا، کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منطقه، با پیش بینی بانک جهانی مبنی بر افزایش ۷۰ درصدی تا سال ۲۰۵۰، بخش کشاورزی سالانه ۸۰ میلیارد دلار به سرمایه گذاری جهانی نیاز دارد.

تقاضا نیز برای غذای آفریقایی با سرعت بیشتری افزایش می یابد. بانک جهانی تخمین زده است که حجم کل بازار تا سال ۲۰۳۰ به یک تریلیون دلار خواهد رسید. مشکل دسترسی به سرمایه یکی از چالش های عمده ای است که مشاغل کشاورزی در سراسر آفریقا با آن روبرو هستند. وام های تجاری گران هستند و اکثر مشاغل فعال در این بخش، شرکت های کوچک و متوسط ​​(SME) با وثیقه کم هستند.

 از سال ۲۰۱۸ نسبت وام های اختصاص داده شده به بخش کشاورزی معادل سه درصد از کل پرداخت وام در سیرالئون، چهار درصد در غنا، کنیا و نیجریه؛ شش درصد در اوگاندا ؛ هشت درصد در موزامبیک  و ۱۲ درصد در تانزانیا بوده است.

 علاوه بر این، برآوردها نشان می دهد که حدود ۱۰ درصد از خانواده های آفریقایی در مناطق روستایی به موسسات مالی رسمی متصل هستند. بر همین اساس، نوآوری هایی مانند تأمین مالی خرد و بانکداری تلفن همراه فرصت هایی را برای افزایش دسترسی کشاورزان آفریقایی به وام ها فراهم می کند.

با افزایش نفوذ تلفن همراه در سال های اخیر و رسیدن به ۴۴ درصد در سال ۲۰۱۷ در آفریقا، کارآفرینان محلی و موسسات بین المللی راه حل های مالی دیجیتالی را با هدف حمایت از کشاورزان توسعه داده اند. اشکال جایگزین تأمین مالی، از جمله سرمایه خصوصی (PE)، به یک منبع کوچک اما رو به رشد برای تأمین منابع مالی برای صنایع کشاورزی تبدیل شده است.

نگرانی های فوری اصلی صنایع کشاورزی در سراسر قاره شامل محدودیت جریان نقدینگی و کاهش درآمد، به ویژه برای کالاهای صادراتی مانند کاکائو، قهوه و محصولات باغبانی، مشاغل کشاورزی و صنعت گردشگری است

در حالی که کووید_۱۹ بر عملکرد بخش کشاورزی در ماه های ابتدایی همه گیری، به ویژه در زمان قرنطینه تأثیر منفی گذاشته، پیامدهای آن به طور نسبی مهار شده است. نگرانی های فوری اصلی صنایع کشاورزی در سراسر قاره شامل محدودیت جریان نقدینگی و کاهش درآمد، به ویژه برای کالاهای صادراتی مانند کاکائو، قهوه و محصولات باغبانی، مشاغل کشاورزی و صنعت گردشگری است.

اگرچه هنوز برای ارزیابی میزان کامل آسیب های همه گیری زود است، اما داده های موجود نشان می دهد که تأثیر بر تجارت فرامرزی نیز به طور نسبی مهار شده است. بر اساس گزارش بولتن معامله گران فرامرزی شرق آفریقا که توسط گروه تجزیه و تحلیل بازار گروه کاری امنیت و تغذیه در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ منتشر شده است، اقدامات کووید -۱۹ که در سه ماهه اول همان سال به اجرا درآمد، فعالیت حمل و نقل و هزینه ها و اقدامات غربالگری مرزی را به تعویق انداخته و افزایش داده است.

نتایج حاصل از ارزیابی تأثیر کووید_۱۹ بر صنایع کوچک و متوسط کشاورزی و کشاورزان خرده مالک نشان میدهد که عرضه وسایل نقلیه فرعی، مکانیزاسیون و پیاده سازی آن نسبت به خدمات مربوط به نمایندگی های اصلی محصولات کشاورزی در مقایسه با شوک های مرتبط با کرونا، حساس تر بوده است. این بحران همچنین تأثیر منفی قابل توجهی بر فروش و مشتریان گسترده تر از ابتدای شیوع کرونا داشته است.