تهمینه غمخوار؛ بازار: «یکی از چالشهای اصلی حکومت جدید در افغانستان مشکلات اقتصادی است، زیرا هم در حال حاضر این کشور از منابع محدودی برای هزینه کردن برخوردار است و هم افغانستان همواره کشوری بوده که بودجه های آن از طرف خارج یعنی برخی از کشورها و همچنین سازمانهای بین المللی تامین می شده یعنی به نوعی به کمکهای خارجی وابسته بوده است»، این گزیده ای از گفته های «محسن روحی صفت»، معاون پیشین مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه با خبرگزاری بازار است.
این دیپلمات کهنه کار معتقد است که پاکستان به دلیل اختلافات و مشکل دیرینه مرزی خود با افغانستان، علاقه مند است که دولتی که در کابل بر سر کار است، دولتی مخالف نبوده و مرز پاکستان را به رسمیت شناسد.
محسن روحی صفت، معاون پیشین دفتر مطالعات سیاسی و مسئول پیشین ستاد پشتیبانی افغانستان در وزارت امور خارجه بوده است. همچنین وی به عنوان معاون سفیر ایران در پاکستان و هند و رایزن یکم سفارت ایران در سفارت مالزی نیز فعالیت نموده است. علاوه بر آن، کنسول ایران در قندهار، مزارشریف و هرات نیز بوده است.
مشروح مصاحبه را در ادامه میخوانیم:
* طالبان گروهی سازمان یافته از قوم پشتون در افغانستان هستند که قرابت بسیاری با پشتون های پاکستان دارند. با تسلط طالبان بر افغانستان، به نظر می‌رسد که سطح تعاملات این دو کشور در مسیر رونق همکاری‌ها قرار می‌گیرد. ارزیابی شما در این باره و دور زدن ایران چیست؟
در حال حاضر افغانستان به لحاظ اقتصادی آنقدر در سطح پایین و روند نزولی قرار دارد که برای تامین نیازمندیهای خود به ایران نیاز مسجل دارد حتی اگر در پی گسترش روابط و همکاری های خود با پاکستان باشد. از آنجایی که این کشور محصور در خشکی است، لذا از طریق ایران و پاکستان به دریا دسترسی دارد و به هر دو کشور در تامین مایحتاج اقتصادی خود نیازمند است. از طرفی خود پاکستان نیز علاقه دارد تا افغانستان بیشتر به این کشور وابستگی اقتصادی داشته باشد.
هر دولتی که در کابل بر سر کار باشد با وجود اینکه تمایل دارد که با برخی کشورها روابط بهتر و بیشتری داشته باشد، اما از طرفی هم نمی خواهد تمام تخم مرغهای خود را در یک سبد قرار دهد و سعی میکند تنوع برای دسترسی خود به آبهای آزاد ایجاد کرده و آن را حفظ نماید
از طرفی موضوع بندر چابهار یکی از فرصت های پیش رو برای افغانستان با هر حکومت و دولتی است؛ در حالی که اروپا نیز نسبت به این موضوع علاقه مند است. از طرفی هر دولتی که در کابل بر سر کار باشد با وجود اینکه تمایل دارد که با برخی کشورها روابط بهتر و بیشتری داشته باشد، اما از طرفی هم نمی خواهد تا تمام تخم مرغهای خود را در یک سبد قرار دهد و سعی میکند تنوع خود برای دسترسی خود به آبهای آزاد ایجاد کرده و آن را حفظ نماید.
* با وجود آنکه طالبان تمام تلاش خود را به کار گرفته تا حمایت جامعه بین المللی را به دست آورد و به رسمیت همه کشورها در سراسر جهان در آیند، برخی کارشناسان معتقد هستند که این گروه به خاطر نیازهای مالی خود در روابط با ایران و چین محتاطانه عمل می کنند زیرا کمکهای مالی خارجی آن مثلا از پاکستان جوابگوی تامین مایحتاج و هزینه های آنها نخواهد بود. ارزیابی شما در این باره چیست؟
به نظر می رسد که یکی از چالشهای اصلی حکومت جدید در افغانستان مشکلات اقتصادی است، زیرا هم در حال حاضر این کشور از منابع محدودی برای هزینه کردن برخوردار است و هم افغانستان همواره کشوری بوده که بودجه های آن از طرف خارج یعنی برخی از کشورها و همچنین سازمانهای بین المللی تامین می شده یعنی به نوعی به کمکهای خارجی وابسته بوده است. لذا، در حال حاضر طبیعی است دسترسی به منابع مالی خارجی همچنان برایشان مهم باشد.
اما، از طرفی به نظر نمی آید که با شرایط فعلی، آنها خیلی آزادانه همانند دولتهای گذشته خود دسترسی راحتی به این کمکهای خارجی داشته باشند. لذا مجبور خواهند بود که از منابع دیگر هم کمکهای مالی دریافت نمایند. بنابراین، این موضوع برایشان یک چالش خواهد بود که از یک طرف در صدد هستند تا رابطه خوبی با غرب، بانک جهانی و سازمان ملل داشته باشند و از سوی دیگر اختلاف نظرهایی نیز میان آنها موجود است.
همچنین این چالش هم پیش روی آنها وجود دارد که درصدد باشند تا ارتباطات مالی قوی با روسیه، ایران و چین داشته باشند و ممکن است که کشورهای غربی در این باره بر آنها فشار آوردند. تا کنون و امروز که طالبان در حال نشان دادن خود و رویکرد فعلیشان هستند، مشخص نیست و نمی توان با اطمینان سخن گفت که آیا آنها میتوانند این چالش را مدیریت کنند یا خیر؟
لذا، باید منتظر ماند و مشاهده کرد که دولت به چه سمت و سویی حرکت می کند. اگر یک دولت فراگیر با آزادی های مدنی وجود داشته باشد که البته هنوز نشانه هایی از آن قابل مشاهده نیست، ممکن است این مدیریت آسانتر شود، اما یک دولت تنگ نظر در افغانستان بر سر کار باشد، از این محدودیتها برخوردار شده و دچار بحرانهای جدی اقتصادی در آینده خواهند شد.
* موارد مطلوب پاکستان از بعد اقتصادی در افغانستان چیست؟ یعنی پاکستان در افغانستان بیشتر به دنبال چه می باشد؟
پاکستان در افغانستان بیشتر به دنبال موضوعات سیاسی و امنیتی است تا ابعاد اقتصادی. پاکستان به دلیل اختلافات و مشکل دیرینه مرزی که در مرز خود با افغانستان به نام «دیورند» دارد، علاقه مند است که دولتی که در کابل سر کار است، دولتی مخالف نبوده و مرز پاکستان را به رسمیت بشناسد.
افغان ها در طول تاریخ، مرزهای خود را با پاکستان به رسمیت نشناخته اند و دیگر اینکه موضوع آب آنها نیز یکی از این مشکلات است چرا که منشا یک سوم آب پاکستان از افغانستان است و اگر سدهایی در این مسیر ساخته شود تا حدود زیادی پاکستان دچار مشکل تامین آب خواهد شد. این موضوع در حالی مطرح است که افغانستان در چند سال گذشته دو سد بزرگی را که آب آن به سمت ایران می‌آمد، تکمیل کرده است.
پاکستان همواره نگرانی های زیادی از تحولات افغانستان داشته و دارد و سعی میکند که یک دولت قوی در کابل وجود نداشته باشد تا به عنوان تهدیدی برای آن در نظر گرفته شود و پاکستان را تحت فشار قرار دهند
مسئله دیگر مربوط به راه ترانزیتی پاکستان است که از طریق افغانستان این کشور به آسیای میانه راه پیدا می کند و همچنین علاقه مند است که از طریق افغانستان به منطقه آسیای مرکزی صادرات داشته باشد. در واقع چالشهای سیاسی میان دو کشور و چالشهای امنیتی مرتبط با جنبش تشکیل است.
لذا، پاکستان همواره نگرانی های زیادی از تحولات افغانستان داشته و دارد و سعی میکند که یک دولت قوی در کابل وجود نداشته باشد تا به عنوان تهدیدی برای آن در نظر گرفته شود و پاکستان را تحت فشار قرار دهند. همچنین، پاکستان تمایل دارد که دولتی قوی در افغانستان بر سر کار نباشد، چرا که در این صورت نمی‌تواند مطالباتش را از دولت کابل بستاند.
* از آن جایی که بلوچ ها و پشتون ها در افغانستان زندگی می کنند، بنابراین، بسیاری از سیاست گذاران پاکستانی، نفوذ هند را در افغانستان به عنوان یک تهدید امنیتی بالقوه در نظر می گیرند. نظر شما در این خصوص چیست؟
همه میدانیم که میان هند و پاکستان منازعه وجود دارد؛ در حالی که هیچ گونه توافق صلحی میان آنها امضا نشده است. طبیعی است که هند نیز از مخالفین پاکستان حمایت کند و افغانستان هم که با پاکستان دچار مشکل است، سعی می کند که با کشور مخالف پاکستان روابط قوی برقرار نماید.
اینجاست که روابطی میان هند و افغانستان ایجاد می شود که این موضوع مطلوب دولت پاکستان نیست و برخی از جنگها، تنشها و فشارها ناشی از همین مسئله است. لذا در منطقه دو اختلاف وجود دارد؛ یکی در مرز پاکستان و هندوستان موسوم به «ال او سی» و دیگری در مرز پاکستان و افغانستان به نام دیورند. تا به طور ریشه ای این اختلافات حل نشود، این منازعات ادامه خواهد داشت.
نظر شما