افزایش تجدیدپذیرهای خاورمیانه با رشد سریع انتقال انرژی| ایجاد بازار برق یکپارچه در منطقه «منا»

تهمینه غمخوار؛ بازار: با تأثیر متقابل استقرار منابع تجدیدپذیر در سراسر جامعه منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) از طریق رشد و تنوع اقتصادی، ایجاد شغل، بهبود تعادل تجارت و همچنین افزایش امنیت آب، تجدیدپذیرها یک نقش کلیدی در انتقال انرژی پایدار در منطقه ایفا می کنند که باید در چارچوب وسیع تری از توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه مورد توجه قرار گیرند.

علیرغم پتانسیل بالای منابع در سراسر منطقه، تا سال ۲۰۱۵، تقریبا ۸۰ درصد از انرژی تجدیدپذیر غیر آبی تنها در چهار کشور از ۲۲ کشور عضو متمرکز شده و تجدیدپذیرها تنها شش درصد از کل ظرفیت نصب شده برق را تشکیل داده اند.

همچنین، در سال ۲۰۱۶، معادل ۱۱ میلیارد دلار در انرژی های تجدیدپذیر در سراسر منطقه عرب در مقایسه با ۱.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ سرمایه گذاری شده که ۹ برابر افزایش تنها در طول هشت سال رخ داده است.

روندهای فعلی نشان می دهد که چشم انداز انرژی های تجدیدپذیر در منطقه منا به سرعت در حال تحول است و امروزه چندین کشور در این منطقه در زمره پیشتازان توسعه انرژی های تجدیدپذیر قرار دارند

با این حال، روندهای فعلی نشان می دهد که چشم انداز انرژی های تجدیدپذیر به سرعت در حال تحول است و تحولات مهمی رخ داده است. امروزه چندین کشور در این منطقه در زمره پیشتازان توسعه انرژی های تجدیدپذیر قرار دارند.

بر همین اساس، در راستای برنامه تقویت پروژه های تجدیدپذیر و آزادسازی نفت بیشتر برای صادرات، نخستین نیروگاه بادی عربستان سعودی با ظرفیت ۴۰۰ مگاوات تولید برق را آغاز کرده است. مجموع ظرفیت پروژه های تجدیدپذیر شامل دو پروژه سکاکا و دومه الجندل  به میزان۳.۶۷ گیگاوات است که با تامین برق بیش از ۶۰۰ خانوار، انتشار گازهای گلخانه ای را به میزان بیش از هفت میلیون تن کاهش خواهند داد.

بنابراین، این منطقه مزایای اجتماعی و اقتصادی ناشی از استقرار انرژی تجدیدپذیر را به رسمیت شناخته که به عنوان فرصتی برای تنوع صنعتی، فعالیت های زنجیره ارزش جدید و انتقال فناوری تلقی می شود.

با تکیه بر این حرکت، مراکش نیز یک صنعت محلی را از طریق ایجاد مهارت هایی برای آبگرمکن های خورشیدی توسعه داده است تا ۱۳ هزار شغل جدید ایجاد کند. علاوه بر این، بزرگترین کارخانه سی اس پی (طراحی و تولید انواع پوشش های خارجی ساختمان) جهان در کوارزازات مراکش به میزان ۴۲ درصد از نیازهای کارخانه خود را از تولیدات داخلی محلی برآورده می کند.

مراکش همچنان از نظر کل ظرفیت انرژی تولیدی تجدیدپذیر نصب شده در منطقه پیشرو است و قرار است تا ۵۲ درصد از کل ظرفیت نصب شده انرژی تجدیدپذیر کشور را تا سال ۲۰۳۰ تامین نماید.  

بر اساس تحقیقات انرژی دبی، انرژی های تجدیدپذیر ۳۴ درصد از کل سرمایه گذاری های بخش انرژی در منطقه منا را در پنج سال آینده به خود اختصاص خواهد داد

علاوه بر این، با تحقق اهداف بلند پروازانه تعیین شده توسط همه کشورهای منا انتظار می رود که این منطقه تا سال ۲۰۳۰ بر اساس برنامه های ملی به ظرفیت ۸۰ گیگاوات انرژی تجدیدپذیر ترکیبی تبدیل شود. بر همین اساس، در جهت ایجاد یک بازار برق یکپارچه در سراسر منطقه، وجود چارچوب های سیاسی، نظارتی و اقتصادی که امکان استفاده گسترده از تجدیدپذیرها را فراهم می کند، ضروری خواهد بود.

همچنین، بر اساس تحقیقات انرژی دبی، انرژی های تجدیدپذیر ۳۴ درصد از کل سرمایه گذاری های بخش انرژی در منطقه منا را در پنج سال آینده به خود اختصاص خواهد داد.· بیش از ۵۵ میلیارد درهم پروژه انرژی خورشیدی در منطقه منا تا سال ۲۰۲۶ به بهره برداری خواهد رسید و ظرفیت انرژی تجدیدپذیر و پاک تا ۸۳ گیگاوات تا سال ۲۰۳۵ افزایش خواهد یافت.

علاوه بر آن، گزارش تحقیقاتی جدید MEED Insight نشان می دهد که با افزایش سرعت تنوع برنامه های انرژی منطقه، واگذاری قراردادهای پروژه انرژی های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۱، بر معاملات پروژه های متعارف نیروگاهی سایه افکنده و آنها را تحت الشعاع قرار داده است.

طبق گزارش شرکت توسعه انرژی خاورمیانه، هیچ واگذاری قراردادهای نیروگاه های نفتی یا سوختی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) در نیمه اول سال جاری گزارش نشده، در حالی که در همان دوره در حدود ۲.۸ میلیارد دلار واگذاری قرارداد پروژه های انرژی تجدیدپذیر در منطقه وجود داشته است

طبق گزارش شرکت توسعه انرژی خاورمیانه، هیچ واگذاری قراردادهای نیروگاه های نفتی یا سوختی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) در نیمه اول سال جاری گزارش نشده، در حالی که در همان دوره در حدود ۲.۸ میلیارد دلار واگذاری قرارداد پروژه های انرژی تجدیدپذیر در منطقه وجود داشته است.

در طی سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ ، میانگین ارزش مالی واگذاری قرارداد برای نیروگاه های نفتی یا گازی در منطقه منا در حدود ۴.۸ میلیارد دلار در سال به اضافه حدود ۶.۲ میلیارد دلار واگذاری قراردادی متعارف نیروگاههای حرارتی که در سال ۲۰۲۰ ساخته شده، ثبت شده است.

بازار برق یکپارچه در منطقه «منا»" height="199" src="https://media.tahlilbazaar.com/d/2021/08/30/4/87316.jpg" width="600" />

بر اساس این گزارش، متوقف شدن توسعه نیروگاههای متداول تولید برق در منطقه، یکی از پیامدهای تسریع تلاش در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) و تنوع بخشیدن به منابع انرژی به دور از نفت و گاز است. همچنین، شک و تردید در خصوص تقاضای طولانی مدت برای محصولات نفتی و افزایش اعتماد در به صرفه بودن هزینه های انرژی های تجدیدپذیر نیز در حال دامن زدن به انتقال انرژی در منطقه شده است.

تجدیدپذیرها رو به افزایش است
گزارش تحقیقاتی جدید MEED Insight  همچنین بیانگر چشم انداز روشن فرصت های پروژه انرژی تجدیدپذیر در منطقه منا است. حدود ۱۰۴ میلیارد دلار پروژه های انرژی تجدیدپذیر در نظر گرفته شده که حدود ۲۱.۵ میلیارد دلار از آنها در مرحله مناقصه قرارداد هستند و احتمالاً منجر به اعطای قرارداد در سال جاری و ۲۰۲۲ خواهند شد.

از ۸۲.۴ میلیارد دلار باقی مانده از پروژه های برنامه ریزی شده، تنها حدود ۴.۱ میلیارد دلار در مرحله طراحی پیشرفته قرار دارد و اکثریت قریب به اتفاق یعنی ۷۸.۳ میلیارد دلار پروژه ها هنوز در دست مطالعه هستند. بسیاری از این موارد ممکن است پیش نروند یا ممکن است در دامنه وسیعی تغییر کنند.

به عنوان مثال، در الجزایر، ۴۲.۱ میلیارد دلار از برنامه های تجدیدپذیر این کشور بزرگترین خط لوله منطقه است، اما حدود ۴۱.۹ میلیارد دلار هنوز در دست مطالعه است و ممکن است اتفاق نیفتد.

فرصت ها به ویژه در عربستان بسیار زیاد است. بر اساس گزارش انتقال انرژی در خاورمیانه، خط لوله پروژه های تجدیدپذیر ۱۸ میلیارد دلاری عربستان بهترین چشم اندازها را ارائه می دهد که حدود ۱۳ میلیارد دلار پروژه های انرژی تجدیدپذیر در مرحله مناقصه یا نزدیک به آن است. امارات متحده عربی که از نظر ظرفیت تجدیدپذیر نصب شده بسیار جلوتر از عربستان است، در مرحله مناقصه تنها ۳۷۰ میلیون دلار پروژه تجدیدپذیر دارد.

فرصت چرخش به هیدروژن سبز به ویژه در منطقه منا بسیار قوی است به طوری که ۴۲ میلیارد دلار پروژه های مرتبط با هیدروژن سبز در سراسر منطقه منا در حال برنامه ریزی است 

هیدروژن سبز
در یک گزارش جدید، سوخت هیدروژن نیز به عنوان یک عنصر مهم در حال ظهور در چشم انداز انرژی خاورمیانه معرفی شده است. استفاده از سوخت هیدروژن در تولید برق، تنها بخار آبی بدون دی اکسید کربن منتشر می کند. علاوه بر این، هیدروژن می تواند به کربن زدایی نیروگاه های سنتی گازسوز کمک کند.

تخمین زده می شود که ۴۲ میلیارد دلار پروژه های مرتبط با هیدروژن سبز در سراسر منطقه منا در حال برنامه ریزی است و اعلام پروژه ها در سالهای اخیر تکرار شده است

شایعات پیرامون هیدروژن و به ویژه هیدروژن سبز، بسیار نادیده گرفته شده، زیرا در بحث های صنعت نفت و گاز، انرژی های تجدیدپذیر، معادن و تغییرات آب و هوا غالب است و فرصت چرخش به هیدروژن سبز به ویژه در منطقه منا بسیار قوی می باشد.

تخمین زده می شود که برابر با ۴۲ میلیارد دلار پروژه های مرتبط با هیدروژن سبز در سراسر منطقه منا در حال برنامه ریزی است و اعلام پروژه ها در سالهای اخیر تکرار شده است.

این اعلامیه ها شامل تفاهم نامه های سطح بالا و مطالعاتی است که انتظار می رود در آینده منجر به فرصت های ایجاد شده برای پروژه شود و توافقاتی مربوط به یک پروژه خاص با جزئیات کلی در مورد نوع ، مکان و ظرفیت امکانات برنامه ریزی شده را انعقاد نماید.

انتقال انرژی
انتقال انرژی در حال حاضر یکی از بالاترین اولویت های سیاست گذاری برای تولیدکنندگان نفت خاورمیانه است که از سال ۲۰۱۵ تحت تاثیر قیمت پایین نفت قرار گرفته اند؛ ضربه ای که ممکن است با کاهش رشد تقاضای نفت تا سال ۲۰۴۰ تشدید شود.

در ماه نوامبر سال جاری، نشست بعدی اجلاس تغییرات آب و هوا (COP۲۶) در اسکاتلند برگزار می شود که شاهد حضور رهبران سیاسی و تجاری در گلاسکو برای بحث در مورد توافقنامه تغییر اقلیم بین المللی خواهد بود و دولتهای خاورمیانه نقش برجسته ای در این گفتگوها ایفا خواهند کرد.

این رویداد مصادف با نمایشگاه دبی ۲۰۲۰ است که در آینده انرژی و تحرک آینده را در خود دارد و نشان می دهد که امارات متحده عربی، به همراه قطر و عربستان سعودی یکی از بازیگران پیشرو در آینده انرژی جهانی هستند.

دور شدن از سوخت های فسیلی نیز یکی از بزرگترین چالش های پیش روی منطقه است. کاهش انتشار دی اکسید کربن به صفر خالص، تنوع بخشیدن به منابع انرژی از نفت و گاز و کاهش مصرف برای حفظ منابع مستلزم تحول در همه زمینه های زندگی است. در عین حال، دولتها باید از قدرت و آب کافی برای پاسخگویی به نیازهای جمعیت در حال رشد و توسعه اقتصادها اطمینان حاصل کنند.

تقاضای انرژی
تقاضای برق بدون تأثیر از کووید -۱۹، سالانه حدود پنج درصد در سراسر منطقه منا در حال افزایش است و با کمبود منابع گاز و نیاز به کربن زدایی، افزایش ظرفیت تجدیدپذیرها در راس برنامه های انرژی منطقه قرار دارد.

بنابراین، فضای زیادی برای رشد وجود دارد. با وجود حدود ۲۸ گیگاوات ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر در سراسر منطقه که بزرگترین جزء آن نیروگاه های آبی با ۲۱ گیگاوات است، انرژی های تجدید پذیر تنها هفت درصد از ظرفیت تولید برق منطقه را به خود اختصاص می دهند.

اما با کاهش هزینه های فناوری، اکثر کشورها در حال برنامه ریزی و تهیه پروژه های خورشیدی و بادی هستند که بزرگترین و ارزان ترین پروژه های خورشیدی جهان اکنون در عربستان سعودی، ابوظبی و دبی یافت می شود.

در سراسر منطقه، دولتها اهداف بلند پروازانه انرژی پاک را تعیین کرده اند که دبی تهاجمی ترین آنهاست. دبی به دنبال آن است که ۷۵ درصد از انرژی خود تا سال ۲۰۵۰ از منابع پاک تامین شود. حدود ۹۸ گیگاوات ظرفیت تجدیدپذیر جدید در سراسر منطقه نیز برنامه ریزی شده و ۳۹ گیگاوات تا ۲۰۲۵ به بهره برداری خواهد رسید.

استفاده از منابع فراوان انرژی خورشیدی کم هزینه برای تولید پایدار هیدروژن سبز از آب، موجب ایجاد علاقه زیادی از سوی دولت ها و سرمایه گذاران شده است

یکی از اهداف این منطقه این است که به عنوان مرکزی برای توسعه فناوری های پاک در نظر گرفته شود. بر همین اساس، تمایل به بازیابی سبز از بیماری همه گیر کووید -۱۹، انگیزه ای برای در پذیرش موجی از پروژه ها  به خصوص پروژه های تولید سوخت هیدروژن در خاورمیانه ایجاد کرده است.

به طور خاص، استفاده از منابع فراوان انرژی خورشیدی کم هزینه برای تولید پایدار هیدروژن سبز از آب، موجب ایجاد علاقه زیادی از سوی دولت ها و سرمایه گذاران شده است.

همانند انرژی خورشیدی در سال ۲۰۱۱، تولید سوخت هیدروژن در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سوخت های فسیلی گران است و تنها بازار محدودی برای این سوخت وجود دارد. اما کاهش هزینه ها و ایجاد مقررات، خطر سرمایه گذاری در منابع تجدیدپذیر را کاهش داده و این روندی است که با ظهور فناوری های جدید از تنوع انرژی منطقه حمایت می کند و سوخت های پاک را از نظر تجاری مقرون به صرفه می نماید.