تهمینه غمخوار؛ بازار: «منافع و اهداف ایران در افغانستان تا حد زیادی با منافع ایالات متحده همسو است. با این حال، در چند سال گذشته، تغییر چشمگیری در دیدگاه تهران به کابل به عنوان نتیجه روابط پر فراز و نشیب آن با واشنگتن مشاهده شده است»، این گزیده ای از مطلب ارائه شده توسط «کریتی ام شاه» کارشناس و اقتصاددان « او آر اف» بنیاد تحقیقاتی آبزرور مستقر در دهلی است که به نقش ایران در افغانستان پس از خروج امریکا پرداخته است.
این کارشناس هندی در گزارش خود اینگونه اظهار می کند که امروز انتظار می رود که ابراهیم رئیسی، به عنوان فردی با دیدگاه محافظه کارانه، در مذاکرات برجام برای پیوستن مجدد به توافق هسته ای با چالش هایی روبرو شود و در عین حال یک توازن داخلی برای رهایی از پیامدهای اقتصادی کووید -۱۹ ایجاد نماید.
امروز انتظار می رود که ابراهیم رئیسی در مذاکرات برجام برای پیوستن مجدد به توافق هسته ای با چالش هایی روبرو شود و در عین حال یک توازن داخلی برای رهایی از پیامدهای اقتصادی کووید -۱۹ ایجاد نماید
وی همچنین معتقد است که گذشته از بحث های توافق هسته ای، رئیس جمهور جدید مجبور است با تعدادی از تصمیمات سیاست خارجی به همان اندازه مهم دست و پنجه نرم کند. این نگرانی های فوری تر شامل وضعیت افغانستان و فرود و سقوط سریع آن در دست طالبان است.
این اقتصاددان بر این باور است که به لحاظ تاریخی، تهران و طالبان دشمن یکدیگر بوده اند به طوری که در دهه ۱۹۹۰، ایران از گروه های ضد طالبان حمایت کرده، در سال ۱۹۹۸ تقریباً با آنها وارد جنگ شده و از حمله آمریکا برای سرنگونی دولت طالبان در سال ۲۰۰۱ حمایت کرده است.
وی همچنین می گوید: اما با وخامت روابط با آمریکا و خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای و اعمال تحریم های جدید علیه ایران، دیدگاه تهران نسبت به طالبان تغییر کرد.
علاوه بر آن، «کریتی ام شاه» اضافه می کند که با حمایت از برخی جناح های طالبان در غرب افغانستان، درخواست خروج نیروهای آمریکایی، منصفانه است که فرض کنیم هرگونه بحثی که ممکن است در ایران درباره نحوه برخورد تهران با طالبان وجود داشته باشد، حل شده است.
این کارشناس هندی اعتقاد دارد که از نظر ایران، طالبان یک ابزار مهم سیاسی است که تهران امیدوار است از آن برای تامین منافع دیپلماتیک خود استفاده کند.
امروز روابط ایران و افغانستان در یک مقطع حساس قرار دارد. طالبان به سرعت کنترل قلمرو خود را در دست گرفته اند و برای هند و دیگر کشورهایی که در افغانستان سهیم هستند ضروری است که از نزدیک مشاهده کنند که چگونه تهران چشم اندازهای اقتصادی آینده خود را با عمل گرایی دیپلماتیک متعادل می کند.
برای هند و دیگر کشورهایی که در افغانستان سهیم هستند ضروری است که از نزدیک مشاهده کنند که چگونه تهران چشم اندازهای اقتصادی آینده خود را با عمل گرایی دیپلماتیک متعادل می کند
کارشناسان مسائل شبه قاره می گویند: در دوران رئیسی، ایران بر بازتعریف مجدد افکار خود در مورد افغانستان تمرکز می کند تا اطمینان حاصل کند که همسایه اش دچار هرج و مرج کامل نشود و بتواند از منافع سیاسی، اقتصادی و مذهبی تهران محافظت کند. همچنین، یکی از چالش های فوری رئیس جمهور جدید یافتن راه حل هایی است که اقتصاد نابسامان کشور را احیا کند.
با وجود تورم بالا در میان تحریم های فلج کننده بین المللی، دولت جدید مطمئناً به امید گسترش روابط تجاری به افغانستان نگاه می کند. پروژه راه آهن خواف_هرات که در دسامبر ۲۰۲۰ آغاز شد، نمونه ای از علاقه روزافزون ایران به ایجاد روابط تجاری قوی تر با همسایه است.
بر همین اساس کارشناسان اقتصادی اعلام کرده اند که انتظار می رود که این پروژه ۱۴۰ کیلومتری به ارزش مالی ۷۵ میلیون دلار، تجارت ایران و افغانستان را افزایش داده و به جابجایی مسافران بین دو کشور کمک کند. همچنین این پروژه می تواند به بلندپروازی های تهران برای تبدیل شدن به قطب ترانزیتی و حمل و نقل منطقه کمک کند و دسترسی کشورهای محصور در خشکی مانند افغانستان به خلیج فارس را فراهم کند.
پروژه خواف_هرات می تواند به بلند پروازی های تهران برای تبدیل شدن به قطب ترانزیتی و حمل و نقل منطقه کمک کند و دسترسی کشورهای محصور در خشکی مانند افغانستان به خلیج فارس را فراهم کند
کارشناس و اقتصاددان «او آر اف» می گوید: در خصوص هند، روابط تجاری قوی تری بین ایران و افغانستان به نفع دهلی نو است، زیرا این کشور مشتاق توسعه روابط تجاری خود با افغانستان از طریق ایران است. عدم دسترسی زمینی به افغانستان موجب می شود که بهترین گزینه برای هند، مسیر دریایی طولانی تر به ایران باشد که از آنجا کالاها بتوانند از طریق مسیر جاده ای یا ریلی به غرب افغانستان منتقل شوند.
وی می افزاید: در حالی که هند چشم به توسعه بندر چابهار ایران به عنوان ابزاری برای انتقال آن به افغانستان دارد، تهران اعلام کرده است که این بندر برای همکاری همه جانبه باز است و ایران با ایده آمدن چین و ورود این کشور مشکلی ندارد. با این وجود، هند امیدوار است که چابهار تحت نفوذ خود باقی بماند تا بتواند یک کریدور تجاری از سواحل غربی خود به افغانستان ایجاد کند. البته این امر بستگی به ثبات کابل و تمایل تهران نیز دارد.
هند امیدوار است که چابهار تحت نفوذ خود باقی بماند تا بتواند یک کریدور تجاری از سواحل غربی خود به افغانستان ایجاد کند که البته این امر بستگی به ثبات کابل و تمایل تهران نیز دارد
«کریتی ام شاه» همچنین معتقد است که ایران همچنین نگران احتمال تشدید ناآرامی های داخلی در افغانستان و مجبور ساختن غیرنظامیان به فرار و پناهندگی در مرزهای خود خواهد بود. در حال حاضر بیش از دو میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می کنند، در حالی که برخی معتقدند که ایران باید مهاجران بیشتری را برای کمک به بحران جمعیتی این کشور بپذیرد و دولت جدید نمی خواهد با خطرات مرزهای سنگین مواجه شود زیرا قاچاق مواد مخدر از مناطق غنی افغانستان و انتقال آن به بازارهای اروپا از طریق ایران، همواره نگرانی دولت ایران بوده است.
تحلیلگر هندی می گوید: دولت جدید در تلاش است تا اطمینان حاصل کند که مرز ۹۰۰ کیلومتری بین دو کشور تحت نظارت و محافظت دقیق در صورت سلطه طالبان بر جنوب و جستجوی بازارهای بزرگ مواد مخدر خود است.
وی می افزاید: برخلاف روسیه یا چین که اغلب متهم به عجله برای پر کردن خلاء دیپلماتیک ایالات متحده هستند، نقش ایران در افغانستان پس از ایالات متحده از حیث تأثیرگذاری بر مشارکت هند همچنان مهمترین نقش خواهد بود. تهران همچنان نگران آن است که سلطه کامل طالبان برای منافع خود در این کشور چه معنایی خواهد داشت در حالی که این دهلی است که می تواند با این مسئله ارتباط برقرار کند.
برخلاف روسیه یا چین که اغلب متهم به عجله برای پر کردن خلاء دیپلماتیک ایالات متحده هستند، نقش ایران در افغانستان پس از ایالات متحده از حیث تأثیرگذاری بر مشارکت هند همچنان مهمترین نقش خواهد بود
کارشناس بنیاد تحقیقاتی آبزرور اضافه می کند که در حالی که دهلی نو بدون در نظر گرفتن نتیجه به حمایت از نیروهای دموکراتیک در دولت افغانستان ادامه می دهد، در صورت قدرت یافتن طالبان در اراضی یا قدرت سیاسی بیشتر، همچنین به دنبال تهران برای دستیابی به نفوذ در این کشور خواهد بود. تمایل به تقویت بیشتر روابط با ایران هنگامی ظاهر شد که وزیر امور خارجه هند در ماه ژوئیه با رئیس جمهور منتخب ایران دیدار کرد و اولین مقام برجسته خارجی بود که این کار را انجام داد.
وی بر این باور است که در حال حاضر، ایران به شرط بندی خود ادامه می دهد و خود را برای همه نتایج پس از خروج آمریکا از افغانستان، از جمله طالبان قدرتمند، دیپلماتیک، اقتصادی و یا مشروع آماده می کند. بنابراین، رئیسی باید دیدگاه سیاسی خود را نسبت به آمریکا و تمایل خود برای رهایی ایران از چنگال تحریم های بین المللی متعادل کند.
این کارشناس هندی عقیده دارد که منافع و اهداف ایران در افغانستان تا حد زیادی با منافع ایالات متحده همسو است. با این حال، در چند سال گذشته، تغییر چشمگیری در دیدگاه تهران به کابل به عنوان نتیجه روابط پر فراز و نشیب آن با واشنگتن مشاهده شده است.
نظر شما