بازار؛ گروه استانها: در سال های اخیر تفکر جهانی در مورد میراث فرهنگی تغییرات قابل توجهی داشته به طوری که میراث فرهنگی و منابع میراث باستان شناختی را به عنوان یک منبع اقتصادی مهم به رسمیت شناخته اند.
همدان نیز به عنوان یکی از استان های کشور در دل خود میراث فرهنگی و تاریخی غنی دارد و ارزش های بی بدیل میراث فرهنگی را بهره مند شده اما در این بین تاکنون میراثی به ثبت جهانی نرسیده است.
این درحالی است که در حال حاضر اقتصادی کردن میراث فرهنگی برای جوامع اهمیت روز افزونی یافته است، هر چند دشواری های بسیاری میان توسعه اقتصادی و حفظ میراث فرهنگی وجود دارد؛ با این وجود، ارزش اقتصادی کالاها و خدمات مربوط به میراث فرهنگی، سیاست های اقتصاد فرهنگی کشورها را به ویژه در دو دهه گذشته بیشتر به خود معطوف کرده است.
لزوم توجه به توسعه اقتصادی مبتنی بر میراث فرهنگی
حال با توجه به این که همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین شناخته می شود و در دل خود میراث فرهنگی بسیاری از تاریخ را جای داده باید دید که چه قدم هایی برای توسعه اقتصادی مبتنی بر میراث فرهنگی برداشته و وضعیت ثبت جهانی این میراث به کجا رسیده است؟
آیا توانسته ایم گام ها را در این عرصه به نحوی برداریم که فرصت ها برای اقتصادی کردن این میراث مهیّا و مسیر برای توسعه اقتصادی استان ترتیب فراهم شود یا خیر؟
چند روز پیش بود که معاون وزیر میراث فرهنگی با اشاره به ظرفیت‌ها و مزیت‌های اقتصادی توسعه توریسم و گردشگری گفت: ثبت جهانی آثار می‌تواند در ترغیب گردشگران به بازدید از ایران موثر باشد.
محمد حسن طالبیان با بیان اینکه گردشگری در اقتصاد مقاومتی جایگاه ویژه دارد، اظهار کرد: ظرفیت‌های گردشگری در زمینه اقتصاد مستقل از درآمدهای نفتی است.
وی گردشگری را ظرفیت ویژه اقتصادی در ایران دانست و بیان کرد: ثبت آثار جهانی در جذب بیشتر گردشگران تاثیر دارد.
معاون وزیر میراث فرهنگی با بیان اینکه ۵۰ اثر با قابلیت ثبت جهانی در فهرست موقت قرار گرفته است، عنوان کرد: برای گردشگران در بازدید از یک کشور تعداد آثار ثبت جهانی مهم است.
یکی از اصلی ترین دلایل انتخاب مقصد گردشگری توسط گردشگران، شاخص میراث ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو و به دنبال این انتخاب سرازیرشدن میلیون ها گردشگر، اشتغال زایی، کسب درآمد و در نتیجه بوجود آمدن مسیری هموار برای ایجاد رفاه اجتماعی بیشتر است
حال با این تفاسیر باید گفت که یکی از اصلی ترین دلایل انتخاب مقصد گردشگری توسط گردشگران، شاخص میراث ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو و به دنبال این انتخاب سرازیرشدن میلیون ها گردشگر، اشتغال زایی، کسب درآمد و در نتیجه بوجود آمدن مسیری هموار برای ایجاد رفاه اجتماعی بیشتر است.
طبق گزارشات سالیانه مراجعه جهانی گردشگری، کشورهای پیشرفته در این صنعت با استفاده صحیح از میراث فرهنگی موجبات بهبود صنعت گردشگری را فراهم ساخته اند پس با توجه به آمارهای مراجع مرتبط، از جمله عواملی که می تواند موجب توسعه صنعت گردشگری شود همین مقوله است.
بدین ترتیب بهره برداری هر چه صحیح تر از میراث فرهنگی ثبت شده در یونسکو باید مدنظر باشد که این مهم دست یافتنی نخواهد بود مگر با استقبال گردشگران برون مرزی، به طوری که طبق گزارشات سالیانه، عمده بازدید گردشگران از میراث فرهنگی کشور مقصد همین فاکتور است.
اما به راستی سهم همدان از این روند چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال برآن شدیم تا در بررسی برخی از موقعیت های همدان برای ورود به عرصه جهانی گفتگویی با علی مالمیر؛ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ترتیب دهیم تا وضعیت فعلی و البته برنامه های پیش روی ثبت جهانی آثار را جویا شویم و در ادامه نیز گفتگویی با مرتضی خاکسار؛ استاد دانشگاه و کارشناس‌ارشد امور گردشگری، پژوهشگر اقتصاد گردشگری، نویسنده و مترجم کتاب‌هایی چون «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم»، «خلاقیت در مدیریت سازمان و واحدهای کسب‌وکار»، «مدیریت مراکز و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی»، «توریسم و توسعه اقتصادی» و «مدیریت گردشگری پایدار» در این خصوص ترتیب داده شد که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:
علی مالمیر در گفتگو با خبرنگار بازار به برگزاری رویدادهای مختلف ملی و بین المللی در حوزه گردشگری و صنایع دستی در استان همدان اشاره کرد و گفت: برگزاری چنین رویدادهایی و قدم نهادن در مسیر معرفی هر چه مناسب تر همدان در سطح کشور و بین الملل با خود دستاوردهای مناسبی در زمینه گردشگری داشت اما ویروس کرونا این وضعیت را تحت الشعاع قرار داده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: حال که وضعیت به این سمت و سو سوق پیدا کرده و نمی توان برنامه ریزی های مناسبی برای گردشگری و رونق دوباره اقتصاد گردشگری داشت، می توان به بخش های میراث فرهنگی و توجه به ثبت جهانی، مرمت و معرفی آن ها توجه کرد.
پرونده ثبت جهانی دو کاروانسرای تاج آباد و فرسفج هیچ مشکلی ندارد
وی در این زمینه به پرونده مربوط به منظر تاریخی هگمتانه تا همدان، کاروانسرای تاج آباد در شهرستان بهار و کاروانسرای فرسفج در شهرستان تویسرکان اشاره کرد و گفت: پرونده ثبت جهانی دو کاروانسرای تاج آباد و فرسفج هیچ مشکلی ندارد.
مالمیر عنوان کرد: پرونده منظر تاریخی هگمتانه تا همدان نیز به اتمام رسیده و در حال اقدامات نهایی در وزارتخانه میراث فرهنگی هستیم.
وی با بیان اینکه برای ترکیب سایت باستانی تپه هگمتانه، بافت تاریخی شهر و بازار قدیمی پرونده ای با عنوان «منظر تاریخی هگمتانه تا همدان» تشکیل شده است، اظهار کرد: هم اکنون این طرح در حال نهایی کردن ویرایش های پرونده است تا بتوان ارسال و ترجمه آن را در ادامه در دستور کار قرار داد که پیش بینی می شود اواخر تابستان سال جاری این فرآیند به انجام رسد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در ادامه صحبت های خود با بیان اینکه در کنار ثبت جهانی منظر تاریخی همدان، ثبت دو کاروانسرای فرسفج و تاج آباد نیز در دست پیگیری است، گفت: پرونده ثبت جهانی دو کاروانسرای استان همدان مشکلی ندارد و هر دوی این کاروانسراها در مزایده صندوق احیاء گذاشته شده اند.
وی با بیان اینکه کاروانسرای فرسفج تاکنون واگذار نشده و سرمایه‌گذار جذب نکرده است، اظهار کرد: قرارداد بهره‌برداری از کاروانسرای تاج‌آباد منعقد شده است.
مالمیر با تصریح بر اینکه با وجود سرمایه‌گذار، گردشگری در این منطقه رشد می‌کند، افزود: سرمایه‌گذار این بنای تاریخی کار خود را با تأخیر شروع کرد اما ملاحظات خارج از کاروانسرا هم لحاظ خواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در خصوص وضعیت همدان در مسیر انتخاب شهرهای خلاق نیز مطرح کرد: متولی شهرهای خلاق شهرداری است و همدان نیز در حوزه‌های مختلف از جمله ادبیات و صنایع دستی قابلیت مطرح شدن دارد که امیدواریم شهردار و شورای شهر جدید این راه را دنبال کند.
باید به بافت روستاهای هدف گردشگری همدان و حفظ فضای معماری آن ها به ویژه روستایی چون ورکانه توجه شود
وی به قابلیت های روستاهای هدف گردشگری همدان در معرفی در سطح ملی و بین المللی نیز اشاره کرد و گفت: در این زمینه باید به بافت های روستاهای هدف گردشگری همدان و حفظ فضای معماری آن ها به ویژه روستایی چون ورکانه توجه شود بدین ترتیب، در این زمینه در روستای ورکانه همدان پایگاه بافت روستایی با هدف کنترل تخریب بافت تاریخی در روستاهای واجد ارزش ایجاد شده و در حفاظت از این روستاها اقداماتی را انجام خواهد داد.
مرتضی خاکسار نیز در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه ثبت آثار چه در سطح ملی و چه بین المللی می تواند دستاوردهای فرهنگی و اقتصادی با خود به همراه داشته باشد، اظهار کرد: ثبت آثار ملموس و غیرملموس در سطح یونسکو و به صورت جهانی تبعاتی به مراتب مفیدتر به همراه دارد.
نویسنده کتاب «توریسم و توسعه اقتصادی» با اشاره به این موضوع ادامه داد: هر کشوری که آثاری با صبغه تاریخی و فرهنگی دارد، اگر بتواند این آثار را در سطح بین المللی معرفی کند به مراتب می تواند از دستاوردهای این شناسنامه تاریخی و فرهنگی خود نیز بهره مند شود.
وی با تاکید بر اینکه در کشور ما با توجه به اینکه این شناسنامه وجود دارد، بایستی در مسیر عرضه بهتر آن به جامعه جهانی قدم برداشت، عنوان کرد: با ورود آثار تاریخی و فرهنگی کشورها در لیست جهانی یونسکو خود به خود این آثار در لیست گردشگران دنیا جای می گیرد و از سویی، از سمت یونسکو نیز برای این آثار اعتبارات خاصی در نظر گرفته می شود.
صبغه تاریخی همدان را نباید نادیده گرفت و باید در مسیری حرکت کرد که هم آثار تاریخی و فرهنگی آن به جهانیان معرفی شود و هم در مسیر نگه داری و حفظ آن ها پیش رفت
خاکسار یادآور شد: استان همدان نیز در این مسیر جای سخن بسیار دارد به نوعی که صبغه تاریخی این استان کهن را نباید نادیده گرفت و بایستی در مسیری حرکت کرد که هم آثار تاریخی و فرهنگی آن را به جهانیان معرفی کرد و هم در مسیر نگه داری و حفظ آن ها پیش رفت.
نویسنده کتاب «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم» در ادامه این گفتگو به هگمتانه و گام هایی در مسیر به ثبت جهانی رساندن آن اشاره کرد و افزود: برای ثبت جهانی هگمتانه شاهد کش و قوس هایی بوده ایم این درحالی است که شهر هگمتانه یادگار تاریخ چندهزار ساله است و تمدن سه هزار ساله ای در پس آن وجود دارد.
خاکسار با بیان این موضوع به دستاوردهای اقتصادی ثبت جهانی میراث فرهنگی اشاره کرد و گفت: اعتبار جهانی میراث فرهنگی و حضور آن در لیست یونسکو باعث می شود که دنیا از وجود آن آثار فرهنگی و شناسنامه تاریخی خبر دار شده و در لیست گردشگران قرار گیرد که این امر به معنای به حرکت درآمد چرخ های اقتصاد گردشگری خواهد بود.
این روند به جذب اقتصاد بالا در حیطه درآمدهای ناخالص ارزی می انجامد و باعث توسعه پایدار و توسعه اقتصادی در آن نقطه هدف می شود
وی با تاکید بر به حرکت درآمدن چرخ های اقتصاد گردشگری با ورود آثار به لیست جهانی مطرح کرد: این روند به جذب اقتصاد بالا در حیطه درآمدهای ناخالص ارزی می انجامد و باعث توسعه پایدار و توسعه اقتصادی در آن نقطه هدف می شود.
خاکسار ادامه داد: ثبت جهانی آثار تاریخی و فرهنگی کشورمان نه تنها برگ زرینی به برگ های فرهنگ و تاریخ این مرز و بوم اضافه می کند بلکه دستاوردهای اقتصادی نیز به همراه دارد و از سویی، با ثبت میراث فرهنگی می توانیم از پشتوانه های مالی جامعه جهانی نیز بهره مند شویم.
این پژوهشگر اقتصاد گردشگری در بخش پایانی صحبت های خود با خبرنگار بازار مطرح کرد: ثبت میراث در سطح جهانی موجب می شود که آثار تاریخی و فرهنگی ما در جامعه جهانی دیده شود، از پشتوانه های بازسازی و تبعات آن بهره مند شویم، گردشگرانی به کشورمان جذب شوند و همه این ها به معنای ارتقای سطح درآمدهای ناخالص ملی و داخلی و در نهایت روندی برای توسعه اقتصادی و توسعه پایدار خواهد بود.
همدان به دلیل موقعیت و شرایط جغرافیایی و نقش ارتباطی خود توانسته صاحب میراث فرهنگی گسترده ای شود که نشانه وجود تمدن در این منطقه در ادوار تاریخی گذشته است ضمن اینکه آثار مادی و معنوی به جای مانده از پیشینیان ما حاصل تلاش های مستمر، فنون، مهارت ها، ابتکارات، خلاقیت ها و برخوردهای اجتماعی و فرهنگی آنان بوده است.
در این بین، سهم پایتخت تاریخ و تمدن تنها چشم انتظاری و به نتیجه نرسیدن پرونده های ثبت جهانی بوده است
بااین حال در حالی آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی (میراث فرهنگی ملموس) یونسکو به ۲۴ مورد رسیده که شامل، چغازنبیل، شوش (۱۹۷۹)، میدان امام اصفهان (۱۹۷۹)، تخت جمشید، فارس (۱۹۷۹)، تخت سلیمان، تکاب (۲۰۰۳)، بم و چشم‌انداز تاریخی آن، کرمان (۲۰۰۷/ ۲۰۰۴)، پاسارگاد، فارس (۲۰۰۴)، سلطانیه، زنجان (۲۰۰۵)، بیستون، کرمانشاه (۲۰۰۶)، مجموعه قره کلیسای آذربایجان (۲۰۰۸)، سازه‌های تاریخی ـ آبی شوشتر (۲۰۰۹)، بازار تبریز (۲۰۱۰)، بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی (۲۰۱۱)، ۹ باغ ایرانی: اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباس‌آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولت‌آباد یزد، پاسارگاد شیراز، پهلوان‌پور یزد (۲۰۱۱)، گنبد قابوس، استان گلستان (۲۰۱۲)، مسجد جامع اصفهان (۲۰۱۲)، کاخ گلستان، تهران (۲۰۱۳)، شهر سوخته استان سیستان و بلوچستان (۲۰۱۴)، چشم‌انداز فرهنگی میمند (۲۰۱۵)، محوطه باستانی شوش (۲۰۱۵)، ۱۱ قنات ایرانی (۲۰۱۶)، شهر تاریخی یزد (۲۰۱۷)، چشم انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس (۲۰۱۸)، راه آهن سراسری ایران (۲۰۲۱) و منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات (۲۰۲۱) است اما در این بین، سهم پایتخت تاریخ و تمدن تنها چشم انتظاری و به نتیجه نرسیدن پرونده های ثبت جهانی بوده است.
حال با این تفاسیر می بینیم که در استان همدان از منظر تاریخی هگمتانه تا همدان و منظر تاریخی و فرهنگی ارزانفود، سد اکباتان و ورکانه گرفته تا پرونده «غار علیصدر»، «ارگ باستانی نوشیجان»، «قنات قاسم‌آباد»، کاروانسراهای «تاج آباد» و «فرسفج» همه و همه قابلیت ثبت جهانی را دارند تا بتوانند به همراه خود توسعه اقتصادی را برای همدان به همراه داشته باشند اما تاکنون همدان نتوانسته در عرصه جهانی یکی از این میراث را به ثبت برساند ضمن اینکه میراثی چون یخدان میرفتاح، تپه حاجی خان و مواردی از این قبیل هم در مسیری وارد شده اند که در حال از دست دادن آن ها هستیم!
نظر شما