راهکارهای توسعه سرمایه گذاری در فضای استارت آپی کشور

رسول هدایتی؛ بازار: جذب سرمایه از نیازهای ضروری هر کسب و کار برای بقای فعالیت و رشد و توسعه می باشد. در این یادداشت به بررسی تخصصی راهکارهای توسعه سرمایه گذاری در فضای کسب و کارهای نوپا و استارت آپ ها می پردازیم.

لزوم بقا و توسعه کسب و کارها برآیند جریان های نقدی (Cash Flow) مثبت می باشد. در حال حاضر به دلیل بحران کرونا همچنین شرایط اقتصادی و رکود تورمی حاکم بر فضای کسب و کار، استارت آپ ها با چالش های جدیدی روبرو شده اند که از طرفی فرصت و از طرف دیگر تهدیدی برای آنها می باشد.

فرصتی که شرایط همه‌گیری کرونا پیش روی کسب‌وکارها قرار داده این است که درخواست کنندگان کالا و خدمات را به سمت رفع نیاز ها به صورت غیر حضوری و از طریق فضای دیجیتال سوق داده است. بنا بر این فرصتی تاریخی در راستای درآمدزایی کسب‌وکارهای آنلاین فراهم شده است که در صورت برنامه ریزی و انجام پیش بینی های لازم در جهت توسعه کسب و کار از طریق جذب سرمایه در حوزه های مورد نظر، منجر به رشد چشم‌گیر استارت آپ ها خواهد شد.

استارتاپ‌ها نه‌تنها با نوآوری در خلق ارزش به بازسازی مرزهای صنایع فعلی یا خلق صنایع جدید می‌پردازند بلکه به افزایش پویایی، اشتغال، درآمد ملی، سطح رفاه شهروندی و شرکتی و همچنین به شکل‌گیری گسترده‌تر فعالیت‌های اقتصادی مشابه در جامعه کمک می‌کنند. اهمیت فعالیت‌های کارآفرینی مبتنی بر دانش و تکنولوژی در رشد یک جامعه تا حدی مطرح است که یکی از دلایل برتری اقتصاد امریکا، اکوسیستم استارتاپی بالغ و پویای کشور معرفی می‌شود.

از سال ۲۰۰۶ تاکنون فقط توسط دانش‌آموختگان دانشگاه MIT بیش از ۲۵۰۰۰ کسب‌وکار استارتاپی راه‌اندازی شده که این کسب‌وکارها تا امروز برای بیش از ۳ میلیون نفر اشتغال ایجاد کرده‌ و به مجموع درآمد سالانه‌ای معادل با ۲ هزار میلیارد دلار دست یافته‌اند؛ رقمی که معادل درآمد ناخالص داخلی هشتمین اقتصاد بزرگ دنیاست.

یکی از بهترین روش ها برای جذب سرمایه و تضمین رشد استارت آپ ها، جذب سرمایه از طریق مشارکت با سرمایه گذاران خطر پذیر شرکتی خواهد بود. سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا VC (Venture Capital) عبارت است از تأمین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ) که مستعد جهش و رشد ارزش هستند. به دلیل این که یک استارتاپ هنوز پایداری مالی ندارد و خطر از دست رفتن سرمایه در این مرحله خیلی زیاد است، به این روش مشارکت، «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر» نیز اطلاق می‌شود.

نقش سرمایه‌گذاران خطرپذیر در تامین منابع مالی خلاصه نمی‌شود، آن‌ها نسبت به وضعیت عملکردی شرکت‌های سرمایه‌ پذیر خود موضعی انفعالی ندارند. این سرمایه‌گذاران به‌ دلیل مشارکت در مالکیت شرکت‌های نوپا، خود را در قبال موفقیت آن‌ها متعهد می‌دانند. مدیریت و مشارکت آن‌ها در راهبری و موفقیت بنگاه‌های نوپا بسیار تأثیرگذار است، ریسک‌های کسب‌وکار را به صورت حرفه‌ای شناسایی می‌کنند و همچنین، زمان و راه‌های خروج از سرمایه‌گذاری را از همان ابتدا در برنامه‌های خود جای می‌دهند.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر بیشترین سعی را دارند که با کمک به شرکت‌های نوپا، منابع مالی و خدمات مدیریتی را در اختیار شرکت‌های در حال رشد قرار دهند. بدین ترتیب، شرکت‌های نوپا امکانات فوق‌العاده‌ای را به منظور توسعه دانش فنی و تولید محصول یا خدمات خود در اختیار خواهند داشت. بر این اساس، رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است.

اما یک شرکت CVC و یا سرمایه‌گذار خطرپذیر شرکتی؛ علاوه بر کسب منافع مالی، به اهداف و منافع استراتژیک به عنوان اولویت اصلی حاصل از سرمایه‌گذاری بر روی استارتاپ‌ها توجه خاصی دارد. این شرکت ها با توجه به ارائه راهکارهای تخصصی در حوزه های مالی و ارزشگذاری و همچنین ارائه حمایت های فناورانه و مدیریتی موجب رشد استارت‌آپ‌ها و خلق ثروت می‌شوند علاوه بر آن، یک شرکت CVC می‌تواند هم افزایی خوبی بین منابع و مزیت های شرکت مادر و استارت آپ ایجاد کند. مجموعه این موارد در نهایت منجر به شکل‌گیری یک بازی برد برد برای طرفین خواهد شد.

علی‌رغم رشد منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال‌های اخیر، تعداد آن‌ها رو به کاهش است. این امر نشان‌دهنده رشد چشمگیر منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در این سال‌ها می‌باشد. یکی از دلایل روند کاهشی تعداد صندوق‌ها و در عین حال روند افزایشی منابع آن‌ها را می‌توان ضرورت انباشت تخصص و نیز تجربه در یک نهاد سرمایه‌گذاری دانست.

عواملی مانند تجربه‌ی اندوخته، تخصص در سرمایه‌گذاری و نیز زمینه‌ی مورد سرمایه‌گذاری و گسترش شبکه‌ی ارتباطی در زیست‌بوم هدف را می‌توان به عنوان عوامل موفقیت یک نهاد سرمایه‌گذاری خطرپذیر قلمداد کرد. از این رو، تمرکز منابع در یک نهاد سرمایه‌گذاری با کارنامه‌ی موفق از یک سو و تقویت منابع آن از سوی دیگر می‌تواند بازده‌ کلی سرمایه‌گذاری خطرپذیر را افزایش دهد. امری که یکی از جلوه‌های تحقق آن در صندوق‌های CVC دیده می‌شود.

لازمه موفقیت استارت آپ ها، توجه به توسعه در همه ابعاد می باشد که از جمله، در حوزه جذب سرمایه، تهیه مستندات مالی و تهیه و ارائه پیچ دک مناسب از عوامل مورد توجه شرکت های سرمایه گذاری می باشد که متاسفانه اغلب استارت آپ ها، در ابتدای مسیر توجه چندانی به این اصل ندارند که منجر به عدم موفقیت آنها در جذب سرمایه می باشد.

طبق تجربه بنده و با بررسی بیش از ۷۰۰ طرح استارت آپی، از جمله مواردی که موجب عدم تمایل سرمایه گذاری از طرف شرکت های سرمایه گذار خطر پذیر (CVC) در استارت آپ ها می شود، عوامل زیر مشهود تر می باشند.

۱.      ارائه اطلاعات مالی (Financial Projection) ناقص یا نامنطبق و غیر شفاف با طرح ارائه شده.

۲.      ارزشگذاری بالاتر از ارزش واقعی طرح/استارت آپ

۳.      عدم تناسب مبلغ درخواستی با مقدار جریان درآمدی طرح/استارت آپ

۴.      درخواست سرمایه نامنطبق با برنامه های توسعه ای

و از عواملی که شرکت های سرمایه گذار خطر پذیر در تصمیم گیری برای ورود به طرح استارت آپی در نظر می گیرند عبارتند از:

۱.      صنعت و بازار و محصول رو به رشد

۲.      تجربه و سوابق تیم کارآفرین

۳.      مرحله ای که در آن هستند

۴.      میزان سرمایه و زمان لازم برای رسیدن به بلوغ

۵.       داشتن استراتژِی مناسب برای برنامه های توسعه ای آتی 

اخیرا صندوق ها و شرکت های جدیدی در زمینه سرمایه گذاری بر روی استارت آپ ها فعال شده اند و این نشان از ورود سرمایه و حمایت و تمرکز بر روی استارت آپ ها دارد که برآیند آن در سال های آتی، حرکت هر چه بیشتر کشور به سمت تجارت الکترونیک و توسعه و ارائه خدمات دیجیتال خواهد بود.