بازار؛ گروه استانها: ایجاد فروچاله در استان همدان موضوعی عجیب و غیرمعمول یا ناشناخته نیست؛ سال ۹۷ بود که خبر از به ثبت رسیدن فروچاله ها مداوم به گوش می رسید؛ مرگ بی بازگشت زمین آن هم در پی استفاده بی رویه و نامناسب از منابع آبی!
در آن روزها مدیرکل وقت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه وضعیت به وجود آمده و ریزش زمین تا عمق ۶۰ متر در کوتاه‌مدت و میان‌مدت اصلاً برگشت‌پذیر نیست، گفت: احیای زمین در بلندمدت نیاز به بیش از نیم‌قرن کار و تلاش دارد.
عربی بابیان اینکه در اراضی روستاها و مراکز شهرها فرونشست که یک پدیده سطحی است اتفاق می‌افتد، ادامه داد: فرو چاله نقطه‌ای و فرونشست سطحی است به‌طوری‌که فرو چاله با یک نوع فرسایش خاک و از بین رفتن خاک همراه است.
این روند ادامه پیدا کرد؛ هر چند که تیرماه سال جاری سیدسعید شاهرخی؛ استاندار همدان با بیان اینکه هم اکنون آب مورد نیاز نیروگاه شهید مفتح از خروجی این تصفیه خانه تامین می‌شود و چاه های عمیق حفاری شده در نیروگاه مسدود شده است، خبر از بین رفتن این روند را داد و گفت: وجود این چاه ها در نیروگاه موجب خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی در دشت کبودرآهنگ و پدیده فروچاله ها شده بود اما حال برای تامین این آب مورد نیاز از تصفیه خانه فاضلاب همدان استفاده می شود.
بعد از این صحبت ها بود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با بیان اینکه کسری مخزن آب به خاطر استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی به وجود آمده است، عنوان کرد: دشت کبودرآهنگ ۸۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن سالیانه دارد که معادل دو برابر حجم سد اکباتان است.
تاکنون در دشت‌های استان همدان ۲۷ فروچاله رخ داده است
منصور ستوده با اشاره به اینکه بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی می‌تواند پیامدهای سنگینی همچون ایجاد فروچاله داشته باشد، گفت: تاکنون در دشت‌های استان همدان ۲۷ فروچاله رخ داده است.
وی با بیان اینکه به سبب برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، قسمت‌هایی از دشت‌های استان همدان به بیابان تبدیل شده است، افزود: همدان ۱۳ دشت ممنوعه دارد که دشت کبودرآهنگ به علت شرایط ویژه ممنوعه بحرانی است.
ستوده عنوان کرد: در اثر استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی پدیده فرونشست در لایه آبرفتی آبخوان‌های استان رخ داده که منجر به کاهش نفوذپذیری رسوبات شده و در نهایت در صورت بارندگی، آب در سطح دشت باقی مانده و کمتر به سفره آب زیرزمینی راه پیدا می کند.
کسری متوسط سالیانه مخازن آب استان همدان تقریباً معادل ۹ برابر کل حجم سد اکباتان است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با تصریح بر اینکه بر اساس آخرین آمار و اطلاعات موجود، کسری تجمعی مخازن آب استان حدود پنج میلیارد متر مکعب بوده و متوسط سالیانه حدود ۲۳۷ میلیون مترمکعب نیز به کسری تجمعی افزوده می شود، اضافه کرد: کسری متوسط سالیانه مخازن آب استان تقریباً معادل ۹ برابر کل حجم سد اکباتان است.
اما به راستی با این وضعیت، نقش بخش کشاورزی در مدیریت مصرف منابع آبی و حفاظت از این منابع چیست؟ چه گام هایی تاکنون برداشته و باید برداریم؟ آیا توانسته ایم پوشش های گیاهی چه مرتعی و چه دارویی را حفظ کنیم؟
در این راستا برآن شدیم تا گفتگویی با قاسم اسدیان؛ رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان ترتیب دهیم و وضعیت گیاهان مرتعی و دارویی استان همدان، راه های برون رفت از وضعیت کاهش منابع آبی در بخش کشاورزی و مواردی از این دست را جویا شویم که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:
به پایداری منابع تولید توجه شود
قاسم اسدیان در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه زمانی که بحث از تحقیقات و آموزش می‌شود چند برنامه را در پیش رو داریم، عنوان کرد: نخستین هدف از تحقیق و آموزش، ارتقای دانش است و در ادامه آن ارتقای بهره‌وری را در دستور کار داریم تا از منابعی که هست، حداکثر بهره‌برداری را با رعایت بیشترین حفاظت از این منابع داشته باشیم.
رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان با بیان این موضوع، ادامه داد: باید به‌نحوی پیش رفت که هم منابع به شکل مطلوبی حفظ شود و هم به شیوه درستی از آن‌ها استفاده کرد.
وی با تأکید بر اینکه باید منابعی (آبی، خاکی و زیستی) که در اختیار داریم به‌نوعی مورد بهره‌وری قرار گیرد که برای نسل‌های بعدی هم باقی بماند، اظهار کرد: بدین‌ترتیب لازم است به پایداری منابع تولید توجه شود.
باید به‌گونه‌ای پیش رویم که توسعه بدون از بین بردن منابع و تهدید باشد
اسدیان در این خصوص مطرح کرد: بحث توسعه پایدار در بخش‌های مختلف حائز اهمیت است و باید به‌گونه‌ای پیش رویم که توسعه بدون از بین بردن منابع و تهدید باشد.
حفظ ۵۴۰۸ ژرم پلاسم در استان همدان
وی با اشاره به اینکه باید به حفظ تنوع زیستی و پایداری جهان بر این پایه نیز توجه شود، عنوان کرد: باید این گوناگونی وجود داشته باشد چراکه هرچه در اکوسیستم‌های طبیعی و ساده زراعی گوناگونی بیشتر حفظ شود، پایداری آن اکوسیستم هم بیشتر حفظ می‌شود.
پنج هزار و ۴۰۸ ژرم پلاسم در ایستگاه‌های تحقیقاتی نقاط مختلف استان همدان حفظ و نگه‌داری می‌شوند و سعی داریم تا با این منوال ذخایر ژنتیکی حفظ شود
اسدیان در این راستا با تأکید بر اینکه در کل کشور حدود ۹۰ هزار ژرم پلاست وجود دارد، اظهار کرد: این موارد در زمینه گونه‌های مختلف گیاهی، جانوری، حشرات و غیره وجود دارد که از این میزان حدود پنج هزار و ۴۰۸ ژرم پلاسم در ایستگاه‌های تحقیقاتی نقاط مختلف استان همدان حفظ و نگه‌داری می‌شوند و سعی داریم تا با این منوال ذخایر ژنتیکی حفظ شود.
پیشروی برخی گیاهان دارویی به سمت انقراض
این مقام مسئول درخصوص وضعیت گیاهان دارویی و مرتعی استان همدان و پیشروی برخی از آن‌ها به سمت انقراض نیز ابراز کرد: در استان همدان حدود یک‌هزار و ۶۵۸ گونه گیاهی داریم که در کل کشور هشت هزار گونه گیاهی هست؛ از سویی بالغ‌بر دو هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی در کشور داریم که از این میزان ۳۱۵ گونه گیاه دارویی در استان همدان وجود دارد.
حدود ۳۰ تا ۴۰ گونه گیاهانی هستند که بسیار مورد اقبال و استفاده عموم قرار می‌گیرند و در سطح عرصه‌ها وجود دارند و دائماً مورد استفاده قرار می‌گیرند و گاه خاص استان همدان است و می توان گفت که در خطر انقراض قرار دارند
وی در ادامه این موضوع گفت: از این میزان حدود ۳۰ تا ۴۰ گونه گیاهانی هستند که بسیار مورد اقبال و استفاده عموم قرار می‌گیرند و در سطح عرصه‌ها وجود دارند و دائماً مورد استفاده قرار می‌گیرند و گاه خاص استان همدان است و می توان گفت که در خطر انقراض قرار دارند.
اسدیان در این زمینه به گل‌کفته، گونه‌های‌های مختلف پونه، آویشن، گون و گیاهان متنوعی چون مریم‌گلی‌ها، خاکشیر و غیره اشاره کرد و افزود: بهره‌برداری از این گیاهان بایستی تابع قوانین و مقررات حاکم بر عرصه‌های منابع ملی باشد که توسط اداره کل منابع طبیعی این قوانین و مقررات اجرایی می‌شوند.
رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان با تأکید بر اینکه افرادی که قصد بهره‌برداری از این منابع را دارند بایستی حتماً با این اداره هماهنگ باشند، عنوان کرد: باید مجوزهای لازم از این اداره گرفته شود، اما متأسفانه با شروع فصل بهار شاهد بهره‌برداری عده‌ای از این گیاهان هستیم و گاه این گیاهان مانند کنگر از ریشه برداشته شده و گیاه از بین خواهد رفت و این روند موجب تخریب عرصه‌ها می‌شود.
برداشت های بی رویه گیاهان و تخریب هایی در سطح خاک و پوشش های گیاهی
اسدیان در این خصوص با تأکید بر آنکه این تخریب‌ها هم به‌لحاظ تخریب در سطح خاک، هم ازنظر تخریب و تغییر در پوشش‌های گیاهی حائز اهمیت هستند، اظهار کرد: متأسفانه این روند موجب شده که اگر در گذشته در عرصه‌های طبیعی قدم برمی‌داشتیم و شاهد پوشش گیاهی مناسب با ۲۰۰ گونه گیاهی بودیم، الان این موضوع به بیش از ۵۰ مورد هم نرسد.
شاهد یکنواختی گونه‌های طبیعی، از بین رفتن تنوع گونه‌های گیاهی و درنهایت تغییرات اقلیمی و فشار به طبیعت هستیم
وی با تاکید بر این موضوع ضمن ابراز تاسف مطرح کرد: در حال حاضر، شاهد یکنواختی گونه‌های طبیعی، از بین رفتن تنوع گونه‌های گیاهی و در نهایت، تغییرات اقلیمی و فشار به طبیعت هستیم.
رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان با تأکید بر آنکه این روند به آرامی گونه‌های گیاهی را از طبیعت خارج می‌کند، عنوان کرد: چه با تردد، چه با چرای دام در طبیعت چه با بهره‌برداری‌های نامناسب از طبیعت شاهد از بین رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی مرتعی و دارویی از طبیعت هستیم و درنهایت، عرصه‌ها را عاری از پوشش‌های طبیعی می‌بینیم.
وی در این زمینه با بیان آنکه ایران، مقام نخست فرسایش خاک را در دنیا دارد، گفت: باید منابع کشور را حفظ کنیم؛ با این شرایط باید پوشش گیاهی زمین را حفظ کرده و خاک نباید بدون پوشش باشد، بدین‌سان مجبوریم از گونه‌های گیاهی استفاده کنیم که در برابر خشکی مقاوم هستند و گونه‌های درختی و گیاهی بهترین نمونه‌ها محسوب می‌شوند.
اسدیان در ادامه صحبت های خود با توجه به موضوع آب و منابع آبی در حوزه کشاورزی، افزود: باید در این زمینه از گونه‌های کم‌آب‌بر و مقاوم استفاده شود و درنهایت برای حفاظت از منابع آبی، در مسیر ارتقای بهره‌وری به موضوع کشاورزی پایدار توجه داشت.
رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان در ادامه این گفتگو خاطرنشان کرد: در کشاورزی پایدار توجه به آثار سالیانه آن مهم است، اما نمی‌توانیم برای برخی از منافع تولید محصولاتی کشت کنیم که سود کوتاه‌مدت دارد، علاوه‌بر این وقتی از توسعه پایدار صحبت می‌کنیم، باید در هر منطقه مطالعه‌هایی مبتنی بر داده‌های واقعی، مطلوب و مناسب صورت گیرد.
باید به تنش‌های آبی زمین توجه داشته باشیم؛ این موضوع در کشاورزی مهم است
وی با تأکید بر اینکه بایستی به تنش‌های آبی زمین توجه داشته باشیم عنوان کرد: با اقداماتی همچون استفاده از روش‌های مکانیزه، مقابله با علف‌های هرز، سیستم‌های آبیاری مناسب، انتقال آب فاقد پرت آب که مانع تبخیر و تعرق از سطح آب باشد، موجب حفظ منابع آبی خواهیم شد.
رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان در بخش پایانی صحبت‌های خود در این راستا تأکید کرد: باید به تغییرات اقلیمی (افزایش دما و تبخیر و تعرق و از سویی کاهش بارندگی) در این زمینه توجه داشت و با درنظر گرفتن این موضوع به مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی توجه ویژه‌ای کرد و مانع از بیابانی شدن طبیعت شد.
اوایل مردادماه بود که فرماندار همدان با بیان اینکه ذخایر آب این شهر تا مهرماه تمام می شود، مطرح کرد: حدود ۷۷ درصد آب مورد نیاز این شهر از سد اکباتان و آبشینه تامین می شود که میزان ذخیره این سدها به حدود ۴۰ درصد کاهش یافته و با روند فعلی مصرف در مهرماه به پایان می رسد.
این شوک تنش های آبی به مردم همدان گویی تمامی ندارد و باز هم شکل گیری فروچاله ها و فرو نشست های زمین در دشت های همدان ادامه دارد.
میزان مصرف آب شرب در استان همدان ۷ درصد، صنعت ۳.۵ درصد و کشاورزی ۸۹.۵ درصد است که غیراستاندارد محسوب می‌شود
نقش بخش کشاورزی در این بین حائز اهمیت است چرا که براساس آمارها میزان مصرف آب شرب در استان همدان هفت درصد، صنعت ۳.۵ درصد و کشاورزی ۸۹.۵ درصد است که غیراستاندارد محسوب می‌شود.
این درحالی است که از سویی، عده ای نیز معتقدند که همدان سرزمین کشاورزی نیست و یا حداقل سرزمینی نیست که در آن بتوان به کشت محصولات پرآب بری چون سیب زمینی روی آورد؛ حال باید دید به راستی چه تصمیمات بلندمدتی برای کشاورزی همدان در نظر گرفته می شود.
نظر شما