سعید محمد: ۱- افزایش مصرف گاز خانگی و افت فشار گاز در ماههای سرد سال، گاز مصرفی نیروگاهها را تحت الشعاع قرار می‌دهد، گازرسانی به بسیاری از نیروگاهها قطع شده و ناچاراً نیروگاه‌های مذکور میبایست از سوخت مایع (گازوئیل) جهت تولید استفاده کنند. بر این اساس نیروگاه‌های حرارتی ملزم شده‌اند که زیر ساخت ذخیره سازی گازوئیل را برای مصرف حداقل ۴۵ روز متوالی در فصل زمستان ایجاد نمایند و ضروریست پیش بینی لازم از سوی دولت نیز جهت تامین سوخت مایع مورد نیاز صورت پذیرد. اما متاسفانه در سال ۱۳۹۹ بخش قابل توجهی از گازوئیل تولید شده بدون توجه به آیتم فوق الذکر، به منظور ارز آوری و کسب درآمد برای دولت در اختیار مرز نشینان قرار گرفت تا به خارج از کشور حمل شود و به این دلیل، در تامین گازوئیل مورد نیاز نیروگاهها اختلال ایجاد شد، که ما حصل آن خروج تعداد قابل توجه ای از نیروگاه‌های حرارتی از مدار تولید بوده است. در راستای جبران عدم تولید نیروگاه‌های حرارتی، نیروگاه‌های آبی با تمام ظرفیت در مدار قرار گرفتند که این موضوع در کنار پدیده خشکسالی موجب شد ذخیره آب پشت سدها به میزان قابل توجهی کاهش یابد و عملاً به دلیل حفظ حداقل ظرفیت موجود جهت استفاده در پیک تابستان(بازه زمانی۱۵ تیر لغایت ۱۵ مردادماه به مدت حدود ۲۰۰ ساعت)، در شرایط کنونی نتوان از ظرفیت نیروگاه‌های آبی استفاده کرد.
۲- هر ساله تعمیرات نیروگاه‌های حرارتی در اواخر پاییز و زمستان برنامه ریزی می شود، اما به دلایل فوق‌الذکر و محدودیت‌های شبکه، اجازه خروج واحدها برای تعداد قابل توجهی از نیروگاهایی که میبایست تحت تعمیرات قرار گیرند صادر نشد و ناچاراً تعمیرات این نیروگاهها به بهار سال ۱۴۰۰ موکول گشت.
۳- به دلیل مطالبات سنگین نیروگاه‌های خصوصی از دولت، تعمیرات آنها که نیازمند تامین نقدینگی است، در موعد برنامه ریزی شده محقق نشد و تعدادی از آنها با خروج‌های اضطراری و توقف واحدها مواجه هستند.
۴- طبق بند " ت" ماده ۴۸ برنامه ششم توسعه( ۱۳۹۶-۱۴۰۰) و همچنین بند "د" ماده ۱۳۳ برنامه پنجم توسعه میبایست سالانه ظرفیت تولید برق به میزان ۵۰۰۰ مگاوات ساعت افزیش یابد، اما این مهم طی این سال‌ها تحقق نیافت. میزان توان مصرف شده در پیک تابستان ۱۳۹۹، ۵۸۵۰۰ مگاوات بوده است، لذا دولت برای سال ۱۴۰۰ میبایست برای حداقل تولید ۶۱۵۰۰ مگاوات برنامه ریزی می کرد. اما به دلیل گرم شدن زود هنگام هوا در بهار سال جاری و موارد فوق‌الذکر، حتی نتوانست پاسخگوی مصرف به میزان ۵۵۰۰۰ مگاوات باشد و ناچاراً از ابزار خاموشی جهت کنترل مصرف استفاده شد.
۵- تولید برق عمداتاً در سه حوزه: الف) نیروگاه‌های برق آبی به میزان ۱۲۰۰۰ مگاوات ساعت، ب) نیروگاه‌های حرارتی حدود ۵۶۰۰۰ مگاوات ساعت، ج) نیروگاه‌های تجدیدپذیر هسته‌ای ۱۸۰۰ مگاوات ساعت و مجموعا به ظرفیت ۷۰۰۰۰ مگاوات ساعت تولید است و مصرف برق در بخش خانگی ۳۳ درصد، در بخش صنعت ۳۴ درصد، در بخش کشاورزی ۱۴ درصد، در بخش عمومی، روشنایی و سایر ۱۹ درصد است. وزارت نیرو به دلیل عدم توجه جدی به موضوع افزایش تولید و عدم حمایت از سرمایه گذاری در این صنعت باعث شده، سرمایه گذاری‌های انجام گرفته قبلی از سال ۱۳۹۲ تا کنون تکمیل نشده و تنها ۶/۱۷ رشد طی ۷ سال نشان دهد که به نسبت رشد مصرف بسیار ناچیز است. ضمناً بر اساس بند ۱۹ آیین نامه اجرایی قانون بودجه سال ۱۳۹۲ به وزارت نیرو اجازه داده شده به منظور افزایش بازدهی نیروگاهها و با اولویت نصب بخش بخار در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، با روش بیع متقابل قرارداد منعقد نماید و اصل سرمایه گذاری انجام شده از محل صرفه جویی در سوخت نیروگاهها باز پرداخت گردد. در این زمینه وزارت نیرو قراردادهای بیع متقابل به صورت ریالی با سرمایه گذاری منعقد کرد. با توجه به افزایش شدید نرخ ارز و عدم رسیدگی و ارائه تعدیل به موقع قراردادهای مذکور برای سرمایه گذاری که عمدتاً از صندوق توسعه تسهیلات ارزی دریافت نموده بودند و عدم تراز بدهی به صندوق و درآمد ناشی از سرمایه گذاری، سرمایه گذاری را بلاتکلیف و اجرای طرح ها را به کندی مواجه کرد. وزارت نیرو با تاخیر بسیار زیاد سال ۱۳۹۹ اقدام به اصلاح و تعدیل قراردادهای مذکور نمود. با اجرای طرحهای فوق با توجه به اینکه با احداث هر واحد ۱۶۰ مگاوات ساعتی بخار ۲۵۰میلیون متر مکعب گاز در سال صرفه جویی خواهد شد، ضمن افزایش حدود ۱۲۰۰۰ مگاوات ساعت ظرفیت نیروگاهی کشور، ۳۷۵ میلیارد متر مکعب گاز در سال صرفه جویی خواهد شد و متاسفانه این فرصت ها از بین رفته و ضمن سوزاندن منابع فسیلی کشور ظرفیت سازی نیروگاهی نیز انجام نشده است. (۲۴۰۰۰ مگاوات ساعت نیروگاه گازی در کشور وجود دارد.)
۶- وزارت نیرو با قیمت گذاری دستوری و خرید رقابتی از تولید کنندگان برق و جلوگیری از صادرات برق مازاد تولید کنندگان برق، باعث تضعیف توان مالی و تولیدی تولید کنندگان شده است؛ علیرغم اینکه بند " ت" ماده ۴۸ قانون ششم توسعه بر افزایش نرخ آمادگی و انرژی اشاره شده است، وزارت نیرو نرخ آمادگی را از سال ۱۳۹۴ تا کنون و نرخ انرژی را از سال ۱۳۹۴ تا سال ۱۳۹۸ افزایش نداده است و صادرات برق تولید کنندگان را وزارت نیرو رسماً صادر و مطالبات تولید کنندگان جهت بازپرداخت بدهیهای ارزی را به صورت نرخ حواله ای باز پرداخت می کند که این ظلم مضاعف در حق تولید کنندگان برق است. لازم به ذکر است نرخ های مصوب خرید انرژی توسط وزرات نیرو فقط در ماههای پیک بار شبکه( ۴ ماه در سال) خریداری می شود و در ماههای دیگر تا حدود ۶۰ درصد قیمت مصوب خریداری می کند و نیروگاهها به دلیل جلوگیری از خاموشی و تحمیل هزینه های مازاد اقدام به فروش اجباری برق می کنند.
۷- عدم پرداخت به موقع مطالبات ناشی از فروش برق باعث تضعیف این صنعت و عدم توانایی برنامه‌ریزی و تکمیل سرمایه‌گذاری انجام شده در موعد مقرر گشته است، به گونه‌ای که پرداخت مطالبات با انتظار بالای ۴ سال انجام می شود.
۸- طبق برنامه ششم توسعه می بایست سالانه حدود ۲۰۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر(اعم از خورشیدی، بادی و ...) احداث شود که این مهم با وجود پتانسیل بالا در کشور مورد غفلت قرار گرفته است، به گونه‌ای که کل ظرفیت حال حاضر کشور در حوزه انرژی‌های تجدید پذیر، حدود ۱۰۰۰ مگاوات است.
با این توضیحات نتیجه می‌گیریم که بحران خاموشی در کشور هیچ ربطی به تحریم‌ها ندارد و تنها نتیجه بی‌تدبیری در صنعت برق کشور بوده و قابل پیش بینی و پیشگیری نیز بوده است.
نظر شما