۲۰ سال خشکسالی در خراسان جنوبی؛ آبخیزداری مرهم زمین های تشنه می شود؟

بازار؛ گروه استان ها: بررسی شرایط کنونی حاکم بر منابع طبیعی و محیط زیست کشور به ویژه در خراسان جنوبی که دو دهه خشکسالی را پشت سر گذاشته است به سمت بیابان زایی و بیش از هر چیز کمبود آب است. خطری جدی که در ابعاد گسترده پایداری و توسعه اجتماعی، اقتصادی و زیستی را تهدید می کند و می توان با توجه به تجربه های اجرایی شده در طرح های آبخیزداری این روند را بهبود بخشید.

روند نامطلوب بهره برداری آب در پهنه اقلیم خشک خراسان جنوبی طی دهه های گذشته، موضوع آب را به چالش اصلی و عامل مهم گسترش بیابان زایی در استان تبدیل کرده است.

 این موضوع در کنار تغییرات اقلیمی، خشکسالی ها و کاهش بارندگی ها موجب از دست رفتن بخشی های زیادی از منابع آب سطحی و زیرسطحی و به تبع آن خشک شدن دریاچه ها، تالاب ها، چاه ها، چشمه ها و قنوات در بسیاری از نقاط استان شده است.

در راستای اهمیت طرح های آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استانی تور رسانه ای را برای بازدید از برخی سازه های اجرایی آبخیزداری در سرایان و قاینات ترتیب دادند.

تغییرات اقلیم به سمت خشکسالی و سیل
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی در این بازدیدها، گفت: یکی از واقعیت های استان خشکسالی و سیل است که به دلیل تغییرات جهانی اقلیم شاهد خشکسالی و کاهش حجم بارندگی و در مقابل بارندگی های سیلابی هستیم.

علیرضا نصرآبادی با بیان اینکه به دلیل اهمیت موضوعات گفته شده ضرورت آبخیزداری بیشتر از قبل دیده می شود، اظهار کرد: در طرح های آبخیزداری برای کنترل و مدیریت رواناب ها و سیلاب ها برنامه داریم.

وی تصریح کرد: پروژه های آبخیزداری علاوه بر اینکه خشکسالی‌ها را کنترل کرده، از وقوع سیل در باران های شدید هم جلوگیری می‌کند، همچنین با نفوذ دادن آب در دل زمین در زمان بارش های زیاد، از جاری شدن آن به صورت سیل و نهایتاً هدر رفت آب جلوگیری کرده  و از این طریق به ذخیره آب هم کمک می‌کنند.

به گفتۀ وی کنترل سیل و رسوب، تغذیه آب‌های زیرزمینی و حفاظت خاک از مهمترین اهداف اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.

آبگیری حداکثر ۸۷ میلیون متر مکعبی سازه های آبخیزداری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی با اشاره به تعداد زیاد سازه های آبخیزداری در مقابل حجم عملیات کم، عنوان کرد: این پروژه ها مانند یک سد بزرگ با هزینه های بالا و متمرکز در یک نقطه نیستند.

نصرآبادی ادامه داد: این طرح ها به صورت گسترده در حجم جغرافیایی بالا، جمعیت بیشتری را تحت پوشش قرار می دهند.

 وی اعلام کرد: تاکنون دو هزار و ۳۰۰ سازه آبخیزداری در استان اجرایی شده که ظرفیت آبگیری آنها بیش از ۸۰ میلیون متر مکعب است.

 وی ادامه داد: در طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته حداقل ۸ میلیون تا حداکثر مانند سال گذشته ۸۷  میلیون متر مکعب و در سال آبی امسال ۱۶.۵  میلیون متر مکعب جمع آوری رواناب و سیلاب در این سازه ها داشته ایم.

تاکنون دو هزار و ۳۰۰ سازه آبخیزداری در استان اجرایی شده که ظرفیت آبگیری آنها بیش از ۸۰ میلیون متر مکعب است

به گفتۀ وی طرح های آبخیزداری باعث سازگاری منطقه با خشکسالی می شود و با توجه عرصه های تحت پوشش و کاهش خطرات سیلاب شاهد تثبیت جمعیت و مهاجرت معکوس به ویژه در سربیشه بوده ایم و حتی رشته قنات هایی بعد از ۲۰ سال احیا شده اند.

نصرآبادی خاطر نشان کرد: حوزه های منابع طبیعی در نقاطی است که دیده نمی شود ولی نوع پروژه ها برای آحاد جامعه از جمله کشاورزان، روستاییان و عشایر و حتی جامعه شهری است.

ابلاغ ۲۲ میلیارد تومانی برای پروژه های آبخیزداری
رئیس اداره آبخیزداری و کنترل سیلاب منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم گفت: از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در سال ۹۹ حدود ۱۵ میلیارد تومان اعتبارات برای پروژه های مختلف آبخیزداری تخصیص داده شده است.

محمد یوسفی افزود: از محل این اعتبارات در تمام شهرستان ها در یک یا دو حوزه با توجه به مطالعات موردی، اجرای سازه های آبخیزداری را داشته ایم.

وی در زمینه اعتبارات سال جاری نیز عنوان کرد:  از محل اعتبارات ملی ۲۲ میلیارد تومان ابلاغ شده که هنوز تخصیص نیافته و امیدواریم تا مرداد ماه اجرایی شود و برای این مبلغ ۱۶ طرح آبخیزداری پیش‌بینی شده است.

کمبود اعتبارات و فرهنگ مردم دو مشکل در آبخیزداری
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سرایان نیز در این بازدیدها از اجرای ۲۶۰ سازه اعم از خاکی، ملاتی و گاویونی در شهرستان سرایان خبر داد و گفت: دو حوزه دیگر نیز در دست مطالعه و اجرا داریم.

سعید خواجه در زمینه اعتبارات بیان کرد: در سال ۹۹ از اعتبارات ملی یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان تخصیص داشته ایم و امسال نیز حدود ۴ میلیارد تومان طرح اجرایی ابلاغ شده است که تاکنون مبلغ تخصیص یافته مشخص نشده است.

وی به مشکلات آبخیزداری شهرستان سرایان اشاره کرد و افزود: در راستای طرح‌های آبخیزداری ابتدا باید بازنگری در حوزه‌ها انجام شود، در حال حاضر دو حوزه بازنگری شده است و مابقی حوزه‌ها بازنگری نیاز دارد.

به گفتۀ وی در آبخیزداری دو مشکل عمده وجود دارد که یکی فرهنگ و منافع مردم است که در برخی موارد مانع کار می شوند و مشکل دیگر کمبود اعتبارات است.

بهبود وضعیت معیشتی مردم
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان قاینات هم در بازدید از سازه های آبخیزداری شهرک هاشمیه گفت: برای شهرک هاشمیه شهرستان قاین از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در سال ۹۹ بیش از ۱۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است.

احمد گلی ادامه داد: این سازه در سطح ۴۹۴ هزار متر مکعب با ۱۰ سازه اجرا شد که در سال ۹۹ بیش از هزار متر مکعب استحصال آب داشته است.

وی بیان کرد: در بیش از ۶۲ هزار هکتار از مساحت شهرستان قاینات مطالعات حوزه آبخیز انجام شد و بیش از ۱۵۰۰ سازه اجرایی شده است.

به گفتۀ وی این سازه ها نقش مهمی در بهبود وضعیت کیفی و کمی منابع آبی شرب، قنوات و کشاورزی داشته و از خسارت سیلاب جلوگیری کرده است، همچنین بهبود وضعیت معیشتی مردم را در پی داشته است.

سالانه در اثر بارش‌های رگباری حجم زیادی از رواناب‌ها در استان کویری خراسان جنوبی از دسترس خارج می‌شود.

 عملکرد ناشی از اجرای پروژه های آبخیزداری نشان داده است که یکی از راه های مهم برون رفت از مشکلات ناشی از کم آبی و کمک به تقویت پوشش گیاهی را می توان اجرای طرح های آبخیزداری دانست.

مدیریت و بهره برداری بهینه از بارش ها، حفظ آب از طریق نفوذ باران و سیلاب به درون زمین و ذخیره آن در زیرزمین با متدهای آبخیزداری و آبخوانداری بخشی از راهکار حل مسئله آب و جلوگیری از بیابان زایی در خراسان جنوبی است، که مسئولان باید به آن توجه کنند و با اعتبارات بیشتر برای مطالعات و اجرای طرح ها در این راستا کمک کنند؛ چرا که بهترین فرصت بهبود وضعیت آبی استان در اجرایی این طرح ها است تا شاید زمانی برسد که با انتقال آب از دریای عمان مشکل مرتفع شود.