مهران ابراهیمیان؛ بازار: صنعت چاپ و بسته بندی نقش بسزایی در افزایش ارز افزوده کالاهای صادراتی دارد که کمتر به ان توجه می شود. همچنین صنعت چاپ به تنهایی نیز می تواند در منطقه خود به عنوان کالایی صادراتی به شمار رود که از یک سو ارز اور باشد و از سوی دیگر مانع از خروج ارز شود؛ اما قوانین دست و پا گیر با ذینفعان دولتی اجازه نقش پذیری بیشتر این صنعت مهم را نمی دهد. این موارد بخش هایی از گفتگوی خبرگزاری بازار با احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه داران تهران است که در ادامه مشروح آن را می خوانید.
مسئولان جایگاه صنف چاپ و بسته بندی را در حد کتاب و نهایت مجله قلمداد می کردند در حالی که صنعت چاپ در کل دنیا می تواند ارز آوری زیادی را به همراه داشته باشد از همین رو در آمریکا صنعت سوم و در اروپا صنعت پنجم است
*یکی از مشکلات در حوزه صادرات مربوط به بحث بسته بندی است، در این زمینه اتحادیه چه کاری می تواند انجام دهد؟ چرا از فعالیت این صنف استقبال نمی‌شود و چه راهکاری برای ایجاد ارزش افزوده و ارز آوری بیشتر در این حوزه وجود دارد؟
عملکرد هیات مدیره اتحادیه چاپ از نظر جایگاهی که صنعت بسته بندی و چاپ در اقتصاد دارد و انتظارات و توقعات صنف فاصله بسیاری داشته است زیرا هیات مدیره آن تا پیش از این مطالبه گر نبوده است اما به عنوان هیات مدیره جدید فعال تر شدیم. ما در بررسی هایی که انجام دادیم اولین مشکل را در این دیدیم که بسیاری از مسئولان تصمیم گیر جایگاه چاپ را نمی دانند. مسئولان جایگاه صنف چاپ و بسته بندی را در حد کتاب و نهایت مجله قلمداد می کردند در حالی که صنعت چاپ در کل دنیا می تواند ارز آوری زیادی را به همراه داشته باشد از همین رو در آمریکا صنعت سوم و در اروپا صنعت پنجم است نه بخش نشر آن بلکه چاپ به هر کالایی ارزش افزوده می دهد و کدام صنایع و تولید کننده را می توان یافت که بدون چاپ معنایی داشته باشد.
این چاپ است که به کالا هویت می بخشدو ارزش افزوده آن را بالامی برد. از سوی دیگر با بررسی جایگاه چاپ می توان گفت از زمان پرورش یک فرزند در شکم مادر تا پس فوتش با چاپ سر و کار دارد یعنی خود انسان ها نیز با چاپ در ارتباط هستند. چاپ یعنی زندگی و بدون چاپ زندگی معنا ندارد.
نه فقط در صادرات که در بازار داخلی در بسیاری از کالاها به دلیل این که بخش بسته بندی ضعیف است، به نوعی با ضرر مواجه هستیم. به عنوان مثال در یک برهه ای بخش حبوبات پیش از بسته بندی با ضرر مواجه می شد بنابراین بسته بندی در یک بخش کوچک تا چه اندازه می تواند تاثیر گذار باشد.
در یک بخش بسته بندی پررنگ شد به نحوی که ارزش افزوده ای به کالا بخشید، آن هم بخش شکلات بود، هر زمان در صدد تهیه شکلات بودیم با مراجعه به هر مغازه یک بسته شکلات بسته بندی شده خارجی خریداری می کردیم آیا در چندسال اخیر که بخش بسته بندی شکلات به روز شده است، کسی به دنبال شکلات خارجی است؟ در پاسخ باید گفت به ندرت پیش آمده است و این ارزش افزوده ای است که بسته بندی به آن داده است. یکی از افتخارات صادرات بخش شکلات است اما هیچ جایی از چاپ خبری نیست در حالی که حداقل در آن بسته بندی شکلات ۲۵الی۳۰درصد ارزش افزوده وجود دارد.
در ایران چیزی به عنوان برندینگ نداریم و توجه به این مسأله خیلی مهم است زیرا برندینگ بدون بسته بندی معنایی ندارد. چرا نباید زعفران اینجا بسته بندی شود و در کشور اسپانیا به نام آن ها بسته بندی و با ۴برابر ارزش افزوده همراه باشد و افتخارمان این باشد که یک میلیون دلار صادرات انجام شده است در حالی که کشور اسپانیا با بسته بندی چهار میلیون دلار عایدش شده است
*با وجود مشهود بودن ارزش افزوده ایجاد شده برای شکلات، این ارزش افزوده می تواند در بسیاری از کالای دیگربه وجود آید، چرا انگیزه لازم برای سایر کالاهای صادراتی وجود ندارد؟
این موضوع به چند عامل بستگی دارد. یکی از مسایلی که وجود دارد ایجاد ارزش افزوده برای کالا در صادرات است در کالاهای داخلی این طور نیست. مثلا در بازار داخلی برای زعفران ایرانی ها برای بسته بندی به این اندازه هزینه نمی کند اما در بخش صادرات بر عکس است هنگامی که کالایی با ارزش است این بسته بندی است که به آن ارزش می بخشد.
در ایران چیزی به عنوان برندینگ نداریم و توجه به این مسأله خیلی مهم است زیرا برندینگ بدون بسته بندی معنایی ندارد. چرا نباید زعفران اینجا بسته بندی شود و در کشور اسپانیا به نام آن ها بسته بندی و با ۴برابر ارزش افزوده همراه باشد و افتخارمان این باشد که یک میلیون دلار صادرات انجام شده است در حالی که کشور اسپانیا با بسته بندی چهار میلیون دلار عایدش شده است.
در مورد پسته طبق جلسه ای که در استان کرمان داشتیم یک تاجر افتخار می کرد که ۲۰ کانتینر پسته با کشتی به کشور چین صادر کرده است زیرا چین بیشترین بسته بندی را در بحث پسته انجام می دهد. کم کم کشورها به این سمت سوق پیدا می کنند که برای خود کالای ایرانی را بسته بندی کنند و به نام خود بفروشند و ما خودمان هیچ! بنابراین یکی از معضلات در این حوزه عدم حمایت است. در بخش صادرات هیچ حمایتی وجود ندارد و بیشتر کارها از طریق رابطه انجام می شود.
یک تاجر افتخار می کرد که ۲۰ کانتینر پسته با کشتی به کشور چین صادر کرده است زیرا چین بیشترین بسته بندی را در بحث پسته انجام می دهد. کم کم کشورها به این سمت سوق پیدا می کنند که برای خود کالای ایرانی را بسته بندی کنند و به نام خود بفروشند و ما خودمان هیچ!
اگر در کشور ترکیه بسته بندی کالایی یک هزار تومان تمام می شود همان هزار تومان را به فرد قیمت می دهد تا بتواند تولید کننده را جذب کند و بازار را در اختیار بگیرد و می گوید در بدترین شکل ممکن با ۱۳ الی ۱۷درصد سود دهی مواجه است. اگر شخصی به ترکیه کالایی را صادر کند بابت هر نوع کالای تولیدی که وارد کشورش شده مالیات آن را باز می گرداند، در ترکیه ۸۰درصد مواد اولیه وارداتی است و ۱۳درصد سود باز می گرداند اما بالعکس در کشور اگر بخواهیم در بخش تجارت وارد شویم نخست می گویند که به طور مثال لوازم آرایشی و بهداشتی وارداتی باید روی آن عکسی باشد که احتمالا دستگاه های نظارتی بر روی صنعت چاپ اجازه آن را نمی دهند. اما جالب است همان کالا یا به طور مثال جعبه شامپو که در داروخانه ها بسیار یافت می شود و یا اقلام آرایشی اگر از کارخانه خارجی سفارش بسته بندی جعبه های آن ها را بگیریم چون اینجا خیلی مناسب تر تمام می شود، ارشاد اجازه این کار را نمی دهد اما کالای نهایی آن می تواند در داروخانه ها قرار گیرد و ما هم از مغازه ها خریداری می کنیم!
چطور است که عکس خانم تنها در روی شامپو در ویترین داروخانه مشکلی ندارد اما اگر من بخواهم همین عکس را روی یک کالا چاپ کنم که لا اقل بخشی از تولید محصول در داخل انجام شود، مشکل دارد؟
چطور است که عکس خانم تنها در روی شامپو در ویترین داروخانه مشکلی ندارد اما اگر من بخواهم همین عکس را روی یک کالا چاپ کنم که لا اقل بخشی از تولید محصول در داخل انجام شود، مشکل دارد؟ این یکی از مشکلاتی است که در این حوزه با آن مواجه هستیم. همین معضل را هم در بخش صادرات در صنعت چاپ و بسته بندی وجود دارد. اگر هم در صدد اخذ مجوز باشیم زمان بسیاری صرف می شود و به طول می انجامد در حالی که اکنون در کل دنیا تمامی سفارشات در فضای مجازی است و قیمت را می دهند حتی می توانند کالا را ببینند و سفارش می دهند و یک هفته برای سفارش ها فرصت دارند و ما در اینجا فقط باید یک ماه به دنبال مجوز ها بدویم!
چرا تولید کننده ای که یک زمانی جعبه دستمال کاغذی را مستقیم به عراق ارسال می کرد آن قدر اذیت کردند که درب چاپخانه خود به تاجر عراقی کالا تحویل می دهد. چطور یک تاجر عراقی از جلو درب کارخانه راحت تر کالا را می برد تا این که یک تولیدکننده ایرانی بخواهد از گمرک اقدام کند
*اتحادیه برای حل این موضوع چه کرده است؟
این بخش را به اتحادیه سپرده ایم و با کمیسیون فرهنگی ارشاد و مجلس جلسه برگزار کردیم و به ویژه برای صادرات در حال رایزنی هستیم. در کشور هرفردی که بخواهد قانون را رعایت کند، نمی تواند کاری انجام دهد و هر کسی که فراقانونی کار کند موفق تر است. چرا تولید کننده ای که یک زمانی جعبه دستمال کاغذی را مستقیم به عراق ارسال می کرد آن قدر اذیت کردند که درب چاپخانه خود به تاجر عراقی کالا تحویل می دهد. چطور یک تاجر عراقی از جلو درب کارخانه راحت تر کالا را می برد تا این که یک تولیدکننده ایرانی بخواهد از گمرک اقدام کند و نتیجه اش این می شود که سود تولید کننده را تاجر خارجی می برد.
از سوی دیگربنگاه های کوچک و متوسط و تولید کننده دغدغه صادرات ندارند زیرا بخش صادرات این کار را انجام می دهد و متاسفانه در هیچ چیز ما برنامه وجود ندارد و مادامی که بخش صادرات راه اندازی نشود و در چاپ اگر کارخانجات ما نتوانند به کسانی سفارشات منطقه را دریافت و صادر کنند، اتفاق خوبی برای صنعت چاپ رخ نمی دهد.
بسته بندی باید بر اساس ذائقه کشور مقصد صورت بگیرد نه کشور مبدا، پس از ۴۲سال هنوز دنبال این هستیم که کاری که میخواهد چاپ شود تمام لاتین نباشد و... اما از سوی دیگر در بسته بندی سایر کالاها تاریخ تولید و انقضا خوانا نیست بنابراین باید به کارهای اصلی در این بخش اهمیت دهیم
*آیا کارهای چاپ و بسته بندی در ایران قابل رقابت با سایر رقبا در منطقه و سایر کشورها هستند؟
از نظر کیفیت چاپ با مشکلی مواجه نیستیم و بسیاری از کارهای نفیس که در نمایشگاه ها وجود دارد خود خارجی ها فکر نمی کنند که در ایران چاپ شده باشد بنابراین در کیفیت مشکلی نداریم.
در ارتباط با سرمایه گذاری برای ماشین های جدید برای بسته بندی با مشکل مواجه هستیم زیرا فردی اگر بخواهد این ماشین آلات را وارد کند، هزینه واردات آن بسیار سنگین تمام می شود و هیچ پشتیبانی هم نمی شود. اگر هم پشتیبانی شود باید متناسب با فرهنگ آن کشور بسته بندی صورت گیرد نه بر مبنای فرهنگ خودمان.
پس از ۴۲سال هنوز دنبال این هستیم که کاری که میخواهد چاپ شود تمام لاتین نباشد و... اما از سوی دیگر در بسته بندی سایر کالاها تاریخ تولید و انقضا خوانا نیست بنابراین باید به کارهای اصلی در این بخش اهمیت دهیم.
در بخش مدیریت دولتی با مشکل مواجه هستیم و تا زمانی که این مدیریت دولتی بخواهد نسبت به همه حوزه ها اظهار نظر کند و نظرات خودش را به تولید کننده و به ویژه صنعت چاپ تحمیل کند، هیچ اتفاقی نمی افتاد و با آمدن دولت های جدید و روسای جمهور جدید هیچ اتفاق خوبی نخواهد افتاد مگر این که سیاست و تفکر تغییر یابد تا انجام هر کاری را به متخصصش واگذار کنند.
*شعار اکثر نامزدهای انتخاباتی و به ویژه دکتر رئیسی توسعه صادرات به کشورهای منطقه بود، از نظر شما این امر شدنی است و سهم صنعت چاپ در تحقق این ادعا چقدر می تواند و باشد و چه بر اساس اولویت ها چه باید کرد؟
اولویت نخست از میان برداشتن موانع از سر راه تولید کننده است، موانع همین آیین نامه ها و بخشنامه های دست و پاگیر است که خود مدیران تصمیم گیر در آن نقش دارد اما از وضع چاپ هیچ نمی داند و تا موانع کنار نرود هیچ اتفاقی رخ نمی دهد.
*با توجه به تحولات، این مطالبه چگونه حاصل می شود؟
اجازه بدهید مثالی بزنم. هم اکنون بازرسی ها از چاپخانه ها توسط اداره ارشاد انجام می شود در حالی که در قانون بدین گونه نیست و فقط در بخش محتوا ی فرهنگی صددرصد باید توسط ارشاد انجام شود اما در بخش تخلف و جرم هر کسی از جمله اتحادیه می تواند، ورود پیدا کند. در این زمینه دو روز بازرسی توسط اتحادیه و هر روز به مدت سه ساعت انجام شد و مایلم مسئولان ارشاد اعلام کنند که عملکرد مقابله با تخلفات در دو روز بازرسی اتحادیه بیشتر بوده یا در ۸ سال بازرشی از سوی ارشاد!؟
در بدترین شکل خروجی، ما ثبت ۶۰۰ مورد تخلف و ۴ برابر هشت سال آن ها عمل کردیم در حالی که ارشاد بیان می کند که هر روز بازرسی را انجام می دهد. نتیجه این عملکرد از دو حالت خارج نیست یا ارشاد تشخیص نمی دهد یا تشخیص می‌دهد که تشخیص ندهد. حالا من این کار را انجام دادم و مطالبه گر هستم!
ما به ارشاد مراجعه کرده ایم که لااقل بخش صادرات را به اتحادیه واگذار کنید و اتحادیه این تعهد را می دهد که با چاپ این کالا در چاپخانه مسئولیت چاپ را می پذیرد که از همینجا بسته بندی و سپس به گمرک و صادر شود. اما به نتیجه نرسیده است. حتی به وزیر هم نامه داده شده است جالب است قسمت بالای نامه پیرو تاکید وزیر دستور پیگیری می‌خورد اما در قسمت پایین ذینفعان نمی گذارند!
*معمولا در چاپ روی محصولات قوانین و مقررات سختگیرانه عجیب وجود دارد، چند نمونه آن را که مانع صادرات است؛ بیان می کنید؟
مثلا ما به ارشاد مراجعه کرده ایم که لا اقل بخش صادرات را به اتحادیه واگذار کنیدو اتحادیه این تعهد را می دهد که با چاپ این کالا در چاپخانه مسئولیت چاپ را می پذیرد که از همینجا بسته بندی و سپس به گمرک و صادر شود. اگر چنین اتفاقی بیفتد تعهد می دهیم که مثلا بیست چاپخانه از داخل کاری را دیگر نپذیرفته و فقط سفارشات خارج از کشور و منطقه را انجام دهند. این را پیگیری کردیم اما به نتیجه نرسیده است. حتی به وزیر هم به نامه داده شده است جالب است قسمت بالای نامه پیرو تاکید وزیر دستور پیگیری می‌خورد اما در قسمت پایین ذینفعان نمی گذارند.
ما اعلام کردیم که این کار را به اتحادیه واگذار کنید و هنگامی که چند کارخانه بزرگ از ایران سفارش کار قبول نکنند، وارد بخش صادرات می شود و علاوه بر ارز آوری می تواند به اشتغال زایی کمک کند، امادر یکسال گذشته نه تنها اجازه صادرات و اجرای سفارشات از خارج کشور نداشته ایم بلکه یکصد چاپخانه هم تعطیل شدند؟ به این موانع مسایل دارایی، قوانین دست و پاگیر ونبود کار از جمله دلایل این تعطیلی ها هستند.
مسئولان این سوال را باید پاسخگو باشند! چرا زمانی که اتحادیه می پذیرد که کالایی در چاپخانه چاپ شود و با مسئولیت خودش تا مرز گمرک این کار را انجام می دهد اجازه چنین کاری را نمی دهند؟ اینجا که آمریکا و اسراییل، تحریم و پنج بعلاوه یک نقش ندارند؟
همانطور که رهبر انقلاب به مانع زدایی تاکید دارند اگر در همین یک بخش مسئولین مشکل من را حل کنند در بدترین شکل ممکن در بخش چاپ ۵۰درصد اشتغال زایی افزایش پیدا می کند.
*در زمان حاضر وضعیت صادرات صنعت چاپ چگونه است؟
همان طور که اشاره کردم از میزان صادرات شکلات آمار وجود دارد اما در بخش چاپ آماری وجود ندارد یعنی در گمرک، چیزی به عنوان چاپ، رصد نمی شود در حالی که ارزش افزوده ای که می تواند برای بخش تولید داشته باشد، مستقیماً در بخش چاپ دو الی سه برابر است.
اگر کسی بخواهد مجوز چاپ را اخذ کند باید در ابتدا مکان آن را اتحادیه تعیین کند نه وزارت ارشاد. کسی که در صدد راه اندازی این کار است خود بیشتر اطلاع دارد که در چه فضایی کار کند.
وظیفه وزارت ارشاد نظارت بر بخش فرهنگ و محتوا است و هر کاری که می خواهد چاپ شود باید یک کدی دریافت کند و وزارت ارشاد موظف به پاسخگویی است. با توجه به امکانات امروزی و دولت الکترونیک می تواند صدور مجوزه ا سریع انجام شود. مثلا اگر ظرف سه روز وزارت ارشاد جواب رد نداد؛ می تواند چاپ انجام شود و حتی اعلام ایراد هم می تواند خود نوعی مجوز چاپ مشروط بدل شود. یعنی چاپ منوط به رفع ایرادات شود نه این که گرفتار بروکراسی باشد.
*اکنون فرایند تایید چاپ چگونه است و چقدر زمان می برد؟
در حال حاضر چنین چیزی وجود ندارد و من خودم آن را انجام می دهم و هنگامی که انجام دادم در صورت اشتباه به سراغ من می آیند!
همچنین اتحادیه باید صلاحیت فرد را در صنعت چاپ تشخیص دهد، شاید فرد متقاضی اطلاعاتی از ماشین نداشته نباشد اما به عنوان یک مدیر و سرمایه گذار باید از آن حمایت کرد. امروز در بسیاری از بخش ها صنعت چاپ اشباع شده و سرمایه گذاری در ان اشتباه است.
مشکل دیگر ما چاپ در خارج از کشور است در حالی که توانمندی آن در داخل وجود دارد. اخیرا به ارشاد نامه‌ای در همین باره ارسال کردیم. هر کالایی که بخواهد در خارج از کشور چاپ شود باید بر اساس ضوابط و قانون ارشاد آن را تایید کند. من می گویم وزارت ارشاد که نمی‌داند توانمندی صنعت چاپ در داخل کشور چه میزان است؛ پس اجازه دهند که جزو اعضای کمیته ارشاد باشیم و از ما استعلام کنند که آیا می توان فلان کالا را در ایران چاپ کرد یا خیر. این کار دو منفعت دارد. نخست آن که مانع از خروج ارز می شود و دیگری این که وقتی ما اطلاع داشته باشیم که مثلا برای بسته بندی و چاپ دو یا چند محصول حجم زیادی به خارج سفارش داده میشود، می توانیم با سرمایه گذاری در آن بخش هم تولیدات خود را بیشتر کنیم هم اشتغال زایی برای افراد دیگر انجام می شود.
*آیا در این باره اقدام کرده اید؟
نزدیک به شش ماه است که پاسخ ما را ندادند با این که وزیر و معاون وزیر موافقت کرده‌اند اما در بخش پایین فردی پشت میز نشسته و مانع از انجام کار شده است.
به علاوه خواسته های خود را به در قالب نامه ای به رئیس مجلس با پتج خواسته ارایه داده ایم که سه خواسته به بخش فرهنگی و کمسیون فرهنگی ارجاع شده است و قرار بر این است که جلسه ای در این راستا برگزار شود.
* اینها مواردی بود که شما گفتید. اما در بخش بسته بندی و چاپ هم موارد تخلف که به کمک متقلبان می روند هم وجود دارد. به خصوص در بخش لوازم ارایشی، بهداشتی و حتی خوراکی ما شاهد کالاهای تقلبی زیادی در بازار هستیم. چگونه می توان جلو این تخلفات را گرفت تا بهانه در دست بخش دولتی نیفتد؟
در بخش بازرسی، نظارت باید پررنگ تر شود و باید از اتحادیه کمک گرفته شود. قسمت دوم بخش واردات است. کسی به دنبال کار خلاف نیست اما وقتی کار وجود ندارد استارت اولیه را در ذهن برای کارخلاف می زند و خروجی آن چیزی است که امروز شاهد هستیم. مشکل بعدی قوانین دست و پاگیر است.
*آخرین نکته:
هرکسی کار را خودش انجام دهد و دولت از بخش دخالت خارج و به بخش نظارت وارد شود در این صورت همه مسایل حل می شود.
نظر شما