بازار؛ گروه استانها: خراسان رضوی پنج گمرک در لطف‌آباد، سرخس، باجگیران، دوغارون و مشهد و دو بازارچه مرزی در تایباد واقع در مرز افغانستان و باجگیران در مرز ترکمنستان دارد.
این استان از دو مرز دوغارون و شمتیغ با کشور افغانستان و از سه مرز لطف‌آباد، سرخس و باجگیران با کشور ترکمنستان کالا و مسافر مبادله می‌کند که از دو سال پیش تاکنون به دلیل شیوع کرونا این مراودات تجاری دستخوش تغییرات شده است.
گفتنی است ترانزیت زمینی کالا از خراسان رضوی به کشورهای اوراسیا و آسیای میانه نیز به دلیل همین سختگیری‌های طرف ترکمن بیش از یک سال است که با مشکل مواجه است.
نگاهی به آمارهای صادراتی نشان می‌دهد که تا قبل از شیوع کرونا کل صادرات ایران به کشور تاجیکستان حدود ۷۸ میلیون دلار بود که از این میزان ۵۵ میلیون دلار کالا از خراسان رضوی به آن کشور صادر شده است.
عمده اقلام صادراتی ایران به کشور تاجیکستان شامل پلی‌اتیلن، کلرو وینیل، رنگ و رزین، دارو، شوینده‌ها، لوله و شلنگ، مصالح ساختمانی، شیرینی و شکلات، نخ‌های پروپیلن و عمده اقلام وارداتی از آن کشور، مواد اولیه و واسطه‌ای برای بخش تولید مانند پنبه، پیله کرم ابریشم، نخ‌های پنبه‌ای، کاغذ و مقواست.
تاجیکستان به دلیل قرابت فرهنگی و تاریخی با ایران و همچنین هم‌زبانی با مردم کشور، بستر مناسبی برای توسعه مراودات اقتصادی، پذیرش گردشگر به‌ویژه گردشگری سلامت دارد اما متأسفانه اختلافات ترکمنستان و تاجیکستان این روزها راه را برای بازرگانان ایرانی سد کرده است.
در همین راستا به‌منظور بررسی مشکلات پیش روی تجار ایرانی با محمدحسین روشنک رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان و همچنین رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* نقش خراسان رضوی در بازارهای صادراتی منطقه چیست؟
استان خراسان رضوی به‌تنهایی می‌تواند بیش از ۵۰ درصد از نیاز بازار ترکمنستان را تأمین نماید و این مهم نشان از اهمیت استان خراسان رضوی دارد. اما رابطه تجاری میان ایران و ترکمنستان متأسفانه در طول یک سال گذشته روندی کاهشی را طی کرده که از دلایل این روند کاهشی علاوه بر تحریم‌ها، سیاست‌گذاری‌های داخلی، محدودیت‌های کرونا عوامل دیگری نیز تأثیرگذار بوده‌اند.
* علت انسداد مرز ترکمنستان بر روی ایران و تجار خراسان رضوی چیست؟
محدودیت‌های مرزی کشور ترکمنستان برای صادرات کالا از این استان به کشورهای آسیای میانه که با شیوع کرونا اعمال شد هنوز هم ادامه دارد.
هم‌اینک حمل‌ونقل ریلی برای صادرات و واردات کالا از مرز سرخس با کشور ترکمنستان در حال انجام است اما آن کشور محدودیت‌های خود را در حمل‌ونقل جاده‌ای همچنان برقرار دارد و لذا این موضوع میزان صادرات به ترکمنستان و به‌ویژه تاجیکستان را به‌شدت کاهش داده است.
* در این صورت مشکل خاصی برای ازسرگیری روابط تجاری با ترکمنستان نداریم؟
رابطه تجاری ما با کشور ترکمنستان از قدیم به‌طور خیلی محدود بوده است والان نیز محدود است، مشکل فعلی ما با کشور ترکمنستان مشکلی است که ترکمنستان با تاجیکستان دارد.
مسیری که ما بخواهیم کالایی از ایران به تاجیکستان و یا از تاجیکستان به ایران بفرستیم ترکمنستان است لذا اختلاف بین ترکمنستان و تاجیکستان باعث شده است کشور ترکمنستان تمامی راه‌ها را به روی تاجیکستان ببندد و ما هیچ کالایی را نمی‌توانیم به‌صورت زمینی یا ریلی یا هوایی به تاجیکستان بفرستیم.
مشکل دیگری که با کشور ترکمنستان وجود دارد، مشکل ما بر سر وزارت راه و ترابری راه‌آهن ترکمنستان است که ما باید بدهکاری به کشور ترکمنستان را بپردازیم و مشکلات را حل کنیم تا ترکمنستان ما را تحریم نکند و به توافق برسیم.
البته بدهکاری وزارت نفت در خصوص بدهی گاز به ترکمنستان نیز در سردی روابط بی تاثیر نیست و لذا کشور ترکمنستان بابت این مورد هم بسیار ناراحت بوده و با ما همکاری نمی‌کند.
* آیا امکان انتخاب مسیر جایگزین نیست؟
اگر بخواهیم مسیر جایگزین را انتخاب کنیم مشکلات و هزینه‌های فراوانی دارد به‌طور مثال می‌توانیم مسیر افغانستان را جایگزین کنیم اما مشکلاتی ازجمله ناامنی داریم.
رابطه اقتصادی زمانی شرایط خوبی دارد که روابط سیاسی خوبی هم با کشور مورد نظر وجود داشته باشد، لذا سفارتخانه‌ها یکی از نهادهایی هستند که می‌توانند در بازارهای هدف به کمک فعالان اقتصادی بیایند
مشکل دیگری که وجود دارد این است که به‌طور مثال یکی از کالاهایی که تاجیکستان به کشور ما وارد می‌کند و در مقابل آن اجازه صادرات به ما می‌دهد، پنبه است.هست از همین رو تاجیکستان در قبال برخی کالاها به ایران پنبه صادر می کند و لذا این محصول را پلمپ شده و در کانتینرهای دربسته و کاملاً حفاظت‌شده به مرز می فرستد اما قرنطینه ایران اجازه ورود نمی‌دهد.
به دلیل اینکه ما مجبور هستیم از مسیر جایگزین و راه افغانستان استفاده کنیم و از طرفی به دلیل اینکه ورود پنبه از افغانستان ممنوع است لذا باوجود اینکه این پنبه‌ها کاملاً پلمپ شده از تاجیکستان رسیده‌اند اما بازهم اجازه ورود داده نمی‌شود.
* این مشکلات چه تاثیری بر روی میزان مبادلات تجاری ما با تاجیکستان داشته است؟
طبق آمار رسمی تجارت ما با تاجیکستان به‌شدت کاهش داشته است. دلیل کاهش این نبوده که کالا به تاجیکستان نرفته بلکه به خاطر اختلافی که بین تاجیکستان و ترکمنستان وجود دارد و امکان اینکه کالا مستقیماً از ایران به تاجیکستان برود وجود نداشت.
ما در این رابطه مجبور شدیم کالاها را به کشورهای دیگر بفرستیم تا از این طریق وارد تاجیکستان کنیم لذا سعی کردیم کالا را به دست سفارش‌دهنده برسانیم اما آمار رسمی نشان می‌دهد که ما صادرات خود به این کشور را از دست دادیم چراکه کامیون از ترکمنستان نمی‌تواند به تاجیکستان برود.
* آیا به غیر از صادرات زمینه همکاری دیگری هم با تاجیکستان فراهم است؟
شرکت‌های فنی، مهندسی و ساختمانی ما اقدامات خوبی را در تاجیکستان انجام داده‌اند. این کشور معادن غنی مانند طلا دارد و زمینه فعالیت در این حوزه در تاجیکستان فراهم است.
با توجه به هم‌زبانی و نزدیکی فرهنگی بین ما و مردم تاجیکستان، این کشور یکی از پایگاه‌های اصلی تجارت ما با کشورهای آسیا میانه بود و شرایط بسیاری خوبی در آنجا داشتیم.
خوشبختانه انواع محصولات ایرانی در این کشور بازار دارد و از طرفی سطح سرمایه‌گذاری‌های ایرانیان در این کشور بالاست. ایرانیان در حوزه تولید صنایع غذایی ازجمله ماکارونی، رب گوجه‌فرنگی، نوشیدنی‌های گازدار، تولید فرش ماشینی و مرغداری سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
* برای برون رفت از وضعیت موجود چه باید کرد؟
رابطه اقتصادی زمانی شرایط خوبی دارد که روابط سیاسی خوبی هم با کشور مورد نظر وجود داشته باشد، لذا سفارتخانه‌ها یکی از نهادهایی هستند که می‌توانند در بازارهای هدف به کمک فعالان اقتصادی بیایند و بخشی از مشکلات آنها را برطرف کنند اما متأسفانه تعداد محدودی از سفارتخانه‌های ما در کشورهای هدف با رویکرد تجاری و اقتصادی آشنا هستند.
نظر شما