تهمینه غمخوار؛ بازار: پیوند میان جمهوری اسلامی ایران و عراق با موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت های بالقوه اقتصادی هر دو کشور، مبتنی بر حسن نیت و تلاش در جهت افزایش همکاریهای دو جانبه و همچنین وجود مشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی در طول سالهای گذشته به خصوص پس از سقوط صدام بسیار عمیق تر شده است.
مواضع دو کشور علیه تروریسم و گروههای تکفیری با هدفی مشترک موجب شده تا هر کدام در گذر از چالشهای گوناگون از جمله مشکلات اقتصادی برای دیگری یاری رسان باشند و با نگاهی راهبردی برای گسترش همکاری های اقتصادی تلاش خود را به کار گیرند و برای افزایش بیشتر آن برنامه ریزی نمایند، هر چند که در این اثنا، گاهی عراق برای تامین منابع انرژی خود از جمله برق که سالها جمهوری اسلامی ایران آن را تامین کرده، به سراغ کشورهای عربی رفته است.
بر اساس آمارهای سازمان توسعه تجارت در دو سال گذشته، کشور عراق از حدود ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار صادرات ایران به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، معادل ۹ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده و رتبه اول و سهم ۰، ۷۲ درصدی را از آن خود کرده است. در سال ۲۰۲۰ نیز، با وجودی که بحران کرونا مشکلاتی را در گذرگاه های مرزی ایجاد کرد و روابط تجاری را تحت تاثیر قرار داد، باز هم بیشترین حجم صادرات ایران همچنان به عراق گزارش شده است.
بنابراین، حتی کرونا نیز موجب نشد تا طرح توسعه مناسبات دو جانبه، شتاب خود را از دست بدهد و اگرچه چشم انداز پسا کرونا در تبادلات تجاری میان دو کشور به میزان ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده است، اما مقامات دو کشور امیدوارند که این رقم بسیار بیشتر باشد؛ زیرا عراق از بازاری مستعد و مناسب در صادرات کالا و صدور خدمات فنی و مهندسی و سرمایه گذاری منفرد و مشترک کشوری برخوردار است که همکاری های اقتصادی تاثیر راهبردی زیادی در حوزه امنیت و منافع ملی دو کشور دارد.
«سید محمد هاشمی فرد»، عضو اتاق بازرگانی تهران و اتاق مشترک ایران و عراق و فعال اقتصادی در خصوص روابط تجاری ایران و عراق به خبرنگار بازار گفت: ما دارای یک واژه به نام عراق هستیم؛ کشوری با حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت، یک مساحت مشخص، ۶۰ تا ۸۰ میلیون بازار و ۱۴۵۸ کیلومتر مرز مشترک با ایران در دو قسمت اقلیم کردستان و عراق مرکزی. این رقم بسیار قابل توجه است. ما در بین ۱۵ همسایه خود با هیچ کشوری به این اندازه مرز مشترک نداریم، اما مشترکات مرزی فقط یک بعد از مناسبات و ارتباطات فی ما بین دو کشور است. این موضوع از طرفی یک مزیت و فرصت و از طرفی دیگر یک تهدید به شمار می رود. بنابراین، نوع نگرش ما و اتخاذ سیاست های درست و البته پویا در کشوری که تا این اندازه با آن مرز مشترک داریم، بسیار تعیین کننده است.
این فعال اقتصادی اضافه کرد که این کشور در مقایسه با وضعیت کنونی خود، پیش از جنگ با ایران از شرایط اقتصادی بسیار خوبی نسبت به کشورهای عربی برخوردار بود، نفت را با قیمت خوبی به فروش می رساند و صنایع نسبتا خوبی داشت. اما، بعد از جنگی که به این صورت برنامه ریزی شده بود تا وجه المصالحه ای در جهت منکوب ساختن انقلاب اسلامی ایران باشد، اتفاقاتی رخ داد که طی هشت سال دفاع مقدس و نه صرفا جنگ، تمام دارایی و توامندی های جمهوری اسلامی، اعم از نیروی انسانی از جمله افراد نخبه و به کار گرفتن منابع مالی و خدماتی از طریق هم افزایی در خدمت دفاع از انقلاب و کشور بسیج شد. پس از آن نیز، صدام هنوز بر منصب قدرت بود و عراق درگیر مسائلی با امریکا بود که ابعاد جدیدی را در منطقه خاورمیانه بروز داد.
هاشمی فرد ادامه داد : ایران هم همزمان پس از جنگ نیاز به بازسازی داشت که بر اساس اعلام برخی منابع، میزان خسارت کشور برابر با ۴۰۰ میلیارد دلار و بعضا در روایتی هزار میلیارد دلار گزارش شد؛ اما به عقیده من، این رقم هزاران میلیارد دلار خسارت در برداشت که البته قابل تقویم به ریال نیست، زیرا مبلغ هزار میلیارد دلار فقط مختص آن زمان و برای خسارتهای صرفا مادی بود و مشکلات و چالشهای آن برهه، پس از گذشت سی و سه سال همانند عواقب باقی مانده از جنگ هیروشیما همچنان باقی مانده و مردم هنوز درگیر آن گرفتاریها و چالشها هستند.
عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق تصریح کرد: ما اگر بخواهیم قضاوت و تحلیل درست و واقع بینانه ای از عراق داشته باشیم تا بر مبنای آن رفتار صحیح مبتنی بر برنامه ریزی دقیق و هوشمندانه ارائه دهیم، باید عراق را از چندین بعد تبیین، تحلیل و تشریح کنیم. عراق تنها دارای یک وجه نیست، بلکه این کشور همانطور که عرض کردم با اینکه حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت دارد، دارای حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیون بازار بوده و در حوزه مواد غذایی مردم پر مصرفی دارد. اگر بخواهم به نمونه ای از این پر مصرف بودن اشاره کنم، باید از سفره های عراقی نام ببرم که مثلا برای پنج نفر میهمان سفره ای رنگین برای ۲۰ نفر تدارک دیده می شود و این امر نشانگر فرهنگ غنی مردمان این کشور و مهمان نوازی آن ها می باشد.
وی گفت: بنابراین سرانه مصرف آن ها بسیار بالاتر از سطح استاندارد است، یعنی در قیاس با کشورهایی نظیر هند و ژاپن و همچنین کشورهای اروپایی که اقتصاد به معنای میانه روی بسیار بالا می باشد، سطح سرانه مصرف عراق به لحاظ فرهنگ عربی و سخاوتمندی، بسیار بیشتر است.
سرانه مصرف عراقی ها بسیار بالاتر از سطح استاندارد است، یعنی در قیاس با کشورهایی نظیر هند و ژاپن و همچنین کشورهای اروپایی که اقتصاد به معنای میانه روی بسیار بالا می باشد، سطح سرانه مصرف عراق به لحاظ فرهنگ عربی و سخاوتمندی، بسیار بیشتر است
سید محمد هاشمی فرد افزود: در حوزه عمرانی نیز می توان گفت که بخش قابل توجهی به خصوص بعد از جنگ با ایران، سپس امریکا و داعش که این کشور را بسیار آسیب دیده ساخته و عمدتا تمامی زیرساختهای لازم آن از جمله نیروگاههای برق را از بین برده، نیاز به بازسازی جدی دارد که البته این بازسازی اساسی قطعا هزینه های هنگفتی را در بر دارد. عراق به لحاظ دخالتهای امریکا، در حال حاضر به تمامی منابع مالی ناشی از فروش نفت خود دسترسی کامل و وافی ندارد.
این فعال اقتصادی یادآور شد: پس می توان گفت که تمامی درآمدهای ناشی از نفت با این قیمت بالای نفت بیش از۶۰ دلار، در اختیار عراق نیست. بنابراین، اگر عراق در حال حاضر اختیار تمامی درآمدهای خود حتی پنج برابر بیشتر هم داشته باشد، باز هم زمان زیادی لازم است تا به عراقی که شایسته آن است، باز گردد، چرا که زیر ساخت ها در این کشور تا حد بسیار زیادی از بین رفته و حتی آن بخش هایی که در اثر جنگ و حملات از بین نرفته، به خاطر فرسودگی از حیز انتفاع خارج شده است. بنابراین فناوری، دانش نوین و منابع انسانی متخصص برای بازسازی نیاز جدی این کشور است.
زیر ساخت های عراق تا حد بسیار زیادی از بین رفته و حتی آن بخش هایی که در اثر جنگ و حملات از بین نرفته، به خاطر فرسودگی تخریب شده است و بنابراین فناوری، دانش نوین و منابع انسانی متخصص برای بازسازی نیاز جدی این کشور است
عضو اتاق تهران گفت: مشکل دیگری که عراق در طول این سالها با آن مواجه بوده است، مهاجرت افراد نخبه متخصص از طبقه متوسط به بالا بوده که به کشورهایی نظیر امریکا، کانادا، استرالیا و دیگر کشورهای اروپایی و همچنین کشورهای امن تر خاورمیانه از جمله امارات، ترکیه و بعضا ایران مهاجرت کرده اند یعنی عراق به لحاظ نیرو و منابع انسانی متخصص هم در شرایط فعلی دچار بحران است. همزمان، یک عدد بسیار قابل توجه از جمعیت عراق نیروی جوان است ( ۶۰ درصد کل جمعیت) که به کسب و کار، اشتغال، تحصیل و رشد نیاز دارند؛ بنابراین، باید بستر شکوفایی و رشد آن ها و استفاده از این ظرفیت مهیا شود.
رئیس کمیسیون سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق به بحث مسکن در این کشور اشاره نمود و اظهار کرد: در حال حاضر بر اساس تخمین و برآورد صورت گرفته در خصوص نیاز به مسکن برای جوانان عراقی، رقمی بالای دو میلیون واحد مسکونی گزارش شده در حالی که به عقیده من این نیاز بیش از این رقم است و این دو میلیون تنها نیاز حداقل چهار میلیون نفر را برطرف می سازد.
هاشمی فرد گفت: مسئله مهم دیگر موضوع بیکاری و افزایش نرخ آن است، چرا که زمینه کار و یا پیش از آن زیر ساخت لازم به مقدار کافی وجود ندارد. تا زمانی که کشور از کمبود برق رنج می برد، کارخانجات برای تولید و همچنین استخدام نیروی کار دچار مشکل و بحران خواهند بود، بیکاری معضل جدی برای این کشور قلمداد می شود. در همین راستا، جوانان به عنوان افرادی معترض به خیابانها هجوم می آورند تا حقوق به حق خود را مطالبه نمایند، اما متاسفانه روشهای تحقق حقوقشان صحیح نیست و تحت هدایت کشورهای دیگر و سوء استفاده از توان، ظرفیت و پتانسیل موجود نیروی جوان کشور، این اعتراضات خشونت بار علیه مدیریت حکومت شکل می گیرد حتی در دو هفته گذشته اتفاقی در این کشور رخ داد که برخی از افراد با شیطنت هایی، تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا قتل یک فعال مدنی را بر گردن کشورهایی نظیر ایران بیاندازند، در صورتی که رفتار ایران در قبال عراق صد در صد دوستانه، سازنده و از روی محبت به اهل بیت علیه السلام در عتبات عالیات است.
وی اضافه کرد: من شخصا منکر مشکلات موجود در راه توسعه روابط دوجانبه نیستم. عرض بنده این است که در جهت حل و فصل و برطرف ساختن موانع موجود باید از اصحاب فن و افراد متخصص در این حوزه از طریق تعاملات و همکاری ها به صورت هم افزا و هماهنگ به دور از مصلحت و منفعت طلبی شخصی یاری جست.
هاشمی فرد افزود: ما باید ضمن توجه به شکوفایی و رونق اقتصادی داخلی از طریق تولید بیشتر در کشور در درجه اول، بخشی از توانمندی های اقتصادی خود در ابعاد مختلف را در جهت هم افزایی، ثروت آفرینی بیشتر و توسعه و تعمیق تعاملات اقتصادی، تجاری و صنعتی برای سهم بیشتر در بازار همسایه غربی یعنی عراق به کار گیریم. باید توجه داشت که موفقیت در تجارت خارجی، ثمره موفقیت در مدیریت داخلی کشور در ابعاد مختلف با لحاظ اولویت اقتصادی میباشد؛ به عبارتی شکوفایی صادرات بدون گذر از جاده شکوفایی اقتصادی در داخل میسور و ممکن نیست!
وی گفت: وقتی برای پوشش نیازهای بازار خودمان برنامه ریزی صحیحی نداریم، چطور میتوانیم در بازار های خارجی بدرخشیم؟! ما اگر توان تولیدی خوب و پوشش نیاز اقتصادی را در داخل به صورت هم آوا، همگن و هم افزا مورد توجه قرار داده و دارای مازاد تولید باشیم ( ایران دارای توان تولید مازاد به میزان ۴۰۰ میلیون نفر یعنی پنج برابر ظرفیت جمعیتی کشور است)، قطعا برکات این امر شامل اولین کشوری که می شود، عراق، افغانستان و دیگر کشورهای همسایه است.
ایران می تواند ضمن توجه به شکوفایی و رونق اقتصادی داخلی از طریق تولید بیشتر در کشور، بخشی از توانمندی های اقتصادی خود در ابعاد مختلف را در جهت هم افزایی، ثروت آفرینی بیشتر و توسعه و تعمیق تعاملات اقتصادی، تجاری و صنعتی به سوی همسایه غربی یعنی عراق سرازیر کند
عضو اتاق مشترک تصریح کرد: فاصله ما در مرز با عراق صفر است، در حالی که اگر یک تاجر ایرانی بخواهد کالای خود را به هر کشوری به جز کشورهای حاشیه خلیج فارس که به خاطر تحریم در هر تن ۱۰ تا ۲۰ دلار هزینه حمل باید پرداخت نماید، صادر کند، در برخی موارد هزینه حملی به میزان چند ده دلار باید بپردازد که قطعا به لحاظ اقتصادی این امر مزیت صدور بسیاری از کالاهای ما را به نقاط دور دست از بین می برد.
اگر یک تاجر ایرانی بخواهد کالای خود را به هر کشوری به جز کشورهای حاشیه خلیج فارس که به خاطر تحریم در هر تن ۱۰ تا ۲۰ دلار هزینه حمل باید پرداخت نماید، صادر کند، در برخی موارد هزینه حملی به میزان چند ده دلار باید بپردازد که قطعا به لحاظ اقتصادی این امر مزیت صدور بسیاری از کالاهای ما را به نقاط دور دست از بین می برد
وی گفت: در حالی که ما اگر وضعیت خود را به نحوی صحیح سر و سامان داده و آیین نامه ها و قوانین را به شکلی در کنار هم بچینیم که این مصوبات در جهت حل مشکلات اقتصادی داخلی، رونق برنامه ها و روشن کردن چراغ ذهن جوانان نخبه و در پی آن چراغ کارخانجات به یکدیگر کمک کنند و همچنین در کنار این موضوع، این جوانان به درستی در جای خود قرار گیرند، در این صورت خروجی مطلوبی خواهیم داشت و از این طریق یک شکوفایی ملی صورت می گیرد که این مسئله قطعا اقتصاد عراق را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
سید محمد هاشمی فرد خاطر نشان کرد: در حال حاضر، برای کسب موفقیت در عراق، باید اول در ایران به موفقیت دست یابیم. هنگامی که ما در تنظیم قیمت مرغ، تخم مرغ و تولید آن و همچنین تنظیم توزیع نهاده یا خوراک دام و مواد مورد نیاز که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می کنیم، دچار مشکل می شویم، در این صورت قادر به تامین نیاز غذایی مردم بر سر سفره خود در زمان و مکان معین نیستیم که در آن صورت قیمت مرغ به ۵۰ هزار تومان یعنی کیلویی حدودا دو دلار هم می رسد؛ در صورتیکه مرغ را از برزیل در امارات با قیمت تجاری یک دلار و ده سنت به فروش می رسانند.
وی گفت: این موضوع، واقعا مایه تاسف است و تنها مقوله ای که برای ما قابل دفاع می باشد، بحث پتروشیمی است که بار خیلی از مسائل را در کشور به دوش کشیده است. بنابراین، اگر انسانها به درستی در سر جای خود قرار گرفته و جایگاه به حقی داشته باشند، یعنی شایسته گزینی در الویت قرار گیرد، تمام مسائل حل می شود. مثلا اگر بنده را به عنوان رئیس فدراسیون شنا منصوب کنند، چگونه می توانم به درستی به حل مشکلات و چالشها بپردازم در حالیکه در فهم و درک مبانی اولیه این ورزش ناتوان هستم.
هاشمی فرد اظهار کرد: بنابراین اگر شایسته گزینی صورت گیرد، یکی از خروجی های شایسته که بحث صادرات است، نمایان می شود. اگر ما صادرات نداشته باشیم، حرفی برای گفتن به لحاظ اقتصادی در خارج از کشور نداریم و تنها توانسته ایم مسائل خود را حل و فصل نماییم. اگر ما شعار توانمندی ایران را سر می دهیم باید در حل مشکلات خود و همسایگان خود از جمله عراق و افغانستان پس از شکوفایی اقتصادی مردم و الویت قرار دادن تبدیل فقیر به شخصی مولد و موثر، کوشا باشیم. بنابراین تبدیل فقیر به یک فرد مولد نه تنها نیازی را ایجاد نمی کند بلکه رفع نیاز می کند و موجب چرخاندن موثر تر چرخه تولید می گردد.
اگر شایسته گزینی صورت گیرد، یکی از خروجی های شایسته که بحث صادرات است، نمایان می شود
وی گفت: ما در عراق طی این چند سال اخیر رشد و نقش بسیار بسیار خوبی داشتیم، اما این نقش پررنگ ما با توانمندی و پتانسیل ما فاصله ها دارد. بنابراین بنده به عنوان یک فعال اقتصادی باور دارم که مشروط بر تحقق شرایط داخلی و خارجی ایران و عراق و همچنین داشتن دیدی درست و واقع بینانه، امکان تحقق حجم تجارت دوجانبه تا حداقل ۲۰ میلیارد دلار که تا ۳۰ میلیارد نیز قابل افزایش است، طی دو تا سه سال امکان پذیر است.
عضو اتاق بازرگانی مشترک تصریح کرد: اما متاسفانه به دلیل اتفاقاتی که در سال ۱۳۹۸ برای ما و عراق رخ داد، شرایط پیچیده ای ایجاد شد. عراقی که همواره شعار اشتغال و ازاله فقر را سر می داد، به دلیل دریافت آدرس های نادرست دچار گمراهی شد و همین امر در روابط دو جانبه تاثیر گذار بود.
نظر شما