ناهید عنصری؛ بازار: اقتصاد دیجیتال به معنای انجام فعالیت های اقتصادی از طریق بازارهای مبتنی بر اینترنت و شبکه گسترده جهانی است. امروزه اقتصاد دیجیتال با اقتصاد سنتی به طور فزاینده ای در هم آمیخته و تشخیص مرز بین آنها دشوار شده است؛ به ویژه در استان‌هایی مانند یزد که از سوی فرهنگ سنتی حاکم در برابر این اقتصاد مقاومت وجود دارد.
مدت‌ها است که یزد سعی دارد خود را در فهرست استان‌های توسعه یافته و پیشرو در عرصه دانش‌بنیان و دیجیتال جای دهد. در این خصوص اقدامات شاخصی از سوی استان صورت گرفته که از مهمترین آنها می‌توان به تأسیس کارخانه نوآوری و گسترش پارک علم و فناوری استان اشاره کرد. با این حال، بسترسازی و زمینه‌سازی برای ورود به عرصه دیجیتال‌ها چندان رضایت‌ها را جلب نکرده است و به نظر می‌رسد استان یزد در نوع نگرش به این موضوع دچار غفلت‌هایی بنیادین شده است.
موانع و محدودیت‌هایی که در زمینه دیجیتالی شدن در استان وجود دارد و نیز حمایت‌هایی که از سوی مسئولان کشوری و استانی برای پیشروی اقتصاد دیجیتال در یزد ضروری است، می بایست مد نظر قرار گیرد همچنین مشکلاتی که صاحبان استارت آپ‌ها در یزد با آن روبه‌رو بوده‌اند و خواهند بود نیز می بایست توسط مسئولان ارشد و ذی صلاح مد نظر قرار گیرد.
شیوع کرونا و تعطیلی بازارها، حرکت چرخ های اقتصاد دیجیتال را سرعت بخشیده و اثبات کرده است که کسب و کارهایی موفق خواهند بود که در مسیر دانش‌بنیان و دیجتال گام بردارند. این مهم دلیلی شد تا درباره چگونگی عملکرد یزد در مسیر اقتصاد دیجیتال با محمدرضا پاکدل، مدیر کل فناوری اطلاعات و ارتباطات استان یزد، گفت و گویی صورت گیرد. هدف از مصاحبه حاضر ارزیابی عملکرد استان یزد در حوزه اقتصاد دیجیتال و شناسایی امتیازاتی است که این استان نسبت به سایر استان های کشور در این زمینه دارد.
* یزد تا چه میزان در حوزه اقتصاد دیجیتال موفق عمل کرده است؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید به مفهوم اقتصاد دیجیتال پرداخت. درباره مفهوم این واژه باید گفت زمانی‌که دارایی تمامی کسب و کارها و داده و فضای کار آنها به وب تبدیل شود، حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال صورت گرفته است.
تمامی کسب وکارها در صورت تمایل به پیشرفت در دنیای امروزی به حوزه آی تی به عنوان ابزار کار نیاز دارند. حوزه آی تی و ارتباطات و آی سی تی دو نقش دارد که عبارت است از ایجاد کسب و کار و وظیفه در فضای مجازی و دیگری ایجاد بستری برای فعالیت سایر کسب وکارها و حمایت از آنها.
تمامی کسب وکارها در صورت تمایل به پیشرفت در دنیای امروزی به حوزه آی تی به عنوان ابزار کار نیاز دارند
به عبارت دیگر، زمانی‌که کسب و کاری شکل می گیرد علاوه بر آنکه برای جوانان فعال در آن شرکت ایجاد اشتغال و درآمد می کند، خدمات و محصولاتی دارد که به اشتغال سایر بخش‌ها نیز کمک می کند، مانند اسنپ.
* آیا در یزد این بستر و فضا محیا شده است؟
وضعیت یزد باید از چند حوزه مورد بررسی قرار گیرد. آن بخش که مربوط به حوزه فناوری اطلاعات بوده، عبارت است از فراهم کردن زیرساخت های لازم برای فعالیت مجازی شهروندان. در واقع برای تحقق مثلث اقتصاد دیجیتال وجود سه ضلع، یعنی دولت الکترونیک، امکانات آی‌تی و حرکت کسب وکارها به سمت اقتصاد دیجیتال ضروری است.
بر اساس شاخص توسعه یافتگی «فاوا» که یک شاخص جهانی و مورد پذیرش تمامی دولت‌هاست، تمامی دولت‌ها، استان ها و شهرها مورد ارزیابی قرار گرفته و همچنین تمامی دولت‌ها در این زمینه باید به صورت هماهنگ عمل نمایند؛ زیرا حوزه «آ.دی.آی» یک حوزه جهانی است. بنابراین باید تمامی دولت ها تلاش کرده تا به سطح قابل قبولی از این شاخص دست یابند.
* در حوزه «آ.دی.آی» استان یزد چه رتبه ای را در سطح کشور دارد؟
خوشبختانه استان یزد از سال ۹۸ تاکنون رتبه سوم کشوری را در این حوزه دارد و این رتبه با وجود کم تراکم بودن استان رتبه خوبی است، زیرا مهمترین عامل در رشد آ.دی.آی شاخص جمعیت است.
* شاخص آی بی آ را چگونه می توان تعریف کرد؟
شاخص آ.دی.آی دارای سه زیرشاخه اصلی است که عبارت از دسترسی، مهارت و استفاده است. دسترسی به معنای بستر و امکان استفاده شهروندان از امکانات این حوزه است. به عبارت دیگر فراهم بودن امکان استفاده از خطوط تلفن و اینترنت حتی در جاده ها و روستاها که این مهم وظیفه سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده و استان یزد در این حوزه دومین رتبه کشوری بعد از استان تهران را دارد. حتی شهروندان یزدی برای استفاده از رایانه بیشتر از تهران هزینه کرده و در این حوزه جایگاه خوبی را به دست آورده‌ایم.
زیرشاخه دیگر این حوزه، مهارت است که این زیرشاخه وابسته به میزان سواد و توانایی شهروندان در استفاده از امکانات آی تی است. استان یزد به لحاظ زیرشاخه مهارت نیز رتبه دوم در کشور را دارد که حاصل تلاش آموزش و پرورش و خود شهروندان برای کسب دانش در این حوزه است.
استان یزد به لحاظ زیرشاخه مهارت نیز رتبه دوم در کشور را دارد که حاصل تلاش آموزش و پرورش و خود شهروندان برای کسب دانش در این حوزه است
اما زیرشاخه سوم، بحث استفاده از امکانات آی تی است که در ارزیابی صورت گرفته در شش ماهه ابتدای سال ۱۳۹۹ استان یزد در این حوزه رتبه ششم و در سه ماهه سوم سال ۹۹ رتبه پنجم را در کشور کسب نمود. این امر ناشی از کوچک بودن استان بوده و اینکه شهروندان اقبال چندانی نسبت به استفاده از امکانات آی تی نداشته اند. لازم به ذکر است که همواره در حوزه اقتصاد دیجیتال شاخص« استفاده» مورد رصد و ارزیابی قرار می گیرد و هرچه میزان مصرف داده از سوی مردم بیشتر باشد می توان گفت استان به محور اقتصاد دیجیتال نزدیک تر شده است.
* شما امتیاز یزد نسبت به سایر استان ها در حوزه اقتصاد دیجیتال را چگونه ارزیابی می کنید؟
یکی از موارد مهم در حوزه اقتصاد دیجیتال، فراهم بودن بستر مناسب است. همان طور که در اقتصاد نفتی، وجود نفت ضرورت دارد در اقتصاد دیجیتال نیز فراهم بودن بستر لازم و به عبارتی پهنای باند ضرورت دارد. در واقع هرچه پهنای باند استان گسترده تر باشد، حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال سریعتر خواهد بود. پهنای باند استان در هفت سال گذشته هم در حوزه ورودی و هم در حوزه مصرف رشد کرده است، حتی رکورد اوج مصرف را نیز داشتیم. بنابراین در این حوزه هیچ گونه کمبودی نداشته و حتی در صورتیکه مصرف داده در استان سه برابر افزایش یابد پهنای باند استان پاسخگو خواهد بود.
* در حوزه اقتصاد دیجیتال چه حمایت هایی از سوی مسئولان استان انجام شده است؟
اقدام خوبی که در سال ۹۹ برای حمایت از کسب و کارها صورت گرفت، ایجاد شبکه اقتصاد دیجیتال بود و در این زمینه تفاهم نامه ای با عنوان تاد(مخفف توسعه اقتصاد دیجیتال) میان استانداری یزد و پارک فاوا امضا شد. به این ترتیب استان یزد در سه حوزه مورد حمایت قرار گرفت، ابتدا در زمینه شرکت‌های دانش بنیان، طرح هایی که به تولید محصول منجر می‌شد مورد بررسی قرار گرفته و ۱۶ طرح با مبلغ۹۰۰ میلیون تومان مورد حمایت قرار گرفت.
اقدام خوبی که در سال ۹۹ برای حمایت از کسب و کارها صورت گرفت، ایجاد شبکه اقتصاد دیجیتال بود
دومین حوزه عبارت بود از توانمندسازی کسب وکارها؛ بدین منظور برای شناسایی نیازهای حوزه آی‌تی فراخوانی داده و مقرر شد به منظور به روزرسانی دانش در این زمینه دوره های موردنیاز شرکت‌ها برای حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال مورد حمایت قرار گیرد. حوزه سوم گرنس جوامع بود، به این معنا که در دانشگاه های استان، پایان نامه هایی که می‌توانستند به تولید محصول دست یابند شناسایی و مورد حمایت قرار گرفتند. این حمایت که شامل حمایت مادی نیز بود از بهمن ماه سال ۱۳۹۹ به صورت جدی دنبال شد.
* آیا وزارت ارتباطات نیز برای حمایت از توسعه اقتصاد دیجیتال در استان یزد اهتمام داشته است؟
بله. مبلغ ۱۰ میلیارد تومان از سوی وزارت ارتباطات برای حمایت از کسب و کارهای دیجیتال و تأمین مالی آنها اختصاص داده شد. به این ترتیب درخواست هایی که از سوی شرکت‌های آی‌تی استان دریافت می شد مورد حمایت قرار گرفت. این حمایت از مساعدت ۵۰ میلیون تومانی به استارت آپ های غیررسمی که هنوز به ثبت نرسیده بودند تا مساعدت ۱۱۸ میلیون تومانی به شرکت‌های توسعه یافته را در بر می گرفت.
علاوه بر این، حمایت از رویدادهایی که به توسعه اقتصاد دیجیتال استان کمک می کرد مانند رویداد دانش آموزی با موضوع برنامه نویسی کودکان که در اسفندماه سال ۹۹ برگزار شد برای حمایت از کسب و کار کودکان در دستورکار قرار گرفت. برنامه های جدیدی نیز برای سال ۱۴۰۰ نیز مورد توجه قرار دارد.
* به عنوان مدیر ارشد حوزه فناوری اطلاعات استان، موانع استان را در حوزه اقتصاد دیجیتال چگونه می‌بینید؟
موانعی که در این زمینه وجود دارند عبارتند از کوچک بودن استان نسبت به برخی استان‌های کشور که البته شیوع کرونا به میزان زیادی در این حوزه تغییراتی ایجاد کرده و این محدودیت را کمرنگ ساخته است. دومین مانع محافظه کاری است، به این معنا که بسیاری از افراد با انتشار اطلاعات در فضای مجازی مخالف هستند در حالیکه در این حوزه شفاف‌سازی اطلاعات ضروری است،
مانع بزرگ‌تر در این زمینه تهران سالاری است به این معنا که بسیاری از شرکت‌های آی تی معتقدند امکان اخذ بازار فروش در یزد محدود است؛ در حالیکه در تهران حمایت بیشتری صورت می گیرد. در نتیجه بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه آی تی ابتدا فعالیت خود را از یزد آغاز و پس از رشد به تهران مهاجرت می کنند.
موانعی که در این زمینه وجود دارند عبارتند از کوچک بودن استان نسبت به برخی استان‌های کشور که البته شیوع کرونا به میزان زیادی در این حوزه تغییراتی ایجاد کرده و این محدودیت را کمرنگ ساخته است
نبود نیروی ماهر در استان نیز یکی از عوامل مؤثر در این مهاجرت بوده و بسیاری از شرکت‌های آی تی در جست و جوی نیروی ماهر به تهران مهاجرت می کنند. بنابراین لازم است دانشگاه‌ها در این زمینه فعال تر بوده و دانشجویان را با حوزه کاری درگیر نمایند. به عبارتی با برطرف نمودن چالش شکاف میان فارغ التحصیلان و بازار، اقتصاد دیجیتال استان نیز رشد خواهد کرد.
* به عنوان سخن پایانی در این حوزه چه نکته ای را متذکر خواهید شد؟
اقتصاد دیجیتال، تنها حوزه ای است که در سال گذشته به دلیل شیوع کرونا در استان رشد داشته است؛ بنابراین باید بستری فراهم ساخت که محور اقتصاد، اقتصاد دیجیتال بوده و بقیه اقتصادها حول آن شکل بگیرند.
نظر شما