یاسمن بلوردی؛ گروه کشاورزی: خرید تضمینی گندم کماکان با حواشی بسیاری همراه است و در حالی که مسئولان معتقدند قیمت پنج هزار تومان قیمت منصفانه ای است گندمکاران برعکس از این قیمت ناراضی هستند و به عبارتی بر اساس اجبار اقدام به تحویل گندم خود به سیلوهای دولت می کنند.
دلالان و واسطه ها نیز در این میان حضور دارند و با قیمتی بالاتر از ۵هزار تومان خریدار محصول این کشاورزان هستند که ممکن است در ادامه گندم توسط این افراد از کشور خارج گردد و نیاز به واردات گندم داشته باشیم. آن هم در شرایطی که در یک مقطع و در زمان وزارت «محمدرضا اسکندری» کشور به خودکفایی رسیده بود.
در این راستا و برای بررسی آنچه پیرامون محصول گندم و قیمت خرید تضمینی آن در حال وقوع است خبرنگار بازار گفتگویی با « محمد امین آسودار» مشاور مکانیزاسیون محمدرضا اسکندری انجام داده است که در ادامه می خوانید.
*همانطور که می دانید دولت قیمت چهار هزار تومان را برای خرید تضمینی گندم تصویب کرده و هزار تومان نیز به عنوان جایزه برای کشاورزانی که گندم خود را تحویل دولت بدهند گذاشته است. با این وجود گندمکاران معتقدند این اقدام دولت به نوعی گروکشی است و قیمت اعلام شده راضی کننده نیست. نظر شما در این خصوص چیست؟
با توجه به اینکه هزینه های تولید و نهاده ها رشد چشمگیری داشته، می توان گفت که حق با کشاورزان است و برای کشاورزان مبلغ ۵هزار تومان برای هر کیلو گندم اقتصادی نیست. در واقع بایستی حداقل کیلویی شش هزار تومان تعیین می شد. گر چه کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی نهایت تلاش خود را در راهنمایی کشاورزان انجام داده اند و بنده نیز شاهد این امر بوده و هستم ولی قیمت نهاده ها بی رویه بالا رفته است.
از طرفی در صورت عدم استفاده از این نهاده ها عملکرد پایین می آید و اگر هم کشاورز بخواهد از این نهاده ها یعنی کود، سموم و ماشین آلات کشاورزی به میزان کافی استفاده کند مسلما هزینه های تولید بالا می رود، لذا قیمت اعلامی قانع کننده نیست. بنابراین دور از انتظار نیست که برخی کشاورزان محصول خود را در بازار آزاد و با نرخی بالاتر بفروشند.
در حال حاضر بازار آزاد واقعا وجود دارد و دلالان با قیمتی بالاتر از ۵ هزار تومان گندم را از کشاورز خریداری و دپو می کنند و باید چاره ای اندیشید که دسترنج این کشاورزان به دست سود جویان و دلالان نیفتد
*گفته می شود آنطور که تصور می شود گندم بازار آزاد ندارد. نظر شما در این مورد چیست؟
در حال حاضر بازار آزاد واقعا وجود دارد و دلالان با قیمتی بالاتر از ۵ هزار تومان گندم را از کشاورز خریداری و دپو می کنند و باید چاره ای اندیشید که دسترنج این کشاورزان به دست سود جویان و دلالان نیفتد.
دولت یک برنامه ریزی منسجم برای گندمکاران ندارد که از همان ابتدا قیمت را تعیین کند و گندمکاران با علم به اینکه قیمت آن چقدر خواهد بود اقدام به کشت کنند
*اگر دولت نگران است چرا قیمت را بالا نمی برد؟
بحث تورم در این میان مطرح است و دولت نگران افزایش تورم است؛ یعنی اگر قیمت را بالا ببرد تورم هم بالاتر می رود. در اصل قضیه این است که دولت یک برنامه ریزی منسجم برای گندمکاران ندارد که از همان ابتدا قیمت را تعیین کند و گندمکاران با علم به اینکه قیمت آن چقدر خواهد بود اقدام به کشت کنند. به همین دلیل الان اکثر عمده فروشان به اجبار گندم خود را به دولت تحویل می دهند اما کشاورزانی که سطوح کمتری دارند در بازار آزاد می فروشند.
در واقع خدمات مکانیزاسیون که هزینه بالایی را به خود اختصاص می دهد باید به روز شود و برنامه خدماتی آن حتما متحول گردد تا هزینه ها برای کشاورز اقتصادی باشد. باید بررسی کنیم کشورهای دیگر همچون پاکستان و حتی ایتالیا چگونه این خدمات را با شرایط روز هماهنگ کرده اند و ما نیز باید تحولی متناسب با کشورمان در خدمات مکانیزاسیون ایجاد کنیم.
*شنیده ها حاکی است در بحث گندم کشورهایی مثل ترکیه و مصر تجربیات موفقی داشته اند. چرا ایران از این کشورهای الگو برداری نمی کند؟
ای کاش حرف ما را گوش می دادند بنده سالها مشاور معاونت وزیر جهاد کشاورزی در دوره های متفاوت بودم و پیشنهادات سازنده دادم و حتی قبول کردم که مرکز توسعه مکانیزاسیون را به عنوان یک معاونت توسعه دهم که سعادت یاری نکرد و علی رغم وجود توان علمی و برنامه های مشابه کشورهای توسعه یافته را اعمال کنم. اما سعادت خدمت به بخش مکانیرزاسیون و ایجاد تحول یار من نبود، گرچه هنوز هم این توانایی در تحول را در خود می بینم.
شاید جالب باشد بدانید الان پاکستان که جمعیتی بیشتر از ما دارد سطح زیرکشت کمتری دارد با این وجود جزو صادرکنندگان است. چرا که دولت همه نهاده ها را برای کشاورزان تامین می کند؛ یعنی دولت همه هزینه های کاشت و داشت را به کشاورز می پردازد و در زمان برداشت آن را کسر می کند. با این کار کشاورز هیچ ریسکی نمی کند و در عوض تولید قابل توجهی نیز دارد. به همین دلیل الان این کشور صادر کننده برنج و دیگر محصولاتش به کشور ما است. علیرغم اینکه الگوبرداری از این رویه را به وزارت جهاد پیشنهاد دادیم ولی مورد توجه قرار نگرفت گرچه الان هم می توان این سیستم فرسوده مکانیزاسیون را جمع کرد و هزینه ها را به شدت کاهش داد.
*با همه این موارد تحلیل تان از آینده بازار گندم چیست؟
دعا می کنیم گندم از کشور خارج نشود؛ چون بازار گندم در کشور عراق نیز در حال حاضر داغ است و دلالان تا بتوانند خریداری می کنند. با این وجود امیدواریم حتی اگر دلالان گندم را خریداری می کنند در کشور نگه دارند و خارج نکنند در غیر این صورت دولت مجبور است با قیمت بین المللی که گران تر است گندم به کشور وارد کند.
* اینکه دولت الان برای خرید گندم با قیمت منصفانه از گندمکار هزینه نمی کند و در عوض آن را صرف واردات می سازد از کجا نشات می گیرد؟
همانطور که وقتی در تولید شکر خودکفا هستیم واردات هم صورت می گرفت الان در بحث گندم هم وضعیت به همین نحو است. به همین دلیل باید تنها امیدوار باشیم گندم خریداری شده در کشور بماند و واردات کمی انجام شود. این در حالی است که کشاورزان می توانند خودکفایی ما را تضمین کنند اما با این مشکلات بسیاری حتی نمی توانند علف های هرز مزارع را به موقع سمپاشی کنند بخاطر کمبود خدمات در شرایط خاص مبارزه با آفات و علف های هرز و در نهایت به نظر من می توان این هزینه ها را کاهش داد و قیمت تمام شده تولید را بهینه کرد. ای کاش از این همه تجربه های علمی و اجرایی استفاده شود و تولید بخصوص گندم را به مرز صادرات برسانیم، تا در زمان تحویل گندم که می شود با رضایت از خدمات دولتی محصول خود را تحویل دهند.
کشاورز با این گرانی ها دیگر توان خرید تراکتور و ادوات پیشرفته را که بتواند هزینه را کاهش دهد ندارد بنابراین باید این سیستم توزیع ماشین ها و ادوات برچیده شود
*با این وجود باز هم مسئولان بنیاد ملی گندمکاران می گویند در قیمت ۵ هزار تومان، افزایش قیمت نهاده ها و کود و سموم هم لحاظ شده است بنابراین قیمتی منصفانه است.
خیر اعمال نشده است. اولا کشاورز با این گرانی ها دیگر توان خرید تراکتور و ادوات پیشرفته را که بتواند هزینه را کاهش دهد ندارد و باید این سیستم توزیع ماشین ها و ادوات برچیده شود و شرکت های مکانیزاسیون که هیچ بار مالی برای دولت ندارند بصورت علمی و حساب شده جایگزین شود.
اصولا علم در حال تحول است و علم جایگزینی را باید جدی گرفت علاوه بر ورود نواوری ها به بخش تولید بایستی از علوم جدید در برنامه ریزی ها استفاده کرد. کشاورز بایستی کار کشاورزی را مدیریت کند نه رانندگی تراکتور را انجام دهد. این سیستم توزیع ماشین های کشاورزی بسیار سنتی است و باید توسط محققین و کارشناسان دارای دانش روز جایگزین گردد. حداقل اینگونه نیست که دولت بتواند در شرایط فعلی همه خدمات را به اندازه کافی تامین کند. پس کشاورزی که می خواهد عملکرد مناسبی داشته باشد باید همه نیاز را تامین کند. با این وجود نیاز به تحول در برنامه ریزی احساس می شود. در حالی که بنده معتقدم درآمد یک کشاورز باید از یک مهندس کشاورزی بیشتر باشد و این رشد درامدی با به خدمت گرفتن علم روز امکان پذیر است.
*برخی فعالان صنعت کشاورزی معتقدند دولت می تواند نهاده دولتی تخصیص ندهد و در عوض در قیمت گذاری هم مداخله نکند. آیا در مورد محصول گندم هم چنین اقدامی می شود انجام داد؟
خیر. چون با این کار کشاورز به راحتی ضربه می خورد. در واقع کار کشاورزی خود ریسک است و وزارت جهاد کشاورزی حامی کشاورزان است و اگر این آزاد سازی صورت بگیرد کشاورز نمی تواند دوام بیاورد.
در سال های ۸۰ تا ۸۳ ماشین آلات جدید و متفاوت فراوانی وارد کشور شد و کشاورزان را هم تشویق به استفاده از ماشین های جدید کردند به این ترتیب خودکفایی گندم محقق شد
*زمان وزارت «محمدرضا اسکندری» گفته شد در تولید گندم خودکفا شده ایم، اما برخی نیز معتقدند که خودکفایی رخ نداده بود. با توجه به اینکه جنابعالی در همان دوره جزو مشاوران ایشان بودید آیا این حرف را تایید می کنید؟
بله در آن زمان خودکفایی در تولید گندم صورت گرفت. در سال های ۸۰ تا ۸۳ ماشین آلات جدید و متفاوت فراوانی وارد کشور شد و کشاورزان را هم تشویق به استفاده از ماشین های جدید کردند و بنده هم در سراسر کشور در تلاش برای انتقال اطلاعات جدید و کشاورزی حفاظتی بخصوص مدیریت بقایا و کاشت بدون شخم با ماشین های جدید بودم و موفقیت های خوبی هم نصیب کشاورزان گردید.
از طرفی همکاران علاقمند به این تحول در وزارت جهاد کشاورزی فراوان بودند که در طول شبانه روز همکاری می کردند. از سوی دیگر نهاده ها از بذر گرفته تا کود را با قیمت دولتی در اختیار کشاورزان قرار دادند به این ترتیب به تدریج عملکرد رشد کرد و ما به عدد ۱۱ میلیون تن رسیدیم در صورتی که در دوره های پیشین چنین نبود. بنابراین در آن زمان متناسب با جمعیت کشور بحث خودکفایی در تولید گندم حقیقت داشت.
*طبق گفته شما شرایط خودکفایی در گندم با وجود ماشین آلات آن زمان تحقق یافته است. آیا چیزی از آنها مانده است و دیگر اینکه آیا جایگزینی صورت گرفته است یا خیر؟
آن ماشین آلات همگی فرسوده شده است و متاسفانه ماشین آلات به اندازه کافی جایگزین آنها نشده است. از سوی دیگر شرایط اقتصادی به نحوی شده است که الان کشاورز دیگر نمی تواند ماشین آلات خریداری کند و این روال در حال حاضر اشتباه است؛ یعنی باید تکنیک و سیستم را تغییر بدهیم. در حال حاضر سازندگان خوب و با تجربه ای در بخش تولید ادوات و ماشین های کشاورزی داریم و کافی است که بهای لازم به این تولید کنندگان داده شود و از همه آنها در رونق تولید استفاده گردد و بگوییم گاو آهن برگردان دار نسازند که واقعا زیان آور است و بجای آن ماشین های جدید برای کشاورزی حفاظتی تولید کنند. این فناوری جدید باید توسعه یابد تا بتوان تکنیک کاشت را متحول کرد.
در حقیقت باید شرکت های مکانیزاسیون داشته باشیم که آنها ادوات را خریداری و یا وارد کنند. مثل مصر و ایتالیا، پاکستان و یکسری کشورهای دیگر که کشاورزان خود ماشین آلات و ادوات ندارند بلکه به صورت اینترنتی سفارش می دهند شرکت های مکانیزاسیون کارهای آنها را انجام می دهند. این تجربه خوب را در ایتالیا از نزدیک دیدم و کشاورز رضایت کافی داشت. به این ترتیب کشاورز پول هنگفتی را سرمایه گذاری نمی کند فقط هزینه اجرای کار را پرداخت می کند.
مساله اینجا است که خواه ناخواه کشور ما نیز باید وارد این سیستم شود. یعنی شرکتهای مکانیزاسیون در ایران باید شکل بگیرد و مکانیزاسیون کشور باید متحول شود چون مکانیزاسیون فعلی به نفع کشاورزی نیست.
ماشین های کشاورزی متحول شده اند و دستگاه ها اکثرا سنسوری است اما اطلاعات کشاورزان ما در آن حد نیست که بتوانند با ماشین های جدید کار کنند
*بهره گیری از این شرکتهای مکانیزاسیون چه مزایایی دارد؟
الان فصل برداشت گندم در جنوب کشور است و در حالی که در خوزستان حداقل ۲۵۰۰ کمباین لازم داریم اما فقط ۵۰۰ کمباین بومی داریم. پس اگر شرکتهای مکانیزاسیون وارد کار شوند و حمایت کنند قطعا از خوزستان تا ارومیه به ترتیب پیش می روند یعنی در یک منطقه نمی مانند. این کار نه فقط برای برداشت محصول است بلکه برای خیلی از عملیات کشاورزی امکان پذیر است.
در بحث کاشت هم همینگونه است بخصوص اینکه فصل کشت گندم در مناطق سرد مهر ماه است و در مناطق گرم آبان و آذر است لذا همزمان با هم نیست و به راحتی می توان از قابلیت های این شرکتهای مکانیزاسیون به صورت متناوب و سیار در سراسر کشور استفاده کرد. تا هزینه ها کاهش یابد و تولید قوی شود با این وجود ما یک مکانیزاسیون قوی را برای این برنامه ریزی لازم داریم.
باید توجه داشته باشید که ماشین های کشاورزی متحول شده اند و دستگاه ها اکثرا سنسوری است اما اطلاعات کشاورزان ما در آن حد نیست که بتوانند با ماشین های جدید کار کنند. بنابراین این شرکت های مکانیزاسیون این حُسن را هم دارند که چون متخصص هستند آموزش دادن شان بسیار راحت است و با کمک این شرکتها می توان دستگاه هایی که به روز ساخته می شود را در مزارع استفاده کرد.
به عبارت ساده تر چون کشاورزان ما اکثرا سنتی هستند و دانش شان متناسب با ماشین های نوین رشد نکرده بنابراین نباید انتظار داشت بتوانند با این ماشین آلات جدید کار کنند. در نتیجه شرکتهای مکانیزاسیون جایگزین خوبی برای تراکتور و ادوات است که کشاورز ملزم به خرید ماشین آلات نباشد. این پیشنهاد را باید اجرا کنیم تا هزینه ها کاهش یابد و خودکفایی رونق یابد.
*الان مرکز توسعه مکانیزاسیون کشور وجود دارد اما آنچه مدیران این سازمان در خصوص قیمت ها و روند بکارگیری ماشین آلات عنوان می کنند با آنچه در واقعیت بازار رخ می دهد متفاوت است. نظر شما در این خصوص چیست و این تفاوت ها از کجا نشات می گیرد؟
در این برهه این سازمان سد راه توسعه شرکت های مکانیزاسیون شده است. ما می گوییم شرکت های مکانیزاسیون باید به اندازه کافی در کشور راه اندازی شود اما مدیران این مرکز هنوز بر سر اینکه کشاورز کمباین خریداری کند یا نکند جدل می کنند!
با این وجود ما باید توجه داشته باشیم که کاربرد علوم دائم جایگزین می شود و ما اگر می خواهیم با فناوری روز کار کنیم بایستی نیروهای مان هم جایگزین شوند؛ یعنی حتی اطلاعات فنی و الکترونیکی مدیران مان هم باید جایگزین شوند.
نظر شما