تهمینه غمخوار؛ بازار: روابط دو جانبه ایران و سوریه طی ۳۰ سال گذشته روابطی مستحکم و رو به رشدی در مناسبات سیاسی و امنیتی بوده است. وجود دشمنان و اهداف مشترک در جهت نابودی آنها به همراه قرار گرفتن در کنار تحولات و بحران های منطقه ای و بین المللی موجب شده تا روابط و مناسبات فی مابین عمق بیشتری داشته باشند.
اما با وجود این استحکام و افزایش مناسبات سیاسی، امنیتی و نظامی، روابط اقتصادی بین دو کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار پایین تر از حد انتظار بوده است. لذا، طی چند سال اخیر دولتمردان دو کشور در جهت تداوم و پیشبرد روابط اقتصادی در سطح یکسان با مناسبات سیاسی تلاش کرده اند.
«دکتر احمد زارعان»، عضو هیات علمی دانشگاه و کارشناس مسائل راهبردی در خصوص چرایی پایین بودن حجم مبادلات تجاری ایران و سوریه به خبرنگار بازار گفت: اقتصاد معاصر سوریه را می‌توان به سه دوره پیشابحران، بحران و پسابحران تقسیم کرد. پیش از بحران، اقتصاد سوریه در حوزه کشاورزی، توریسم و صنایع سبک رونق داشت. اگر چه در سال‌های منتهی به بحران، واردات بی‌رویه کالاهای ترکیه‌ای، بخش صنعت سوریه را آسیب‌پذیر کرده بود و معضل بیکاری را افزایش داده بود. این وضعیت نتیجه سیاست خارجی ترکیه مبتنی بر «به صفر رساندن اختلافات با همسایگان»، توسعه روابط و افزایش حجم مبادلات اقتصادی با همسایگان بود.
وی افزود: در دوران بحران، اقتصاد سوریه را باید در چارچوب «اقتصاد جنگ» و الزامات و مقتضیات خاص آن تحلیل کرد. طبیعی است در شرایط جنگ، اقتصاد در خدمت اداره جنگ و کاهش پیامدهای آن قرار می‌گیرد و اولویت‌های اقتصادی تغییر می‌کند. در شرایط جنگی اگر چه اقتصاد بر اولویت‌های جنگ متمرکز می‌شود و سایر اولویت‌ها مانند پروژه‌های عمرانی، علم و فناوری، آموزش، بهداشت و غیره به حاشیه می‌روند، اما این نوع از اقتصاد بنا به برخی دلائل می‌تواند پویایی و رونق نسبی داشته باشد.
دکتر زارعان ادامه داد در شرایط جنگ مشاغل جدیدی ضرورت پیدا می‌کنند که می‌تواند بخش جویای کار جامعه را به خود جذب کند. از سوی دیگر، به دلیل جنگ، مردم بسیاری از مطالبات خود از دولت را به تعویق می‌اندازند. اقتصاد سوریه در شرایط جنگ، دارای چنین وضعیتی بود.
کارشناس غرب آسیا گفت: علاوه بر این، به دلیل مداخله بازیگران خارجی در بحران سوریه، پول‌هایی که عمدتا برای تامین مالی گروه‌های معارض، از سوی برخی دولت‌ها مانند سعودی، امارات و قطر به سوریه ارسال می‌شد، وارد چرخه اقتصاد شده و تا حدی به اقتصاد کمک می‌کرد.
وی اضافه کرد: البته با این که جنگ داخلی سوریه پیامدهای ناگوار بسیاری مانند نابودی صنعت توریسم و صنایع کوچک و ضعیف شدن بخش کشاورزی داشته است، اما به هر حال در دوران جنگ، به دلیل اقتصاد جنگ و شرایط روانی دوران جنگ، مشکلات بخش اقتصاد در مقایسه با سایر مشکلات کمتر به چشم آمده است.
کارشناس مسائل راهبردی یادآور شد: در حقیقت، در دوران پس از جنگ و در شرایطی که نظام سوریه از پرتگاه سقوط دور شده و کنترل مناطق راهبردی را در دست گرفته است، مشکلات اقتصادی بیشتر شده و بیشتر به چشم می‌آید.
در دوران پس از جنگ و در شرایطی که نظام سوریه از پرتگاه سقوط دور شده و کنترل مناطق راهبردی را در دست گرفته است، مشکلات اقتصادی بیشتر شده و بیشتر به چشم می‌آید
وی افزود: در شرایط بعد از جنگ، مطالبات مردم مانند بازسازی ویرانی‌های جنگ و حمایت از بخش خصوصی برای بازیابی خود، مطرح شده است. این مطالبه به دلیل حجم بسیار بالای ویرانی‌های ناشی از جنگ و همچنین تضعیف شدید بنیه اقتصادی بخش خصوصی تاکنون بی پاسخ مانده است. علاوه بر این تحریم‌های وضع شده علیه سوریه کار را برای دولت این کشور در راستای مقابله با پیامدهای ناشی از جنگ سخت کرده است. در دو سال اخیر، کاهش ارزش پول ملی سوریه به یک پنجم، تورم شدیدی ایجاد نموده و قدرت خرید مردم را کاهش داده است. شیوع ویروس کرونا نیز مشکلات اقتصادی این کشور را تشدید کرده است.
کارشناس مسائل غرب آسیا گفت: در صورت تداوم شرایط موجود، شورش‌های احتمالی آتی سوریه مانند گذشته «هویت‌پایه» نبوده، بلکه «اقتصادپایه» خواهند بود. بنابراین در حال حاضر اولویت اصلی در سوریه باید اقتصاد باشد.
دکتر زارعان: در صورت تداوم شرایط موجود فعلی، شورش‌های احتمالی آتی سوریه مانند گذشته «هویت‌پایه» نبوده، بلکه «اقتصادپایه» خواهند بود
احمد زارعان تصریح کرد: در شرایط کنونی، دولت سوریه از هر گونه حمایت و سرمایه‌گذاری خارجی خصوصا از سوی کشورهای دوست مانند جمهوری اسلامی ایران استقبال می‌کند تا بتواند از این شرایط و دوران سخت عبور کند. اما متاسفانه روابط استراتژیک ایران و سوریه در سطح همکاری‌های دفاعی و امنیتی محدود شده است و بخش دولتی و خصوصی تمایل چندانی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی با سوریه از خود نشان نمی‌دهند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که ظرفیت‌های اقتصادی سوریه از یک سو و نیاز اقتصاد جنگ زده این کشور به شرکای اقتصادی قابل اعتماد از سوی دیگر، فرصت بی‌نظیری برای اقتصاد ایران فراهم کرده است. در شرایطی که جمهوری اسلامی در معرض تحریم‌های سخت قرار دارد، استفاده شرکای راهبردی از ظرفیت های یکدیگر می‌تواند مشکلات را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
متاسفانه روابط استراتژیک ایران و سوریه در سطح همکاری‌های دفاعی و امنیتی محدود شده است و بخش دولتی و خصوصی تمایل چندانی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی با سوریه از خود نشان نمی‌دهند
این کارشناس مسائل غرب آسیا اذعان نمود: مزیت دیگر در سوریه این است که جمهوری اسلامی در این کشور در حوزه اقتصادی رقبای کمی دارد. اما به دلیل بی‌توجهی به این فرصت اقتصادی بزرگ، کشورهایی مانند ترکیه با صادرات گسترده، در حال تسخیر اقتصاد سوریه است. حجم صادرات ترکیه به سوریه چندین برابر حجم صادرات ایران به سوریه است. این درحالی است که ترکیه اصلی‌ترین حامی معارضانی است که کنترل استان ادلب را در سوریه در اختیار دارند و ترکیه به بهانه مبارزه با پ‌ک‌ک و استقلال‌خواهی کردهای سوریه، بخش‌هایی از این کشور را اشغال کرده است.
ترکیه با صادرات گسترده در حال تسخیر اقتصاد سوریه است و این درحالی است که ترکیه اصلی‌ترین حامی معارضانی است که کنترل استان ادلب را در سوریه در اختیار دارند
دکتر زارعان گفت: سوریه در حوزه انرژی و مواد معدنی نیز فرصت‌های خوبی برای اقتصاد ایران دارد. علیرغم دعوت مقامات سوری از بخش دولتی و خصوصی ایران برای سرمایه‌گذاری در این بخش، متاسفانه از این فرصت نیز غفلت شده است. مشکلات امنیتی و شکننده بودن شرایط سیاسی و امنیتی سوریه از دلایل بی‌علاقگی بخش دولتی و خصوصی ایران برای استفاده از فرصت‌های اقتصادی سوریه است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، تلاش دولت‌های یازدهم و دوازدهم جمهوری اسلامی برای حفظ آن چه که دستاوردهای سیاسی و اقتصادی برجام خوانده می‌شود، دولت را برای ورود به حوزه‌هایی که طرف‌های حاضر در برجام را حساس می‌کند محتاط کرده است. از این رو به نظر می‌رسد در بسیاری از موارد نسبت به همکاری‌های اقتصادی با سوریه تعمداً غفلت شده است.
تلاش دولت‌های یازدهم و دوازدهم جمهوری اسلامی برای حفظ آن چه که دستاوردهای سیاسی و اقتصادی برجام خوانده می‌شود، دولت را برای ورود به حوزه‌هایی که طرف‌های حاضر در برجام را حساس می‌کند محتاط کرده است و از این رو به نظر می‌رسد در بسیاری از موارد نسبت به همکاری‌های اقتصادی با سوریه تعمداً غفلت شده است
وی خاطر نشان کرد: موفقیت‌های سیاسی، امنیتی و نظامی محور مقاومت در سوریه در صورتی که با پیوست‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه نشود، به تدریج تاثیرات راهبردی خود را از دست خواهد داد.
گسترش همکاری‌های اقتصادی با سوریه و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری متقابل دو کشور علاوه بر مزیت‌های اقتصادی که برای دو کشور ایجاد می‌کند واجد مزیت‌های سیاسی، دفاعی و امنیتی است
دکتر زارعان در پایان تصریح کرد: در جهان امروز، اتحادها و ائتلاف‌های اقتصادی از ائتلاف‌ها و اتحادهای سیاسی، دفاعی و امنیتی پایدارترند و کشورهایی که اقتصاد شبکه ای و درهم‌تنیده با یکدیگر دارند، لاجرم در حوزه‌های سیاسی، دفاعی و امنیتی نیز از یکدیگر حمایت می‌کنند، در صورتی که عکس این قضیه ممکن است اتفاق نیفتد. بنابراین گسترش همکاری‌های اقتصادی با سوریه و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری متقابل دو کشور علاوه بر مزیت‌های اقتصادی که برای دو کشور ایجاد می‌کند، دارای مزیت‌های سیاسی، دفاعی و امنیتی است.
نظر شما