اقتصاد «دریا محور» راهکار مقابله با تحریم/ فرصت کم نظیر سرمایه گذاری در چابهار

بازار- ایران اسلامی با توجه به موقعیت ژئوپولتیک خود در منطقه و جهان دارای نقشی کلیدی و حساس است، از همین رو و با توجه به دارا بودن بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب، دسترسی به آب‌های آزاد (اقیانوس هند)، مجاورت با منطقه استراتژیک خلیج فارس و تنگه هرمز و قرارگرفتن درکریدورهای ترانزیتی بین المللی بایستی به دنبال توسعه پایدار با رویکرد دریایی باشد، تعبیری که تحت عنوان «توسعه دریامحور» به آن اشاره می‌ شود.

از منظر بررسی‌های تاریخی، اجتماعی و جذابیت‌ سکونتی، مناطق ساحلی از جذابترین مناطق دنیا و بستر فعالیت های عظیم اقتصادی و اجتماعی به‌شمار می‌روند به گونه‌ای که حدود دوسوم جمعیت جهان در محدوده ۶۰ کیلومتری حاشیه دریاها استقرار یافته‌اند و بیش از ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ جهان که امروزه به عنوان قطب‌های تجاری شناخته می‌شوند، در مناطق ساحلی قرار گرفته اند و این مهم بیانگر جایگاه توسعه دریا محور است.

 کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه استفاده های گسترده‌ای در زمینه گردشگری، استحصال انرژی، حمل ونقل ارزان و شیلات از دریا و سواحل دارند. به‌طوری که به ازای ایجاد یک شغل در بخش اقتصاد دریایی، ۴ شغل جانبی هم ایجاد می‌شود.

بررسی‌های کارشناسان نشان می دهد که سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مثل اتحادیه اروپا ۵۰ درصد است، اما این رقم در کشور ایران، با وجود قریب به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی، فقط ۲ درصد است.

بر این اساس در شرایط کنونی با توجه به یک نوع عقب‌ماندگی تاریخی در عرصه دریایی، باید بطور یقین با استفاده از پارامترهای توسعه دریا محور، جبران مسئله مذکور به‌عنوان اجرای یک برنامه راهبردی مدنظر قرار گیرد.

باید پذیرفت حرکت جهانی در راستای حداکثر استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف از جمله حوزه‌ دریایی روندی پرشتاب را طی می‌کند. نباید این گونه تصور شود که رکود کنونی اقتصاد جهانی تداوم خواهد یافت چرا که شرایط حاضر بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری است و در دوره رونق اقتصادی، سایر کشورها به مراتب با حداکثر توان و شتاب بیشتری، فرصت‌های اقتصادی را شکار خواهند کرد.

البته این مسئله به‌دلیل فراهم بودن زیرساخت‌های اولیه کشورهای مذکور است و باید در شرایط کنونی، کشور ما نیز تمام توان خود را برای فراهم ساختن زیرساخت‌های افزایش سهم کشورمان از مبادلات اقتصادی- سیاسی منطقه و جهان فراهم کند.

بر این اساس باید تدابیر لازم و عملیاتی توسط تمامی ارگان‌های مرتبط با تجارت دریایی برای افزایش ظرفیت سهم بازار دریایی کشورمان در سطح منطقه و جهان لحاظ شود. از آنجا که اجرای اصل توسعه دریامحور به‌عنوان یک سیاست بنیادین مدنظر مسئولان قرار دارد بر این اساس سازمان بنادر و دریانوردی نیز انجام مواردی همچون توسعه بندر «شهید بهشتی» چابهار را به‌عنوان یک الزام عملیاتی به‌صورت جدی دنبال می‌کند.

از سوی دیگر طبق اعلام کارشناسان در حال حاضر حدود ۹۵ درصد واردات و ۸۵ درصد صادرات کشور از طریق بنادر کشور انجام می شود. بنابراین با توجه به حجم گسترده صادرات و واردات کالا، توسعه بنادر کشور به عنوان دروازه های ارتباطی کشور در راستایی توسعه دریا محور امری الزامی است.

بنابراین رویکرد اقتصاد دریا محور می تواند افق های تازه ای را پیش روی ما برای برون رفت از اقتصاد متکی به نفت ایجاد کند و توسعه حمل و نقل دریایی و توجه به موضوعات ایمنی و امنیت، توسعه لجستک بندری و خصوصی‌سازی در راستای اقتصاد مقاومتی درکنار توجه به حفاظت از محیط زیست می تواند زمینه ساز و متضمن توسعه پایدار کشور شود.

در این میان بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران نیز دارای اهمیت ویژه و خاصی است به گونه ای که به دلیل بهره‌مندی این بندر از موقعیت استراتژیک جهت ترانشیپ و ترانزیت کالاهای بنادر حوزه خلیج فارس، افغانستان و آسیای میانه در صورت توجه و سرمایه‌گذاری مناسب و همچنین فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، می‌تواند در راستای ثروت‌آفرینی و توسعه شرق کشور نقش ویژه‌ای ایفا کند.

بندر چابهار با وجود ۳۲۰ کیلومتر مرز آبی، ‌ ۱۱ ‌بندر ماهگیری و جایگاه تخلیه صید، ‌ ۲ بندر منحصر به‌ فرد خارج از نقطه بحران با بریدگی‌های طبیعی و با قابلیت پهلوگیری کشتی‌های غول‌پیکر، وجود بیش از ۲۰۰جاذبه گردشگری و زمین های کشاورزی مستعد میوه‌های گرمسیری و همچنین موقعیت مناسب برای پرورش میگو به عنوان قلب سواحل مکران و محور توسعه شرق مطرح است.

از همین رو توسعه تنها بندر اقیانوسی ایران که این روزها به عنوان «دروازه ملل» از آن یاد می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا به گواه بسیاری از صاحب‌نظران مطمئن‌ترین، بهترین و باصرفه‌ترین مسیر و کریدور برای اتصال بازارهای دو کانون جمعیتی جهان با بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت بندر چابهار است.

بندر چابهار نقش کلیدی در حمل و نقل کشورهای منطقه دارد

 رئیس جمهور چندی پیش در جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان که در چابهار برگزار شد، اظهار کرد: سیستان و بلوچستان از نظر استراتژیک از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است، این استان پیشانی امنیتی کل ایران محسوب می شود و جایی است که کشور را به اقیانوس متصل می کند.

حجت الاسلام حسن روحانی با بیان این که از طریق این استان می توان اتصال شمال و جنوب منطقه را به وجود آورد ادامه داد: به همین دلیل است که از آغاز دولت یازدهم تلاش فراوانی برای توسعه بندر چابهار انجام شد، ظرفیت آن به ۸,۶ میلیون تن رسید و فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی به بهره برداری رسید.

وی با تاکید بر این که بعد از افتتاح فاز نخست بندر شهید بهشتی، توسعه بسیار خوبی در این بندر به وجود آمده است و همچنان ادامه خواهد داشت افزود: به واسطه اقدام های انجام شده اکنون ظرفیت بندر چابهار به ۱۱ میلیون تن رسیده است که باید به این ظرفیت افزوده شود.

به گفته رئیس جمهور، با توجه به اهمیت بندر چابهار می توان بخش بزرگی از حمل و نقل کالا برای ایران، هند، افغانستان، کشورهای شمالی، آسیای مرکزی، قفقاز و حتی اروپا را از طریق این بندر انجام داد.

وی تاکید کرد: توسعه بندر چابهار اقدام بزرگی بود که این دولت ادامه داد و تا پایان دولت دوازدهم نیز تداوم دارد.

ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار به ۸.۵ میلیون تن افزایش یافت

مدیر عامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور نیز در مراسم افتتاح فاز نخست پروژه توسعه بندر شهید بهشتی چابهار در جمع خبرنگاران اظهار داشت: این پروژه یکی از بزرگترین طرح های توسعه حمل و نقل دریایی کشور است زیرا پس از افتتاح این طرح ظرفیت این بندر از ۲.۵ میلیون تن در سال، به ۸.۵ میلیون تن رسیده است که به معنای افزایش ۳ برابری ظرفیت تخلیه و بارگیری این بندر است.

محمد راستاد افزود: در مجموع حدود یک میلیارد دلار در فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی برای تامین زیرساخت‌ها، روبناها و تجهیزات این بندر هزینه شده است.

وی با اشاره به اینکه در این طرح تاکنون ۲۰۳ هکتار از اراضی دریا استحصال شده است، ادامه داد: یک مشخصه مهم این پروژه این است که با تکمیل موج‌شکن به طول ۱۴۷۰ متر دسترسی دریایی افزایش پیدا کرده است.

معاون وزیر راه و شهرسازی خاطر نشان کرد: همچنین برای اینکه به عمق مناسب برسیم ۱۵.۸ مترمکعب لایروبی انجام شده و ۵ کیلومتر دایک حفاظتی نیز ایجاد شده است.

وی تصریح کرد: ۳۲ هزار کلونی مرجان در راستای این پروژه به محلی دیگر منتقل شد تا به واسطه این طرح توسعه ای به محیط زیست دریایی آسیبی وارد نشود.

راستاد با اشاره به اینکه مذاکرات با یک شرکت هندوستانی به منظور بهره‌برداری از بندرچابهار در حال نهایی شدن است، گفت: تخفیف‌های متعددی برای خطوط کشتیرانی در این بندر در نظر گرفته شده است.

وی با اشاره به اینکه اقدامات و پروژه‌های متعددی جهت توسعه سواحل مکران در حال اجرا است، افزود: ۱۶.۵ متر عمق آبخور این بندر بالاترین عمق آبخور برای پهلوگیری کشتی های بزرگ کانتینری و کالاهای عمومی در بنادر ایران است.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور با اشاره به اینکه ۴ فاز برای طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار تعریف شده است، ادامه داد: در حال حاضر ظرفیت‌های گسترده‌ای برای سرمایه‌گذاری در بنادر موجود در سواحل مکران وجود دارد.

وی تصریح  کرد: امیدواریم بندر چابهار به یکی از مدرترین بنادر کشور و منطقه تبدیل شود تا بتوانیم نقش‌آفرینی ویژه‌ای در زمینه ترانزیت دریایی از طریق تنها بندر اقیانوسی کشور داشته باشیم.

با توجه به اینکه بندرچابهار، رابط شرق آسیا با کشورهای «CIS» است، می تواند به هاب ترانزیتی منطقه تبدیل شود از همین رو علاوه بر فعالیت های بندری، می توان با ایجاد مراکز لجستیکی و توزیع کالا موجب اشتغال زایی در این منطقه شد.

 آغوش باز دروازه ملل به روی ۱۷۰ هیات داخلی و خارجی

 بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان اظهار داشت: با توجه به موقعیت استراتژیک بندر چابهار و اهمیت و جایگاه ویژه این بندر در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه از ابتدای امسال ۱۷۰ هیأت متشکل از سرمایه گذاران داخلی و خارجی و مقام های کشوری و لشکری از این بندر بزرگ اقیانوسی بازدید کردند.

وی با اشاره به مزیت دسترسی بندر چابهار به آب های آزاد بین المللی و گرایش بخش خصوصی داخلی و خارجی به حضور در این بندر اظهار کرد: این بازدیدها به ارائه ۵۳ درخواست سرمایه گذاری و انعقاد ۷ قرارداد به ارزش ۴۰۸ میلیارد تومان منجر شده است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان افزود: از جمله پروژه های سرمایه گذاری امسال این بندر می توان به احداث انبار سرپوشیده با مساحت بیش از ۲۷ هزار متر مربع و ظرفیت سالانه ۷۲۰ هزار تن اشاره کرد.

آقایی ادامه داد: احداث ۲ باب مخازن فرآورده های نفتی در مجموع با مساحت ۳۴ هزار مترمربع و ظرفیت سالانه بیش از ۷۵۰ هزار تن از دیگر قراردهای مهم منعقد شده این اداره کل با سرمایه گذاران بخش خصوصی در سال ۹۸ است.

افزایش ۱۹۰ برابری صادرات کالا از بزرگترین بندر اقیانوسی کشور

وی با اشاره به نقش پر اهمیت بندر چابهار در تامین کالاهای مورد نیاز کشور و صادرات اظهار کرد: یکی از اهداف ما در راستای افزایش کیفیت خدمات بندری، افزایش سرعت تخلیه و بارگیری کالا در این بندر استراتژیک است که با تحقق این مهم و رضایت صاحبان بار و کالا شاهد رشد چشمگیر واردات و صادرات کالا از طریق این بندر هستیم.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان میزان رشد صادرات کالای غیر نفتی از بندر چابهار را در ۱۱ ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۹۰ برابر اعلام و اظهار کرد: با استفاده از تجهیزات استراتژیک مدرن در ۱۱ ماه گذشته، شاهد رشد ۴۱ درصدی تخلیه و بارگیری کالا نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ در این بندر بزرگ اقیانوسی هستیم.

وی تصریح کرد: از ابتدای امسال تا اول اسفند ماه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی در این بندر ۵۰ درصد و کالاهای غیرنفتی ۲۸ درصد رشد پیدا کرده است.

البته توسعه بندر شهیدبهشتی چابهار و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری آن به ۸.۵ میلیون تن و رونق ترانزیت کالا ضرورت تسریع در اتصال این بندر به شبکه ریلی کشور را دو چندان کرده زیرا راه اندازی خط ریلی چابهار می تواند جنوب شرق کشور را متحول و نقش بسیار مهمی در توسعه ترانزیت به سراسر دنیا بویژه افغانستان و آسیای میانه ایفا کند. امام متاسفانه با وجود همه تلاش ها تاکنون این مهم محقق نشده است.

ضرورت همکاری ایران و هند برای اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی 

وزیر امور خارجه گفت: همکاری هند و ایران برای تهیه تجهیزات ساخت بنادر چابهار و همچنین شبکه ریلی ضرورت دارد.

محمدجواد ظریف در سفر به بمبئی در مورد توسعه همکاری های دریایی و بندری ایران و هند، اظهار کرد: همکاری هند و ایران برای تهیه تجهیزات ساخت بنادر چابهار و همچنین شبکه ریلی که بندر ایران را به زاهدان وصل می کند، ضرورت دارد. 

ظریف افزود: یکی از چالش های توسعه ای بندر چابهار اتصال چابهار به افغانستان و آسیای میانه از طریقراه آهن است، ما باید در راستای قرارداد با هند شبکه ریلی چابهار - زاهدان را تکمیل کنیم. 

وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: در حال حاضر زیرساخت های لازم برای تحقق شبکه ریلی وجود دارد، از این رو برای تهیه آن با هند در حال مذاکره هستیم. 

ظریف خاطرنشان کرد: بندر چابهار برای افغانستان و آسیا حیاتی است، پیشرفت های متعددی در توسعه این بندر اقیانوسی داشته ایم که موضوع تصویب الحاق  بندر چابهار به منطقه آزاد چابهار یکی از این موارد است.

در مجموع آن چیزی که واضح است اینکه بالاترین دستاورد توسعه دریا محور، کسب اقتدار وسیادت اقتصادی ملی و کسب حضوری قدرتمند در تمامی عرصه‌های دریایی در ابعاد جهانی است چر اکه ایران سرزمینی است که با ۱۹۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دریایی، کشوری دریایی محسوب شده و از دو سوی شمال و جنوب به دریا دسترسی دارد و این مناطق ساحلی که با برخورداری از اهمیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک درمقیاس جهانی و منطقه‌ای، بعنوان یکی از مهمترین نواحی حساس سیاسی و اقتصادی جهان به شمار می‌رود که می‌تواند با توسعه مناسب، نقش اقتصادی و سیاسی بالایی در سطوح منطقه‌ای و جهانی ایفا کند.

از سوی دیگر قطعا بندر چابهار نیز پس از افتتاح فاز اول طرح توسعه بندر شهید بهشتی و به دنبال آن ورود بخش خصوصی داخلی و بین المللی برای توسعه پس کرانه ها در این منطقه می توان علاوه بر اینکه موتور محرکی برای توسعه شرق کشور باشد نقش به سزایی در افزایش نقش آفرینی کشور عزیزمان در عرصه های بین المللی داشته باشد که امیدواریم با توجه ویژه دولت مردان این توسعه سرعت بیشتری پیدا کند.