بازار؛ گروه استانها: گیاهان دارویی متنوعی در استان خراسان رضوی کشت می‌شود که از مهم‌ترین اقلام گیاهان دارویی کشت‌شده در این استان می‌توان به خاکشیر، ختمی خبازی، رازیانه، زیره سبز و تخم شربتی اشاره کرد که البته این استان با ۱۸ هزار و ۸۰۰ هکتار زیر کشت «زیره» بیشترین سطح زیر کشت این محصول در کشور را نیز به خود اختصاص داده است.
زیره سبز، زیره سیاه، انغوزه و باریجه، آویشن باغی، گل محمدی، پنیرک از محصولات دیگری هستند که کشورهای حوزه خلیج فارس و هم چنین کشور های اروپایی از جمله آلمان و فرانسه از آن استقبال کرده و خریدار آن هستند.
بنا بر گفته کارشناسان جهاد کشاورزی کاشت این گیاهان را می‌توان به‌عنوان یکی از روش‌های درآمدزایی و مشاغل خانگی برای بانوان عنوان کرد زیرا یک بانوی روستایی به‌راحتی می‌تواند با کشت این محصولات حتی در حیاط منزل خود از این راه درآمدزایی داشته باشد.
در همین راستا به‌منظور آشنایی با ظرفیت‌های این استان درزمینهٔ کشت گیاهان دارویی و سرمایه‌گذاری بر این صنعت با یوسف گازران مجری تولید گیاهان دارویی جهاد کشاورزی خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.
* سالانه چه مقدار گیاهان دارویی در استان خراسان رضوی تولید می‌شود؟
ما دو نوع گیاهان دارویی داریم. یک نوع گیاهان مرتعی هستند که به‌صورت خودرو و وحشی می‌رویند و نوع دیگر کشت به‌وسیله کشاورزان است که در این راستا در سال گذشته ۲۷ هزار هکتار کشت و ۲۶ هزار تن برداشت محصول در استان داشتیم که البته به دلیل افزایش سطح زیر کاشت امسال برداشت ۳۰ هزار تن محصول گیاهان دارویی را در استان پیش‌بینی شد.
* چند نمونه گیاهان دارویی در استان داریم؟
در حال حاضر گیاهانی که در استان خراسان رضوی کشت می‌کنیم ۷۰ گونه هستند البته تعداد گیاهان دارویی بسیار زیاد هستند و بیش از ۳۰۰ یا ۴۰۰ گونه گیاهی داریم.
اگر زعفران را جزو گیاهان دارویی حساب کنیم ما در سال گذشته ۳۲۲ تن تولید زعفران داشتیم و بالغ‌بر چهار هزار میلیون دلار از صنعت زعفران برای استان ارزآوری داشته است.
ازآنجایی‌که سطح زیر کشت زعفران در استان خراسان رضوی بسیار بالاست این گیاه به‌عنوان یک گیاه خاص و منحصربه‌فرد محاسبه می‌شود.
باوجود تمام مشکلات صادرات و تحریم‌ها، ازآنجایی‌که محصولات ما خاص است و در بسیاری از نقاط جهان کشت نمی‌شود در بدترین شرایط بازهم مشتریان خاص خود را دارد ازجمله این گیاهان می‌توان به باریجه، زعفران، انغوزه، آویشن، پنیرک و غیره اشاره کرد.
* اگر زعفران را از گیاهان دارویی فاکتور بگیریم آیا بازهم حرفی برای گفتن داریم؟
این استان ازنظر کشت و تولید گیاهان دارویی حتی بدون در نظر گرفتن زعفران، رتبه نخست کشور را دارا است.
ازنظر سطح کشت و تولید گیاهان دارویی، خراسان رضوی حتی بدون در نظر گرفتن زعفران، در رتبه نخست کشت و تولید گیاهان دارویی قرار دارد.
در حوزه زعفران پنج متخصص و در سایر گیاهان دارویی تعداد بسیار کمی متخصص وجود دارد که این مسئله یکی از موارد و مشکلات مهم گیاهان دارویی است.
* چه کشورهایی بیشترین خریدار گیاهان دارویی ما هستند؟
افزون بر۵۰ کشور از سراسر جهان خریدار محصولات و گیاهان دارویی خراسان رضوی هستند. اکثر کشورهای اروپایی آسیایی و کشورهای خاورمیانه خریداران اصلی ما هستند و لذاهندوستان انغوزه می‌برد، آلمان پنیرک با باریجه خریداری می کند، فرانسه مشتری باریجه است و کشورهای عربی خواهان عرقیجات و تخم شربتی و تخم بالنگ هستند.
* چرا باوجوداین ظرفیت اما سرمایه‌گذاری و تبلیغات چندانی نمی‌بینیم؟
چند دلیل وجود دارد، اول اینکه تولید ما با نیاز کارخانه‌ها ما همخوانی ندارد.یکی از تلاش‌های ما هماهنگی این موضوع است که کشاورزان بر اساس نیازهای اعلامی از سوی کارخانه‌ها، محصول را کاشت و تولید کنند.
در این راستا کشت توافقی یا قراردادی را راه‌اندازی کرده‌ایم که در حال حاضر در۵ شهر استان این طرح در حال اجراست.در این طرح کارخانه‌ها با کشاورزان به قیمت روز قرارداد می‌بندند و تضمین می‌کنند محصول کشاورزان را بخرند تا کشاورز نیز با امنیت بیشتری محصول خود را بکارد.
موضوع دیگر ناشناخته بودن گیاهان دارویی است و از سال ۹۵ این کار در استان شروع‌شده است و جای توسعه و پیشرفت بسیار زیادی دارد.
موارد دیگری مانند تحریم‌ها، موانع صادراتی و عدم همکاری دانشگاه علوم پزشکی از دیگر مشکلات حوزه گیاهان دارویی است.
* چه طرح‌ها و برنامه‌هایی برای توسعه این حوزه در دستور کار قرار دارد؟
یکی از طرح‌های ما که پیش‌از این نیز اشاره شد هماهنگی میان نیاز کارخانه‌ها با تولیدات کشاورزان است. طرح دیگر ما توسعه کشت نهال است که این امر با توجه به نیاز بازار انجام می‌شود. اگر کشاورز نهالی را بکارد و محصول او به فروش نرسد دچار دلسردی می‌شود.به همین دلیل تنها گیاهانی که باقیمت مناسب عرضه می‌شوند و بازار نیز متقاضی آن است به کشاورز معرفی و تولید می‌شود.
یکی دیگر از اقدامات ما ترویج کشت نشائی و جایگزینی آن با کشت بذری است.چون‌که درکشت نشائی هزینه وجین علف‌های هرز و آبیاری اول و دوم نسبت به کشت بذری بسیار پایین تراست از همین رو به دنبال ترغیب کشاورزان به کاشت نشائی هستیم.
* عمده مشکلات کشاورزان در کشت گیاهان دارویی چیست؟
بدون تردید خراسان رضوی ازنظر منابع آبی وضعیت مناسبی ندارد و در این زمینه محدودیت زیادی وجود دارد. باید توجه داشت که گیاهان دارویی از این نظر به دو قسمت تبدیل می‌شوند. گروهی از آن‌ها نیاز آبی کمی داشته و نیاز آبی گروه دیگر بالاست.
توصیه می‌شود در سطوح و زمین‌های زراعی کوچک، گیاهان دارویی که نیاز آبی کمتری دارند کشت شود در غیر این صورت هم برداشت آن‌ها سخت شده و نیروی کارگر بیشتری باید تأمین شود و هم به منابع آبی بیشتری نیاز دارند.
در همین رابطه توصیه می‌کنیم کشاورزان قبل از اقدام به کشت گیاهان دارویی از کارشناسان مربوطه مشاوره‌های لازم از قبیل، بازار فروش، آشنایی با نحوه کشت و شرایط فنی، معرفی اندام‌های گیاهی اصلاح شد اخذ کنند تا بتوانند کشت موفق و درآمدی مناسب داشته باشند.
طلای سبز
میزان تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که از این میزان کشور ایران به‌رغم قدمت هفت‌هزارساله در طب سنتی و برخورداری از هزاران نوع گیاه دارویی، سهم‌تری چندانی نداشته است.
از میان بیش از هشت هزار نوع گیاه دارویی شناخته‌شده در جهان تاکنون حدود سه هزار نوع آن در ایران شناسایی‌شده و وجود آن‌ها قطعیت یافته است.
تحول و توسعه در کاربری گیاهان دارویی و خروج این کاربری از صرف درمانی بودن این محصولات و همچنین استفاده گسترده، مؤثر و پرطرفدار این محصولات در حوزه بهداشتی، صنعتی و غذایی موجب تحول گسترده در نگاه‌های اقتصادی به این بخش شده است. که به نظر می‌رسد بیش از گذشته باید به کاشت و برداشت این طلای سبز اهتمام ورزید.
نظر شما