سید محسن حسینی؛ بازار: امروزه انرژی برق نقش مهمی در اقتصاد دارد و بر توسعه پایدار و رفاه جوامع مؤثر است. همچنین بر افزایش تولید ناخالص داخلی تأثیر مستقیم دارد که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر کشور در قالب مصرف سرانه برق آن نمود پیدا می‌کند.
منابع عمده برق ایران انواع نیروگاههای حرارتی است که سهم ۹۲ درصدی در تأمین برق کشور را دارند و ازآنجاکه انرژی لازم برای تولید برق در این‌گونه نیروگاه‌ها از منابع نفت و گاز که از منابع غیر تجدیدپذیر هستند تأمین می‌شود، گذشته از هزینه جاری بالا، آلودگی زیست‌محیطی نیز از عوارض همیشگی آن است. به همین دلیل دانشمندان و تصمیم‌گیران را به فکر محدودسازی آن و گسترش نیروگاههای تولید برق پاک با حداقل هزینه جاری و بدون آلودگی زیست‌محیطی انداخته است.
از جمله نیروگاههای پاک می‌توان به استفاده از انرژی باد، خورشید، برقابی، ژئوترمال و امواج دریا اشاره کرد که در اصطلاح به آنها نیروگاههای تجدیدپذیر اطلاق می‌شود.
نیروگاههای تجدیدپذیر که نیروگاههای برقابی در آنها نقش‌برجسته‌ای دارند نسبت به نیروگاههای غیر تجدیدپذیر دارای مزایایی هستند. از جمله صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی، کمک به حفظ محیط زیست با توجه به انتشار نزدیک به صفر آلاینده ها و گازهای گلخانه ای، تولید برق پاک و سازگار با محیط زیست منطبق با معاهده کاهش گاز کیوتو (به ازای هر مگاوات ظرفیت، حدود ۴ تن گاز محتوی کربن در محیط کاهش می یابد)، کاهش چشمگیر در مصرف آب، حذف هزینه های سوخت و رقابت پذیر شدن هزینه تمام شده برق (به ازای هر مگاوات انرژی تولیدی حدود ۳۰۰ مترمکعب گاز طبیعی و به ازای هر مگاوات ظرفیت، حدود هفت و نیم میلیارد تومان صرفه جویی می شود)، تنوع بخشی به منابع انرژی از طریق استفاده از سایر پتانسیل‌های کشور جهت افزایش تولید برق، کمک به پیک سایی و نیز جبران محدودیت ظرفیت تولید گاز طبیعی در کشور.
از میان نیروگاههای کوچک تجدیدپذیر، نیروگاه های برقآبی کوچک در مناطقی مانند استان گلستان که دارای منابع و مجاری متعدد آب است از گزینه های مطلوب به شمار می رود.
نیروگاههای برقآبی کوچک (SHP) علاوه بر مزایای مذکور در نیروگاه های تجدیدپذیر و نیروگاههای کوچک تجدیدپذیر واجد مزایای دیگری نیز هستند که برخی از آنها عبارتند از هزینه بهره برداری و نگهداری پایین، تولید مداوم انرژی در مسیرهای جریانی و با دوام، امکان سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی، توانایی سرمایه گذاری بخش خصوصی متناسب با ظرفیت نیروگاه، امکان اعطاء تسهیلات مالی توسط دولت، بومی سازی موفق و اقتصادی بخش قابل توجهی از فناوری‌های موردنیاز در کشور، وجود نگاه تکلیفی و حمایتی وزارت نیرو به توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر، ایجاد مشاغل و منافع محلی و مشارکت در توسعه صنعتی، امکان عقد قرارداد به صورت BOO (احداث، تملک و بهره برداری) و خرید تضمینی برق تولیدی توسط دولت.
نیروگاههای برقابی به سه بخش بزرگ با ظرفیت بیش از ۱۰۰ مگاوات، متوسط با ظرفیت بین ۱۰ تا ۱۰۰ مگاوات و کوچک با ظرفیت کمتر از ۱۰ مگاوات تقسیم می شوند.
تولید انرژی برقآبی نیاز به بسترهایی دارد و پتانسیل‌هایی مانند کانال‌ها و خطوط لوله پایاب سدها، خطوط انتقال آب شرب، شبکه کانال های آبیاری و زهکشی و پتانسیل مسیر رودخانه هابه صورت جریانی، از عمده آنها به شمار می‌رود.
استان گلستان دارای ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی و هیدرولوژیکی برای تولید انرژی برق آبی دارد که شامل تاسیسات آبی و مخازن و سدها (در استان گلستان ۱۴ سد بزرگ مخزنی احداث شده است)، تاسیسات متعدد تحت تامین و انتقال آب شرب در استان که تامین آب شهرها و مجتمع‌های روستایی را بر عهده دارند، رودخانه های پر آب و با جریان دائمی با پتانسیل ارتفاعی مناسب چند هزارمتری و در نتیجه شیب مناسب رودخانه ها، وجود دریای خزر و انرژی های نهفته در امواج آن نیز می‌تواند به عنوان منبع در دسترس دیگر برای احداث نیروگاههای برقابی، می شود.
با توجه به مطالب این گفتار، به نظر می آید که حداقل بیش از ۱۰۰ نقطه قابل احداث نیروگاه های جدید برقآبی کوچک و متوسط در استان گلستان وجود دارد که با توجه به تسهیلات در نظر گرفته شده از سوی دولت، با برنامه ریزی و تصمیم مسئولان مرتبط و همت سرمایه گذاران، مشاوران و پیمانکاران، می تواند با مطالعه و اجرای مناسب، ظرفیتی بالغ بر ۱۰۰۰ مگاوات برق پاک و با مزایای پیش گفته شده برای این استان ایجاد کرده و ثروتی عظیم را نصیب استان و ساکنان آن کند.
* سید محسن حسینی ( برساووش)، کارشناس مسائل آب و مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان
نظر شما