فرحناز سپهری؛ بازار: صرافیهای رمزارز از جمله کسب و کارهایی هستند که جایگاه ویژه ای در زمینه خرید و فروش رمزارزها و تبدیل آنها به سایر ارزها دارند. درحالی که در کشور تاکنون نهادی به عنوان متولی صنعت صرافی های رمزارز تعیین نشده و این مساله کار را برای صاحبان این کسب و کارها دشوار کرده است.
درحالی که به باور آرمان پنجتن طوسی مدیر عامل صرافی رمزارز ویتبکس، کشورمان با شفاف سازی و تسهیل مسیر برای نوآوران این عرصه می تواند ار این فناوری در راه اشتغالزایی و بهره وری بیشتر بهره ببرد. این مدیر جوان که سال ۸۵ شرکت خود را به نام رایانش پردازش آرمان (ویستو) در حوزه فناوری اطلاعات راه اندازی کرده و زیر مجموعه ای از شرکت اش را به صرافی رمز ارز (ویتبکس) اختصاص داده است، مهمان خبرگزاری بازار بود تا در خصوص چالشها وفرصتهای صنعت صرافی رمزارزها پاسخگویی پرسشهای «بازار» باشد. متن این گفتگو در ادامه از نظرتان می گذرد.
*با توجه به اینکه نزدیک به دو دهه از راه اندازی شرکت تان رایانش پردازش آرمان (ویستو) در حوزه فناوری اطلاعات می گذرد بفرمایید علت ورودتان به صنعت صرافی رمز ارز چه بوده است؟
بله درست است؛ سال ۲۰۰۶ شرکت رایانش پردازش آرمان را در حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک و به شکل تخصصی تولید و برنامه نوبسی نرم افززهای مدیریتی و تجاری وسازمانی راه اندازی کردیم و تا اینکه درسال ۹۵ و ۹۶ با فناوری بلاک چین آشنا شدیم و به این باور رسیدیم که با اینکه دنیای فناوری به واسطه اینترنت متحول شده اما فناوری بلاک چین چند برابر میتواند در دنیای فناوری بسیار تاثیر گذار باشد. برای همین اولین استارتاپ مان را در دل مجموعه به نام ویستو راه اندازی کردیم که پس از آن برند ما به نام ویستو تغییر نام پیدا کرد و رسالت ویستو خدمات تخصصی درحوزه بلاک چین است که از پیاده سازی و استقرار سیستمهای بلاک چین گرفته تا صرافی رمزارز وخدمات ماینینگ. در عین حال که هم به صورت مشاوره و هم اجرا خدمات ارایه می دهیم همینطور دپارتمان ترید که مدیریت و تحلیل بازارمالی انجام میدهد. همچنین اکادمی برنامه نویسی ترید و بلاک چین که بخش آموزشها را بر عهده دارد که هدف اصلی اطلاع رسانی و آگاهی و ارایه خدمات مرتبط است.
* توضیحی درباره صنعت بلاک چین و تاثیرش روی اقتصاد کشورها بفرمایید.
اگر بخواهم به صورت خلاصه بیان کنم باید مختصری از فلسفه بلاک چین میگویم: بلاک چین برای شفاف سازی امنیت اطلاعات از ۱۹۹۱ در زمینه رمزنگاری و زمان بندی برای دفاتر اسناد ایجاد شد تا سال ۲۰۰۵ کشور استونی سیستم انتخابات اش را بربستر بلاک چین قرارداد که میتوان به عنوان امن ترین و شفاف ترین سیستم انتخابات جهان از آن یاد کرد.
پس از آن سال ۲۰۰۹ گروهی با نام ساتوشی ناکاموتو بستری مالی و سیستم ارزی روی بلاک چین ایجاد و از اینجا بود بیت کوین به عنوان اولین رمزارز شکل گرفت و سال ۲۰۱۳ شخصی به نام ویتالیک بوترین اتریوم خلق کرد که درو اقع شکل متن باز توسعه یافته بیت کوین است؛ به طوری که با این تکنیک قراردادهای هوشمند (smart contracts) را در بخشهای مختلف ایجاد شده به طوریکه هر کسی میتواند استارتاپ خودش را در حوزه هوش مصنوعی؛ شهر هوشمند، کشاورزی هوشمند، اینترت اشیا براین بستر بنا کند. از طرفی ۷۰۰۰ استارتاپ بربستر بلاک چین داریم که حدود ۵ هزار استارتاپ درحوزه رمزارزها شناخته شده اند که بر روی موضوعیت مربوطه خودشان در حال فعالیت هستند و تراکنشهای مالی مربوطه بربستر بلاک چین انجام می شود.
از انجایی که وظیفه بلاک چین شفافیت و امنیت چابک سازی است از این رو از این صنعت کشورها استقبال کردند به طوریکه در مباحث دانشگاهی آن را آموزش میدهند و باید اشاره کنم که از ضرورتهای چابک سازی و شفاف سازی در هر سازمان می تواند استفاده از صنعت بلاک چین باشد.
باید نکته ا ی را یادآور شوم بحث بلاک چین از ماینینگ و بیت کوین جدا است چرا که بلاک چین در بستری مالیاتی اطلاعاتی فناوری بیشترواردشده درحالیکه ماینینگ وظیفه اش عمدتا تایید تراکنشهایی است که بربستر بلاک چین به ویژه برای بیت کوین انجام می گیرد.
*با توجه به صحبتهایی که فرمودید چرا دولت و کشور نیاز دارد تا به صنعت بلاک چین توجه ویژه کند و در این زمینه اقدامات موثرتری انجام دهد؟
در کشور در حال حاضر سازمانها و صنایع به چابک سازی و شفافیت و بحث از بین بردن فساد نیاز دارند به طوریکه در برخی ارگانها در شرف پیاده سازی این ساختار هستند حال چقدر به این موارد رسیده ایم یک طرف مساله است و اینکه چقدر ابزارها میتواند این آرمان را محقق کند هم مساله ای دیگر است. به نظرم اصلی ترین مساله برای داشتن سازمانهایی شفاف و بدون فساد و چابک استقرار بلاک چین است و ایران نیاز دارد برای ارگانها و یا صنایع مختلف مثل صنعت بیمه و شهرداری (شهر هوشمند) خودرو سازی به سمت ایجاد بسترهای بلاک چین برود. در عین حال که از جمله رسالتهای بلاک چین در حوزه سیستم زنجیره تامین و توزیع است برای مثال در صنعت خودرو با استقرار این بستر می توان به چابک سازی و مکانیزه کردن و کیفیت محصولات کمک کرد و یا در صنایع غذایی که ادعا میشود گواهی ایزو دارند با وجودی که وزارت بهداشت ارگانها هم بر آن نطارت دارند ولی همچنان ابهاماتی در این حوزه وجود د ارد.
از این رو کشور به شدت به بلاک چین نیاز دارد راه نجات از فرایند ساختار فرسوده استقرار و همه گیرشدن صنعت بلاک چین است و باید الزامات صنعتی و اداری این صنعت در کشور ما پیاده و اجرا شود.
* مجوزدهی و رگولاتوری در مورد صرافی های رمزارز در ایران به چه صورت است و چه نهادی متولی این نوع کسب و کار است؟
باید به نکته ای اشاره کنم این صنعت ۱۵۰ تا ۱۷۰ شغل پایدار ایجاد می کند و بشدت اشتغالزاست و در مورد کشور به دلیل وجود تحریمهای فناوری و مالی که است، یکی از راههای نجات از این مساله استقرار حوزه بلاک چین مثل ماینینگ و صرافی رمز ارز است که البته این فناوری بشدت نوظهور است. ازطرفی شکاف دیجیتال میان بعضی از مسوولان با این صنعت وجود دارد که همچنان قابل ترجمه در صنعت و اصناف نشده است. باید بگویم که صنعت صرافی رمزارز هنوز متولی ندارد در صورتی که ممنوعیت هم ندارد و دارای ابهاماتی است. چون در بخش صنعت بلاک چین یکسال است که مجوزها از طرف وزارت صنعت ومعدن داده و افراد می توانند در سامانه درخواست خود ثبت کنند و مجوز ماینینگ هم داده میشود. اما سوال این است اگر قرار است مجوز به صنعت ماینینگ بدهیم درحالیکه صنعت ماینینگ استخراج بیت کوین میکند و بعد نیاز به خرید فروش نقد کردن داریم پس کجا باید این کار را انجام دهیم؟
درحالیکه یک سناریو درست کردیم که شورا ی فضای مجازی و وزارت صنعت و معدن و وزارت ارتباطات و وزارت نیرو با هم همکاری کردند اما هنوز نقصهایی در این حوزه به چشم میخورد مثل تعرفه ای برقی که برای ماینینگ ها در نظرگرفته شده ویا فضای فرسایشی برای مجوز گرفتن در حوزه ماینینگ وجود دارد از طرف دیگر باید رمزارز به ارزهای دیگر (مثل دلار...) تبدیل شود تا این چرخه درست کارکند از این رو باید صنعت صرافی رمزارز متولی داشته باشد. اگرچه تیر ماه در مجلس در این باره صحبتی شد که صرافی های سنتی در کنار فیات و ارزهای رایج، رمزارز هم جابجا کند اما این موضوع هم به نتیجه نرسید و همچنان در ابهام است.
*با توجه به این موارد به نظر شما بهتر است این مجوز به چه کسب و کارهایی در این حوزه داده شود؟ آیا دادن مجوز به صرافیهای سنتی کار درستی است؟
با دادن مجوز به صراقی های سنتی مخالفتی ندارم. اما به نظر من بهتر است مجوزها به استارتاپ ها شرکتهای دانش بنیان که دارای ایده در حوزه فناوری هستند داده شوند چرا که برای نمونه من که ۱۵ سال در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت دارم می توانم بستر استاندارد با امنیت بالا برای رمزارزها ایجاد کنم و باید شامل این مجوز بشوم در حالی که این نوع صنعت با صرافی سنتی متفاوت است چرا که ساختار فناوری با امنیت بالا لازم دارد و از این رو نیاز به کارشناسان آی تی و دانش بینان ها هست. در عین حال که به دو دلیل چرخه به این سیستم نیاز دارد تا در میان کارخانجات و فعالان اقتصادی یکپارچگی ایجاد شود و از طرفی به نفع دولت است چراکه صنفی ایجاد میشود و از این بستر برای مالیات و درآمد زایی بهره ببرد. مساله دیگر که است افرادی از اسم رمزارز و بستر جابجایی پول سوءاستفاده و پولشویی میکنند و با وجود مزایا در حوزه اقتصادی دارد. بنابراین برای کشور و جامعه بین الملل خطر دارد. از این رو لازم است تا این حوزه مدیریت شود چرا که افرادی هستند با سیستم هرمی با سرمایه های مردم بازی میکنند درحالی که نیاز به نهاد برای نظارت است. البته نظارت نه به این معنا که محدودیت ایجاد کند بلکه نظارت روی حُسن انجام کار وجود داشته باشد و برای دانش بنیان ها ی این حوزه یک شناسنامه و گواهینامه معتبر اعطا کنند که مشتری هم بتواند شرکت مجوز دار را از شرکتهای نامعتبر تشخیص دهد و این دغدغه ماست. چراکه بسیاری از شرکتها هستند که پول را می گیرند اما بیت کوین را نمی دهند. برای مثال صرافی ما از طریق شخصیت حقوقی مان و برند ما درحوزه آی تی شناخته شده ایم نه به شکل صرافی رمزاراز. چون در این حوزه مجوزی داده نمیشود.
از طرفی با توجه به مغزهای ریاضی برنامه نویسی ایرانیها که به نام هستند می توان با ایجاد قوانین و متولی در بستر صرافی رمزارز به بهبود شرایط کشور کمک شود. پس ضرورت است که برای صنعت صرافی رمزارز قانون و متولی مشخص شود.
*با توجه به اینکه شعبه ای هم در تفلیس دارید؛ به نظرتان صرافیها ی رمزارز برای گرفتن مجوز در سایر کشورها با چه چالشهای روبرو هستند؟
به خاطر اینکه تحریم هستیم متاسفانه تثبیت و شناسنامه دار کردن شرکت در فضای بین الملل سخت است از اینرو هر کشوری مجوز نمیدهد و ایرانی ها به دلیل تحریمها به راحتی نمی توانند در خارج شرکتی باز و یا حساب ارزی باز کند اما با این حال برخی کشورها مثل گرجستان، ترکیه و عمان تسهیل گری هایی در این زمینه انجام داده اند. در عین حال که هر لحظه به دلیل تغییر مقررات امکان دارد مجوزها و حسابها را مسدود کند و فعلا تنها از طریق اعتماد به آن شخصی که اقامت و پاسپورت آن کشور را دارد می توانند حسابی باز کنند. در حالیکه آرزوی من این است که بتوانیم سیستمها و فناوری مان صادر کنیم و بزرگترین برندها را داشته باشیم. اما متاسفانه افراد نخبه ای که در این حوزه پلتفرمها را ایجاد میکنند یا باید خودشان را به بازار داخل محدود کنند یا با چشم پوشی به برخی مسایل به خارج مهاجرت کنند درحالی که با داشتن ظرفیت بسترها و افراد نخبه در این حوزه ایران می تواند صادرات هم داشته باشد در عین حال هزاران شغل و میلیونها دلار در لحظه درامد زایی داشته باشیم.
این اتفاق دردآور است چرا که برای مثال گرجستان یا ترکیه از نظر بنیه علمی فناوری یک صدم ایران هم نیستند اما از آن طرف شاهد هستیم در گرجستان در هر مرکز خرید دستگاه بیت کوین قرار دارد یا مثل امارات که فناوری وارد کرده است در حالی که ایران خودش کشوری است که از دارای زیرساخت ها و منابع است و مقیاس پذیری تاثیر گذاری در حد جهانی دارد. از این رو ما بیشتر حسرت می خوریم که کشور ی که باید سرویس دهنده باشد اما باید به کشورهای چند سطح پایین تر خودمان دست دراز کنیم تا بتوانیم به جامعه جهانی وصل شویم.
* چنانچه مشتریان از صرافی های رمزارز شکایتی داشته باشند و یا پولشان به هر دلیلی توسط آنها از دست برود باید به کجا شکایت خود را اعلام کنند؟
شورای فضای مجازی قوانین جابجایی وتراکنشهای رمزارز را ارایه کرد و اگر کلاهبرداری شود البته نهادهایی پاسخگو هستند مثل پلیس فتا. اما چون این صنعت صرافی رمزارز متولی ندارد این شکایات به نتیجه نمیرسد درنهایت یا حسابهای شرکت مربوط به جابجایی رمزارز مسدود میکند تا اینکه مساله مشخص شود و به مشتریان هم تا زمان معلوم شدن مساله گفته میشود که تکلیف پول شما معلوم نیست. در حالیکه این موضوع باعث میشود این صنعت به خطر بیفتد و این صنعت صرافی رمزارز به این قضیه نیازد ارد تا قبل از اینکه فضا منفی تر شود و کلاهبرداری بیشتر بشود. باید در این حوزه متولی در نظر گرفته شود تا صنعت به خظر نیفتد صنعتی که به بهره وری اشتغال زایی کشور کمک میکند.
*درحوزه میزان جایجایی رمزارزها در دنیا و در کشور آماری دارید؟ میزان سهم بازار رمزارز در دنیا و در ایران چقدر است؟
مارکت کپ یا ارزش بازار (Market Cap) کل رمزارز درد نیا ۹۰۰ میلیادر دلار است که شامل بیت کوین است و در ایران حدود ۳، ۴ میلیارد دلار در روز که شامل این موارد همچون تراکنش ها، درآمد ماینرها وجایجایی از طریق صرافی های رمزارز و افرادی که مبادلات صنعتی تجاری در کشورهای دیگر را با رمزارز انجام میدهند، میشود و البته این امار ثابت نیست سهم بازار یا مارکت کپ رمزارها در حال افزایش است و آینده از آنِ رمزارزها است باید قبول کنیم پول مرجع اینده اقتصادی است و فیات وپولهای مثل دلار دیگر محو میشوند. این درحالی است که مخصوصا کشورها اروپایی آسیایی رمزارز ملی ایجاد کرده اند و دنیا به سمت توکنایز شدن (tokenize) می رود.
*درباره وضعیت صنعت بلاک چین و اینکه درچه نسل از این صنعت قرارداریم توضیحی دهید و اینکه این نسل جدید چه مزیتی به همراه می آورد؟
درباره اینکه وضعیت بلک چین و فناوری رمزارها در دنیا به کجا می روند، باید بگویم که وارد نسل دوم بلاک چین شدیم که مشکل مقیاس پذیری حل میکند بحث سهم تراکنش در ثانیه بیشتر می شود و در واقع نسل دوم منظور اتریومو قراردادهای هوشمند است فضای رمزارزها چابک میشود چراکه قبلا فضای جزیره ای و به شکل ایزوله ای بین بسترها بلاک چین بود. از طرفی پولهای جیدید بربستر کاردانو و ترون روی مقیاس پذیری چابک سازی حرکاتی دارند می کنند در عین حال که هنوز امنیتش به پای اتریوم نمی رسند و فناوری جدیدی هم امده بنام پولکادات ایزوله بودن بلاک چین را حل و در واقع اینترنت بلاک چین ایجاد میکند. به طوریکه پولکادات رقیب بیت کوین و اتریوم است و همینطور صرافی بایننس که بحث شبیه سازی اتریوم را انجام داده روی اسمارت چین و ابهامات اتریوم را حل میکند تا زمانی که اتریوم دو وارد شود. در اینجا باید اشاره کنم قبل از اینکه پروژه رمزارز ایجاد شود ان پروزه درحالت توکن به شکل توکنایز برای افراد به شکل سهام آن پروژه توکن عرضه اولیه میشود ظهور توکنها ورمزارزها در نسل جدید بلاک چین باعث میشود رقابت رمزارزها شکل گیرد و زمانیکه رسما نسخه اتریوم دو بیاید قرارداد هوشمند فعال شود رقابت روی بسترههای اتریوم، پولکادات، باینس وکاردینو است.
باید به مورد دیگر اشاره کنم که بستر دیفای است به طوریکه پروتکلهای مالی و جایجایی مالی را ایجاد کرده همینطور بحث وام دهی بر بستر بلاک چین را ارایه داده است. به طوریکه پروژه دیفای صدها پروژه رمزارز در طی یکسال اخیر ارایه کرده است و بسیاری از این رمزارزها از یک سنت به ۲۴ دلار رسیده اندکه این مساله باعث شده تا پیش بینی شود که اینده مالی بازارهای فناوری درقالب بازار رمزارز بر بستربلاک چین افزایش یابد.
*باتوجه به اینکه بازارهای دیگر مثل طلا، بورس و یا مسکن ک دارای ریسک کمتری هستند به نسبت به بازار رمزارزها که ریسک بالایی دارد چه توصیه ای به سرمایه گذاران در این حوزه دارید؟
من مثالی را می زنم اتفاقی در بازار سرمایه افتاد یک عده مردم به شکل هیجانی و اما عده ای هم با آشنایی و اگاهی وارد بازار شدند. عمده افراد با هیجان و با همراه سیستم تیلیغاتی وارد شده بوده اند با تراز مالی منفی مجبور به خروج از بازار شدند. حال بازار رمزارزها به همین صورت است اگر فردی بدون دانش و آگاهی از ترید و دانش سبد گردانی وارد شود صدر صد متضرر میشود شاید در کوتاه مدت با شانس به سودی دست یابد اما پس از مدتی با تراز مالی منفی بالا از این بازار خارج می شود. از این رو لازم است افراد قبل از ورود دوره های آموزشی برای رمزارزها را بییند و اگر قرار است افرادی برایشان سبد گرادنی کنند حتما هویت و اعتبار مجموعه مربوطه را شناسایی کنند و با سرمایه اصلی خود وارد نشوند.
باید اشاره کنم که از آنجایی که بازار رمزارزها بازار نوظهور است و به نسبت سایر بازارها دیگر مثل طلا بشدت حجم کمتری را دارد از اینرو زمانیکه حجم بازار کم شود نوسان بیشتری ایجاد میکند برای مثال بیت کوین از ۳۰۰۰ دلار به ۴۰ هزار دلار و یا اتریوم از ۷۰۰ دلار به ۳۰۰۰ دلار می رسد و بازار بشدت تغییر میکند. همانطور که گفتم دانش ترید بالایی می خواهد یکسال و دو سال با پلتفرمهای آزمایشی وارد شوند و مدیریت مالی سرمایه و هیجان داشته باشند که البته در هر بیزنس نیاز است که البته اگر با آگاهی و ارد شوند بازار خوبی است.
*درباره اینکه امنیت کدامیک از انواع کیف پول رمزارز بهتر است و اینکه سرمایه گذاران در این ارتباط باید به چه نکاتی توجه کنند، توضیحی دهید.
ما با مشتریانی مواجهیم که تماس می گیرند و میگویند که رمز کیف پولمان را یادمان رفته یا کلید خصوصی مان Private Key را گم کرده ایم و دسترسی به کیف پولمان را نداریم و نمیتوانیم نقد کنیم. همانطور که در صحبتهایم اشاره کردم عدم دانش این مسایل را به همراه می اورد. اما اینکه کدام نوع کیف پول سخت افزاری یا گرم یا سرد ... امنیت بیشتری دارند؟ باید بگویم تمام این کیف پولها هم امنیت دارند و هم ندارند؛ به شرطی تمام ساختار پروتکلهای نصب ذخیره سازی کلی و ثبت اثر انگشت بدرستی انجام شود و کلید خصوصی در جایی مشخصی نگه داری شود و اطلاعات کلید خصوصی در اختیار افراد نامعتبر قرار نگیرد.
برای مثال چند نمونه کیف پول نام می برم: کیف پول سخت افزاری ترزور رقیب لجر است کیف پول گرم مثل اکسودوس رتبه اول دارد کوینومی و تراس والت هم هستند که درگوشی نصب کنند و به شکل رایگان است. این درحالی ست که کیف ها هک می شوند همین کیف پول لجر هم هک شده است.
از طرفی نکته ای است پولهای جدید مثل پولکادات معمولا درو الت ها (کیف پول) سخت افزاری نرم افزاری دیر وارد می شوند افراد مجبورند در صرافی ها نگه دارند که این مساله خیلی خطرناک است و تا جایی که امکان دارد رمزارزها را در صرافیها نگه ندارید و به کیف پول خودتان منتقل کنید چراکه احتمال هک صرافی بسیار زیاد است و می تواند میلیاردها سرمایه از دستتان برود.
* کلام پایانی خود را بفرمایید.
سده جدید زمانی است که بلاک چین به اوج کاربرد و همه گیر شدن می رسد مشاغل کارافرینی ایجاد میشود جهان فناوری اطلاعاتی و دنیای مالی تغییر میکند و سازمانها ناگزیرند این فناوری را ببپذیرند این درحالی است که تاکنون بشر در قبال تغییرات فناوری نتوانسته مقاومت کند برای همین بهتر است کشور ما هم در ابتدا با قدرت وارد و این فناوری را ثبیت و ایده ها پیاده کند. در عین حال که باید مردم و فعالان و کارآفرینان باید بپذیرند دنیای آینده ازآنِ رمزارز وبلاک چین است و به اشتغال زایی و تولید صاردات فناوری می تواند کمک می کند و امیدوارم که شاهد این روز باشیم.
نظر شما