فرحناز سپهری؛ بازار: اقتصاد دیجیتال در حال گسترش است و بسیاری از کشورها از این مساله در پیشبرد و رونق اقتصادی خود و تعامل با دیگر کشورها بهره می برند. در حالی که ایران از این فضا تنها یک تا چهار درصد سهم جهانی را در اختیار دارد. از طرفی به باور مهدی مهدیانی کارشناس اقتصادی برای توسعه این نوع اقتصاد در کشور تمام دستگاه های دولتی و ارکان جامعه و مردم در پیشبرد آن نقش دارند و در عین حال که باید فرهنگ سازی در این خصوص در میان مردم صورت گیرد.
به منظور آگاهی از میزان رشد اقتصاد دیجیتال در کشور و راهکارها برای توسعه آن؛ گفتگویی با مهدی مهدیانی کارشناس اقتصادی انجام داده ایم. وی که عضو کارکنان حرفه ای جامعه حسابداران رسمی و مشاور مالی در سازمانها و نهادهای داخلی کشور، همینطور مشاور در حوزه مالیاتی، سرمایه گذاری و مدیریت و کسب و کار است؛ مهمان خبرگزاری بازار بود تا به پرسشهای این خبرگزاری در حوزه اقتصاد دیجیتال پاسخ دهد. متن این گفتگو را میتوانید در ادامه بخوانید.
*در ابتدا تعریفی از اقتصاد دیجیتال بفرمایید و اینکه شامل چه بخشهایی میشود؟
اقتصاد دیجیتال موضوعی نو و جدید در همه دنیا به خصوص در کشور ما است. اگر بخواهیم به شکل عامیانه و مردمی به آن بپردازیم می توانیم اینطور بگوییم که در واقع تمام استفاده امروزی ما از فضای مجازی و اینترنت برمیگردد به اقتصاد دیجیتال. به طوری که این موضوع اولین بار با تالیف کتاب از ناشر امریکایی شروع شد. هرچند تعریف در مدت زمان به مرور تغییر کرده که این مساله ناشی از ماهیت دیجیتالی بودن است. همانطور که شاهد هستیم که فضای مجازی و اپلیکیشن ها به مرور تغییر کرده اند به طوریکه از تقریبا دو دهه اخیر به سمت تکامل و دیجیتالی شدن پیش رفته ایم. در عین حال که اگر مرور کنیم به انقلاب های صنعتی در موج اول در واقع استفاده آب و خاک در تولیدات بود و موج دوم استفاده از قدرت الکتریسیته در ایجاد کارخانجات و موج سوم و یا موج فناوری الکترونیک بوده و موج چهارم که استفاده از موج سوم است به طوری که به آن اقتصاد دیجیتال هم می گویند هرچند اقتصاد موضوعی تخصصی گسترده است.
*حال با توجه به این موارد که اشاره کردید برای تاثیرگذاری بیشتر این نوع اقتصاد باید چه کار کرد و در واقع این نوع اقتصاد بیشتر شامل چه تحولاتی میشود؟
باید به نکته ای اشاره کنم ما در زندگی روزمره فعالیت های دیجیتالی را انجام میدهیم برای مثال از اپلیکیشن ها در بحث تاکسی اینترنتی یا برای سفارش و خرید اینترنتی استفاده میکنیم به طوریکه دربازه هایی مشاهده میکنیم پیشرفتهایی در اپلیکیشن ها روی داده و بروزرسانی شده اند. درحالی که از این موارد به عنوان اقتصاد دیجیتال یاد نمیشوند و اینها به موج سوم برمی گردند. در اقتصاد دیجیتال میگوییم اتفاقات جدیدتری روی میدهد و خلق میشود که مستلزم زیرساخت جدید است. مثلا طی یک دهه اخیر یا بیشتر در گوشی های همراه تحول بی نظیری روی داده است و یادمان می آید که زمانی گوشی وارد کشور شد هیچ قابلیتی نداشت حتی در برخی مناطق آنتن نمی داد. در حالی که برای آن زمان می توانیم بگوییم یک پدیده جدیدی ایجاد شد. بعد از آن شاهد ارتقای گوشی ها بوده ایم تا به امروز. به طوریکه امروز از آن کاربردهای زیادی داریم در ارتباطات البته نه به معنی تلفن زدن بلکه منظور دسترسی به اطلاعات و کسب و کارمان و سفارشات و تمام فرایند و کارهایی است که در طول روزبا آنها مواجهیم؛ درو اقع راز استفاده از اقتصاد دیجیتال آماده سازی زیر ساختها است.
*آیا در کشور در حوزه اقتصاد دیجیتال تاکنون کار مثبتی انجام شده است؟
همانطور که میدانیم کشورهای پیشرفته در این حوزه از ما جلوترند. در کشور کارهایی در دولت های مختلف انجام شده اما نمیتوانیم بگوییم کافی یا اقدام موثری بوده است. درحالیکه آقای ستاری اعلام کرد ما در حال حاضر در حوزه استارتاپ های فینتک و کسب و کارهای نوپا که به نوعی از اقتصاد دیجیتال پیروی میکنند به نسبت دهه اخیر شاهد افزایش هستیم. اما سوالی که مطرح است این است که آیا کار جدی که جهانی باشد انجام داده ایم؟ پاسخ آن، تقریبا ناچیز و نزدیک به صفر است. مثالی بزنم اقتصاد دیجیتال مولفه اش جهانی شدن است و در یک موقعیت زمانی مکانی خاص نباید استفاده کنیم. اپلیکشن هایی که جهانی هستند در بسیاری از مناطق دنیا استفاده می شوند آیا در این حوزه موفق بوده ایم تقریبا می توانی بگویم خیر و متاسفانه نتوانستیم افتصاد دیجیتال را به معنی واقعی پیاده کنیم.
* دولتمردان و مجلس چقدر به این موضوع پرداخته اند؟ باید درجهت توسعه آن چه اقداماتی صورت گیرد؟
برگردیم به دولت و مجلس. در مجلس جدید آقای قالیباف طرح خوبی ارایه داد که البته به شکل کامل اجرا نشده است البته اگر پیاده و اجرا شود میتواند موثر باشد که از جمله مهمترین موارد آن مربوط به آماده سازی زیر ساختهای کشور است. برای مثال باید اشاره کنم در سیستم بانکداری کشور اقتصاد دیجیتال نداریم بلکه سیستم های اتوماسیون محور استفاده میشود در حالی که الزام دارد یک سری مستندات کاغذی هم ضمیمه و بایگانی آن شود.
اما زمانی می توانیم بگوییم که در سیستم بانکداری اقتصاد دیجیتال ایجاد شده که که دیگر نیازی نداشته باشیم برای جایجایی پول، چک فرم پر کنیم یا نیاز نداریم به بانک مراجعه کنیم. هرچند اقتصاد دیجیتال چالشی است برای همه دنیا نه فقط برای ایران. اگر امروز بخواهیم تعریف استانداردی از اقتصاد دیجیتال داشته باشیم شاید به جرات بگوییم وجود ندارد.
*اهمیت اقتصاد دیجیتال را می توانید با نمونه هایی در دنیا بیشتر مشخص کنید. از طرفی با توجه به اینکه رمزارزها نمونه ای از اقتصاد دیجیتال است با پررنگ شدن شان، چگونه می تواند در این حوزه و توسعه آن نقش داشته باشد؟
از اهمیت اقتصاد دیحیتال بگوییم نمونه هایی از آن در دنیا می توان به پر درآمدترین کمپانی ها اشاره کنم مثل آمازون- اپل-گوگل- فیسبوک و مایکروسافت که همه آنها در حوزه اقتصاد دیجیتال فعالیت میکنند و محصولات آنها در این حوزه است. درحالیکه در بین این پنج کمپانی، نامی از شرکت خودروسازی یا نفتی پتروشیمی نمی بینیم که این مساله نشان میدهد اقتصاد به سمت دیجیتالی شدن در سراسر دنیا می رود.
همچنین ارزهای دیجیتال نمونه ای بزرگ از اقتصاد دیجیتال هستند چرا که نیازی به پول کاغذی و حساب بانکی دیگر وجود نخواهد داشت. مثلا الان برای ارسال حواله از یک کشور به کشور دیگر مدت زمانی چند روزه را باید تحمل کنیم اما با ارزهای دیجیتال به سرعت انتقال سرعت فرستادن یک ایمیل به هرجا دنیا می توان این کار را انجام داد. هرچند نمونه هایی هستند که ما خیلی کم استفاده میکنیم؛ اما با گذشت زمان استفاده از این موضوعات گسترده تر میشود.
*در حوزه رگولاتوری وشفافیت در حوزه اقتصاد دیجیتال دولتها باید به چه نکاتی توجه کنند؟
باید اتفاقی که در کشور ما بیفتد این است که، در فضای اقتصاد دیجیتال دولتها نقش تسهیل گر بازی کنند و دولتها نباید کسب و کارها را مدیریت کنند. دولتها در تلاش باید باشند تا در شفاف سازی و آماده سازی زیر ساختها اقداماتی انجام دهند و به صورت استاندارد، فضا را آماده استفاده همه مردم کنند. از طرفی نیازهای مردم متفاوت خواهد شد همانطور که نسبت به ۱۰ سال گذشته نیازهای امروز مردم از دولت متفاوت شده است. اقتصاد دیجیتال فضایی را فراهم می کند به طوریکه نیازهای مردم براساس آن شرایط از دولتها هم متغییر میشود در عین حال که باید اشاره کنم شرایط دیجیتالی و اینترنتی مولفه اصلی این حوزه است.
اگر برنامه ریزی اجرایی را امروز استارت بزنیم و زیر ساختها را برنامه ریزی کنیم ممکن است چند سال طول بکشد با برنامه ریزی مدون دولت و مجلس به طور خوشبینانه برای ۱۴۰۴ می توان انتظار داشت تا قدم های موثری برداشته شود.
*در اقتصاد دیجیتال نقش کدام وزارت خانه و ارگانها در توسعه و فراهم کردن زیر ساختها پررنگتر است؟ در این باره توضیح دهید.
وقتی اسم اقتصاد دیجیتال به میان می آید همه توجهات به سمت وزارت ارتباطات می رود. اما نکته ای است نمیتوانیم این حوزه را تفکیک کنیم این نوع اقتصاد در تمام مولفه اقتصادی سنتی، در خدمات، تولید و کشاورزی و آموزش و فروش حتی آیتم های کوچک اقتصادی در کشورمان تاثیر گذار است و نمیتوانیم تنها وزارت ارتباطات را مسوول در این حوزه بدانیم. از سیستم بانکی نهادهای مختلف و کشاورزی درگیر می شوند شاید وزارت ارتباطات مسوولیت اجرایی بیشتری در این حوزه داشته باشد اما اگر همه ارکان جامعه و همه مردم مشارکت نکنند، قطعا اقتصاد دیجیتال شکل نمی گیرد. چرا که فعالیت در این حوزه به ایجاد یک موضوع می انجامد که آن هم استفاده مردمی از محصولات این حوزه است. برای مثال زمانی که یک میز تولید می کنیم حداقل ارزش بهای تمام شده دارد اما در اقتصاد دیجیتال تولیدات آن به این شکل نیست. مثلا برنامه ای مثل اینستاگرام طراحی شد. اگر اینستاگرام مورد استقبال مردم قرار نمی گرفت آیا الان ارزشی داشت؟ اقتصاد دیجیتال هم دقیقا به این شکل است دوام کسب و کارها هم به این موضوع برمیگردد. از این رو در این حوزه با کاربران ومردم مواجه هستیم، بنابراین علاوه بر زیر ساختها نیاز به برنامه مدون تمام ارکان و وزارتخانه ها وهمکاری مردم دارد.
*آماری از این حوزه در جهان مربوط به ایران را بفرمایید؛ چه میزان در این حوزه طی سالها در داخل کشور شاهد رشد بوده ایم؟
هرچند آمار در دنیا خیلی دقیق نیست چرا که مولفه های مختلفی در این بحث دخیل و از نظر کارشاسان هم گوناگون است؛ اما آماری برای کشورمان که کارشناسان متفق القول هستند؛ یک تا چهار درصد از اقتصاد دیجیتال در سراسر دنیا سهم ایران است که البته طبق برنامه تا سال ۱۴۰۴ قرار است این سهم به ۱۰ درصد برسد. البته فرایند سخت و پیچیده است همچنین اجرا کار، کار ساده ای نیست چرا که موضوع این است که کسب و کار سنتی خروج شان به سادگی اتفاق نمی افتد. مثل زمانی که تاکسی اینترنتی راه اندازی شد تاکسی داران اعتراض کردند و این مساله با مقاومتهایی روبرو شد. از طرفی سوالی دیگر مطرح است در کشور چه میزان اقتصاد دیجیتال مربوط به این حوزه است؟ باید اشاره کنم که از تولید ناخالص ملی تنها شش و نیم درصد به حوزه اقتصاد دیجیتال اختصاص دارد.
* با توجه به شیوع کرونا بسیاری از کسب و کارها به سمت دیجیتالی شدن روی آوردند؛ به نظرتان در پساکرونا و یا حتی اگر کرونایی هم نبود همچنان شاهد ادامه این تغییر روند به سمت دیجیتالی شدن در کشور بودیم؟
در حال حاضر کسب و کارهایی که به شکل سنتی کار می کردند در دوران کرونا با مشکلات مواجه شدند. کرونا در کنار تمام سختیهایی که داشته یک عامل مثبت بوده است که در این حوزه تسهیل گر و خدمات مجازی بیشتر شده است. در پسا کرونا باید یادمان نرود کسب و کارهایی که آسیب دیده اند اگر به روز نشوند از بین می روند. همینطور باید بدانند با گسترش فناوری اگر خود را سازگار با آن نکنند مجبور به خروج بازار می شوند.
*کلام پایانی خود را بفرمایید.
در پایان ضمن تشکر از شما و همکاران تان در خبرگزاری بازار؛ باید به نکته ای اشاره کنم چه بخواهیم و نخواهیم دنیا به سمت دیجیتالی شدن پیش می رود. باید از امتیازاتی که دارد استفاده کنیم و با برنامه ریزی و ایجاد زیر ساخت همچنین فرهنگ سازی این فضا را ایجاد کنیم. همچنین باید دولت تسهیل گر و حامی بشود و مدیریت آن را شخصا به عهده نداشته باشد. از طرفی باید اشاره کنم اقتصاد دیجیتال، کشور ما را از دشمنان و تحریمها که درگیرش هستیم نجات می دهد.
نظر شما