ونوس بهنود؛ بازار: اگر هر استانی به چند محصول کشاورزی خود شناخته می‌شود، اردبیل از گذشته به سیب‌زمینی‌های باکیفیت خود شهرت داشته است. دشت اردبیل جغرافیای مناسبی برای کاشت این محصول بوده و همچنان این کیفیت مورد تائید است.
اما صحبت با سیب‌زمینی‌کاران نشان می‌دهد این استان نتوانسته تا به امروز بازار سازی و بازاریابی مناسبی برای سیب‌زمینی داشته باشد. میزان صادرات سیب‌زمینی هرچند بیشتر از سایر محصولات کشاورزی است اما رقم قابل‌توجهی را در مقایسه با میزان تولید شامل نمی‌شود.
از طرفی فروش در داخل استان و سایر استانها نیز مقرون‌به‌صرفه نیست. در سال زراعی جاری قیمت تمام‌شده هر کیلو سیب‌زمینی به اذعان کشاورزان یک هزار تا ۱۵۰۰ تومان بود اما در مقابل دلالان سیب‌زمینی را به قیمت ۸۰۰ تومان مطالبه می‌کردند. جالب آنکه نرخ تضمینی تعریف‌شده برای خرید سیب‌زمینی نیز بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ تومان اعلام‌شده است.
در پاسخ به این تناقض که چرا تولید کیفی داریم اما قادر به فروش آن نیستیم، رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل به مشکلات درون استانی و مشکلات در سطح ملی اشاره دارد.
خلیل نیکشاد معتقد است در کیفیت سیب‌زمینی اردبیل هیچ شکی نیست اما فروش مقبول نیست و خودمان هم می‌دانیم که به جایگاه مطلوبی نرسیدیم.
*دلایل تمایز سیب‌زمینی اردبیل با تولید سایر مناطق را بیان کنید.
دوره رویش سیب‌زمینی در اردبیل ۱۸۰ روز است. معمولاً چنین دوره رویشی را در سایر مناطق نمی‌بینیم. از طرفی خاک اردبیل سبک و شنی است که مناسب برای کاشت سیب‌زمینی و تمامی گیاهان غده‌ای است که در استان نیز کاشت آن‌ها به‌وفور دیده می‌شود.
همچنین شرایط آب و هوایی موجب شده تا اندوخته سیب‌زمینی مناسب باشد و مزه و طعم منحصربه‌فردی در تولید این منطقه به دنبال داشته باشد.
همچنین نوع آب مصرفی که در طعم و مزه گیاه مؤثر است، در این منطقه مرغوب است.
از سویی بادهای این منطقه دافع آفات سیب‌زمینی است. ۲۴۰ بیماری خسارت زا برای محصولات کشاورزی شناسایی‌شده که در سیب‌زمینی اردبیل ما کمترین میزان را مشاهده می‌کنیم.
*میزان ماندگاری سیب‌زمینی تولیدی اردبیل چقدر است و آیا خرید آن برای مصرف‌کننده صرفه اقتصادی دارد؟
سیب‌زمینی ما عمدتاً پاییزه است و بیشترین تولید نیز در دشت اردبیل انجام می‌شود. تا برداشت سیب‌زمینی به دلیل اینکه پوست بندی کامل است ماندگاری محصول ما بالا است و حتی اگر برخی تمهیدات رعایت شود تا ۶ ماه ماندگاری دارد.
*به اعتقاد شما علاوه بر کیفیت، میزان تولید در سطح نیز با افزایش همراه بوده است؟
ما ۱۲ هزار بهره‌بردار سیب‌زمینی داریم که اکثر کشاورزان کارکشته و کاربلد هستند. در ۲۰ سال اخیر تحول تولید در سیب‌زمینی به عینه قابل‌مشاهده است. تا جایی که میزان تولید در سطح از زیر ۲۰ تن تا ۴۰ تن در هکتار رسیده و حتی در برخی مزارع ۷۰ تن در هکتار هم گزارش‌شده است.
کاشت سیب‌زمینی در اردبیل به‌طرف مکانیزه شدن رفته است و از سیستم کرتی به کاشت ردیفی تغییریافته است.
*یکی از معضلات کاشت سیب‌زمینی که از سوی کارشناسان مطرح می‌شود، موضوع مصارف آبی آن است. موافق افزایش سطح کاشت این محصول در شرایط کم‌آبی اردبیل هستید؟
این موضوع که سیب‌زمینی آب زیادی مصرف می‌کند نقل مجالس و محافل و جلسات شده است. اما بنده حاضرم با ادله علمی با اساتید دانشگاه و مسئولان بحث و گفتگو داشته باشم.
میزان مصرف آب برای سیب‌زمینی ۱۲ هزار مترمکعب در هر هکتار تعریف‌شده است. اما میزان مصرف در استان ما کمتر از ۷ هزار مترمربع در هر هکتار است.
تولید ما به دلیل محدودیت‌های آبی با آب کمتر انجام می‌شود و در برخی مزارع حتی تا ۵ هزار مترمکعب در هکتار میزان مصرف را محدود کرده‌اند. این در حالی است که هم‌زمان با مراقبت کشاورز، میزان بهره بالا است و محصول کیفی تولید می‌شود.
*چند درصد از مزارع سیب‌زمینی را به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز کرده‌اید؟
نیمی از مزارع در حال حاضر از سیستم تیپ استفاده می‌کند که راندمان آبیاری را به‌شدت افزایش می‌دهد.
*درواقع تیپ حداقل ۳۰ درصد راندمان را افزایش می‌دهد.
علاوه بر اینکه سامانه‌های نوین در دست اجرا داریم، کشاورزان متمایل به اجراشده‌اند و شاهد خود اجرایی هستیم که حتی در آمارها گنجانده نمی‌شود.
*باوجود تعاریف شما از سیب‌زمینی اردبیل که بهترین بهره با کمترین امکانات را دارد، چرا در صادرات این محصول با مشکل مواجه شده‌ایم؟
دلیل اصلی به سیستم اقتصادی بازمی‌گردد. ما در شرایط تحریم هستیم و برخی بازارها را به روی ما بسته‌اند.
از طرفی در برخی ضوابط گمرکی و بانکی برای افزایش صادرات مانع ایجاد کرده است.
*در جلسات متعددی عنوان‌شده که از موانع صادرات سیب‌زمینی، تولید استاندارد موردنیاز بازارهای جهانی است. آیا موافق این موضوع هستید؟
تولید ما مطابق با استاندارد است و می‌توانیم برای هر نوع سلیقه‌ای تولید کنیم. بنده مزارع سیب‌زمینی اغلب شهرهای ترکیه را دیده‌ایم. حتی از تولید ترکیه، تولیدات ما کیفی‌تر است اما وقتی با تحریم‌های ظالمانه دستمان را به برخی بازارها می‌بندند قادر به توسعه صادرات نیستیم.
از طرفی باید در نظر داشته باشیم که برخی مقررات داخلی نیز مؤثر است. در ترکیه به‌محض ترخیص در مرز یارانه پرداخت می‌شود اما یارانه صادراتی ما از سال ۸۹ باقی‌مانده و هنوز پرداخت‌نشده است.
*به اعتقاد شما جایگاه ما در صنایع تبدیلی و برند سازی در چه وضعیتی است؟ اینکه دولت متمرکز در خام فروشی است، صرفه اقتصادی دارد؟
استاندارد تعریف‌شده برای صنایع تبدیلی پوشش ۵۰ الی ۵۵ درصد از محصولات خام کشاورزی است. هرچند روی کاغذ محقق شده اما در عمل محقق نشده است.
ما در بخش صنایع تبدیلی علاوه بر ضرورت سرمایه‌گذاری نیازمند به‌روز سازی تکنولوژی‌ها هستیم. همچنین دربرند سازی ضعیف عمل کردیم و هرچند می‌توانستیم در عسل، میوه، گوشت قرمز و سفید و حتی سیب‌زمینی برندسازی کنیم، عملکردمان ضعیف بوده است.
به اعتقاد شما در وضعیتی که کشاورزان شغل خود را ترک کرده و به شهرها مهاجرت می‌کنند، چه اقدام عاجلی منجر به ساماندهی بازار سیب‌زمینی خواهد شد؟
لازم است حمایت‌ها از بخش کشاورزی و روستایی افزایش یابد. سرانه دریافتی جمعیت روستایی خود گواه همه‌چیز است. هرچند در ظاهر گفته می‌شود اقتصاد روستا تحت حمایت است اما در عمل سرانه اختصاصی به یک شهرنشین به‌مراتب بیشتر از روستایی است.
نظر شما