بازار؛ گروه بین الملل: حضور هیئت عربستانی در عراق باردیگر موضوع سرمایه‌گذاری سعودی‌ها در همسایه شمالی را برجسته ساخته است.
هیئت اقتصادی عربستان که در راس آن «ماجد القصبی» وزیر تجارت و سرمایه‌گذاری این کشور حضور دارد، از روزدوشنبه وارد عراق شده و آن گونه که منابع سعودی گفته‌اند قرار است که درباره تقویت همکاری در زمینه های مختلف و گام های اتخاذ شده در مسیر تقویت همکاری اقتصادی بحث و تبادل نظر صورت گیرد.
با این حال بسیاری از کارشناسان حضور اقتصادی عربستان در عراق و موفقیت اهداف تجاری و اقتصادی اعلام شده از سوی سعودی‌ها را با دیده تردید نگاه می کنند.
سابقه حضور اقتصادی عربستان در عراق
روابط عراق و عربستان مدت زمان زیادی نیست که روند عادی را به خود گرفته است. در سال ۲۰۱۵ برای نخستین بار پس از ۲۵ سال قطع رابطه دو طرف، ریاض سفارت خود را در بغداد بازگشایی کرد و از آن زمان نیز روابط دو کشور همواره پرفراز و نشیب بوده است.
فقط چندین ماه پس از گشایش سفارت عربستان در عراق روابط دو کشور تا مرحله اخراج سفیر هم رسید و کمتر از یک سال پس از شروع بکار سفیر عربستان در عراق، بغداد از ریاض خواست فرد دیگری را به عنوان جانشین وی معرفی کند و علت این تصمیم را اظهارات جنجالی و مداخله جویانه سفیر عربستان عنوان کرد.
با این حال پس از آن تا به امروز روابط عراق و عربستان نتوانسته چندان عمیق و همسو شود و همین مسئله نیز باعث حضور اقتصادی کمرنگ سعودی‌ها در عراق شده است.
پیگیری ردپای حضور اقتصادی عربستان در عراق به ندرت به بیش از چهار سال گذشته می‌رسد. در همین مدت زمان کم اما وعده سعودی‌ها به طرف‌های عراقی در ارتباط با سرمایه گذاری و فعالیت اقتصادی در این کشور کم نبوده است.
طبیعی است که عراق زخم خورده دوران جنگ و تروریست است و برای سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی خود نیازمند سرمایه گذاری خارجی است، از این رو طی چند سال گذشته با وجود وعده سیاستمداران سعودی و عراقی برای انعقاد توافقات اقتصادی و تجاری، اما کمتر می‌توان نتیجه موفقیت آمیزی از این فعالیت‌های اقتصادی سعودی ها را در عراق پیدا کرد.
از جمله آخرین وعده‌های اقتصادی سعودی‌ها پیش از سفر اخیر هیئت این کشور به عراق، سرمایه‌گذاری در ۵۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی عراق برای کشاورزی، دامداری و پرورش طیور بود. این پروژه قرار بود در استان الانبار، نجف و المثنی پیاده شود، اما شرکت‌های سعودی به بهانه عدم تأمین منابع آبی این پروژه، از اجرای آن عقب‌نشینی کردند.
حتی پیش از آن نیز در ماه مارس ۲۰۱۸ «حیدر العبادی» نخست‌وزیر وقت عراق از قول مقامات سعودی اعلام کرد که آن ها برای ساخت یک ورزشگاه بزرگ قرار است یک میلیارد دلار هزینه کنند، اما در حال حاضر پس از گذشت بیش از دو سال هیچ اقدامی حتی در سطح مقدمات نیز صورت نگرفته است. حتی بعدها یک منبع در وزارت ورزش و جوانان عراق به شبکه الجزیره اعلا م کرد: با سفارت ریاض و وزارت ورزش سعودی بارها تماس گرفتیم، اما چیزی عایدمان نشد. آن‌ها مدام به ما می‌گویند که مکانی را مشخص کنید تا کار را شروع کنیم؛ مدت‌هاست که مشخص است، اما اقدامی صورت نمی‌گیرد.
شرکت‌های سعودی دیگری نیز در حوزه نفتی و انرژی برای سرمایه گذاری در عراق اعلام آمادگی کرده‌اند، اما مجموع این وعده‌ها تا کنون در حد اجرای یک پروژه متوسط هم نبوده است، چه رسد به طرح‌های تجاری و اقتصادی کلان!
بن بست سرمایه گذاری ادعایی سعودی‌ها
در تمام مدتی که عربستان مدعی آمادگی برای اجرای طرح‌های اقتصادی در عراق شده است، این طرح ها در بالاترین سطح از سوی مقامات دو کشور دنبال شده است. پیش از دوران الکاظمی، نخست وزیر فعلی عراق، حیدرالعبادی نخست وزیر وقت عراق شخصا طرح‌های اقتصادی ادعا شده از سوی سعودی‌ها برای عراق را دنبال می‌کرد، اگرچه هیچ گاه به نتیجه نرسید.
دولت فعلی عراق نیز به صورت مستقیم با محوریت مصطفی الکاظمی نخست وزیر این کشور، مذاکرات و طرح‌های اقتصادی مورد ادعای ریاض برای عراق را دنبال می‌کند و حتی در این ارتباط الکاظمی دو ماه پس از روی کار آمدن، اقدام به تأسیس «شورای هماهنگی عراق و عربستان سعودی» کرد. این شورا آخرین نشست خود را در ۲۱ آبان ماه با حضور «محمد بن سلمان بن عبدالعزیز» ولی‌عهد عربستان به صورت مجازی برگزار کرد، اما نتایج این نشست نیز هنوز نامشخص و مبهم است.
درحال حاضر نیز بسیاری پیش بینی کرده‌اند همان گونه که وعده‌های پیشین سعودی‌ها در دوره العبادی به نتیجه نرسید، این وعده‌ها و ادعاها در دوره نخست وزیری فعلی الکاظمی نیز به نتیجه نخواهد رسید، چون به دلیل مسائل داخلی در عراق، روابط این کشور با عربستان نمی‌تواند به مانند روابط با همسایه شرقی خود، یعنی ایران تعمیق شود.
روابط عراق با ایران طی چند سال گذشته در حوزه مبادلات انرژی و تامین برق به شدت درهم تنیده و حتی دولت ترامپ که سرسخت‌ترین تحریم‌ها علیه ایران را اعمال می‌کرد، در نهایت نتوانست مانع عراق برای واردات برق از ایران شود، چون واردات برق از ایران برای عراقی ها هم از نظر اقتصادی به صرفه و هم کم هزینه‌تر از دیگر منابع تامینی از جمله از عربستان است. براین اساس عامل جغرافیا صرف نظر از مسائل سیاسی باعث شده تا عراق به صورت طبیعی روابط اقتصادی نزدیک‌تر و عمیق تری با ایران دنبال کند.
از سوی دیگر، جامعه داخلی عراق بویژه در مناطق جنوبی که دارای جمیعت قابل توجهی از شیعیان است، به گونه‌ای نیست که بتواند پذیرای سرمایه گذاران سعودی باشد. محافل سیاسی و امنیتی عراق در هفته‌های اخیر انتقادهای گسترده‌ای به چگونگی حضور اقتصادی سعودی‌ها با توجه به بدعهدی‌های گذشته مطرح کرده‌اند و حتی درباره پیامدهای امنیتی و دینی حضور عربستان در قالب سرمایه‌گذاری در عراق و باز شدن پای سعودی‌ها به این کشور هشدار داده‌اند.
در واقع در میان سیاستمداران عراقی، جریان مخالفت با عربستان بسیار قدرتمند و پرنفوذ است. این جریان پرنفوذ تنها محدود به سیاستمداران شیعی عراقی نیست، بلکه کردهای عراقی نیز با توجه رابطه تاریخی سعودی‌ها در حمایت از صدام در زمان حملات شیمیایی به مناطق کرد نشین، به حضور سعودی‌ها چندان خوش بین و علاقه مند نیستند.
در این شرایط مشخص است که زمینه مناسب و لازم برای سرمایه گذاری ادعایی سعودی‌ها در عراق نه در گذشته و نه در حال چندان مناسب و مهیا نبوده و نیست. شاید به طور کلی بتوان یکی از دلایل شکست و بی نتیجه ماندن روابط اقتصادی عربستان با عراق را چربش بیشتر عنصر سیاست بر مسائل و دغدغه‌های اقتصادی دو طرف عنوان کرد و همواره در دوره های مختلف نیز نخست وزیران عراق که به حضور سعودی‌ها خوش بین بوده‌اند، در داخل با موانع قابل توجهی روبرو شده‌اند که عطای روابط اقتصادی نزدیک با سعودی‌ها را به لقایش بخشیده‌اند.
نظر شما