جواد حیران نیا؛ بازار: با مشخص شدن نتایج نسبی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا احتمال پیروزی «جو بایدن» نامزد دموکراتها قوت گرفته است و «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و سناتور «برنی سندرز» نیز او را رئیس جمهور خوانده اند.
احتمال پیروزی بایدن آثار خود را بر برخی بازارها نشان داده است و بر خلاف پیش بینی ترامپ وال استریت نیز رشد داشته است.
موضوع مهم در ارتباط با بایدن، سیاست خارجی او در قبال ایران است. این موضوع مستلزم مطالعه دیدگاههای وی، مشاوران و معاون او «کاملا هریس» در باب این موضوع و در یک قاب کلی تر، سیاست خاورمیانه ای این تیم است.
اما به هر حال آنچه بیان شده در کمپین های انتخاباتی بوده است و حتی ممکن است تیم سیاست خارجی او نیز تغییر کند.
باید توجه داشت تیم سیاست خارجی «جو بایدن» برنامه منسجم و در عین حال پیچیده ای را علیه ایران تدارک دیده اند که در سخنرانی های بایدن و مشاوران او از جمله «تونی بلینکن» قابل ردیابی است. همچنین تقریبا چکیده‌ای جامع از برنامه بایدن مقابل ایران را می‌توان در گزارش «ایلان گلدنبرگ» (پرونده ایران در تیم مشاوران بایدن بر عهده وی گذاشته شده است) و همکارانش در مرکز امنیت آمریکای نوین یافت. نسخه‌ای از این گزارش در اواخر جولای در اختیار ستاد انتخاباتی بایدن و احتمالا جیک سولیوان مشاور ارشد نامزد دموکراتها در حوزه سیاست خارجی قرار گرفته است.
به طور مشخص در یادداشت اخیر بایدن در «سی ان ان» جزئیات برنامه او در قبال ایران رونمایی شد. این برنامه سه مرحله ای که تفکیک هر مرحله و بررسی اجزای آن برای فهم سیاست خارجی دولت او مقابل ایران در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حائز اهمیت است.
او در این مطلب با انتقاد از سیاست خارجی دولت ترامپ، مدعی شد کارزار فشار حداکثری یک موهبت برای ایران بوده است. به گفته بایدن، وعده ترامپ به حصول توافق بهتر با ایران، توخالی بود و آنچه که ماه میلادی گذشته روی داد، ثابت کرد که سیاست او در قبال ایران، یک شکست خطرناک است.
نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در این باره افزود: او حتی نتوانست نظر یکی از متحدان نزدیک واشنگتن را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران جلب کند. سعی کرد به طور یکجانبه، تحریمهای سازمان ملل علیه این کشور را احیاء کند حال آنکه اعضای شورای امنیت درخواستش را رد کردند و در حال حاضر هم گزارش‌ها حاکی از آن است که حجم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۱۰ برابر مقدار آن در زمانی است که باراک اوباما کاخ سفید را ترک کرد.
بایدن در این یادداشت سه مرحله در خصوص مواجهه با ایران را بر می شمرد: «نخست اینکه متعهد می‌شود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. بعد، چنانچه ایران به تعهدات خود ذیل برجام بازگردد؛ آمریکا هم دیپلماسی پیشه کرده و به منزله نقطه آغاز مذاکرات، به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد.
البته به بقیه موارد نظیر آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده و مسائل حقوق بشری ایران هم رسیدگی می‌شود حال آنکه در همکاری با شرکای آمریکا از تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای نظیر جنگ یمن کاسته می‌شود.
در گام دوم، مواظب خواهد بود که تحریمهای آمریکا، تلاش ایران در مبارزه با کرونا را تحت‌الشعاع قرار ندهد و تصمیم ناعادلانه ترامپ در لغو سفر اتباع شماری از کشورهای مسلمان به آمریکا را نیز لغو خواهد کرد.»
نامزد دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا همچنین مدعی شد که در گام سوم، به مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در سطح منطقه و همچنین حمایت از اسرائیل ادامه خواهد داد. تحریمهای هدفمند علیه اقدامات حقوق بشری ایران و مقابله با برنامه موشک‌های بالستیک هم به قوت خود باقی است.
نهایت آنکه بایدن مدعی می‌شود که با بازگشت جامعه جهانی به سوی آمریکا، دولت او در پیش گرفتن سیاست درست در قبال ایران را اولویت خود قرار خواهد داد.
بر این اساس بایدن می گوید که در مرحله اول «چنانچه ایران به تعهدات خود ذیل برجام بازگردد؛ آمریکا هم دیپلماسی پیشه کرده و به منزله نقطه آغاز مذاکرات، به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد. البته به بقیه موارد نظیر آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده و مسائل حقوق بشری ایران هم رسیدگی می‌شود حال آنکه در همکاری با شرکای آمریکا از تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای نظیر جنگ یمن کاسته می‌شود.»
نکته مهم در این مرحله زمان بندی موضوعات است. از اظهارات بایدن می توان دو برداشت داشت. یکی اینکه موضوع هسته ای به صورت مستقل مورد بررسی قرار خواهد گرفت و برداشت دیگر این است که موضوع هسته ای در پیوند با موضوعاتی چون حقوق بشر دیده خواهد شد.
اگر برداشت اول مد نظر قرار گیرد یعنی اینکه بایدن با بازگشت ایران از کاهش تعهدات برجامی خود، به برجام باز می گردد و تحریمهای هسته ای علیه ایران برداشته می شوند.
«کاملا هریس» معاون بایدن نیز دیدگاه های مشابه با بایدن دارد. او از اسرائیل پشتیبانی می کند، می خواهد وارد توافق برجام شود و مخالف نقش عربستان در جنگ یمن است. در گفتگوهای انتخاباتی که ماه گذشته در سطح معاونان دو نامزد برگزار شد هریس با «مایک پنس» پیرامون شهادت قاسم سلیمانی بحث کرد.
بایدن در حالی در کمپینهای انتخاباتی خود از بازگشت به برجام سخن گفته ولی صحبتی از برداشته شدن تحریمها نکرده است. البته برخی معتقد هستند او تحریمها را به راحتی برنخواهد داشت. در مقابل برخی کارشناسان نیز معتقد هستند با بازگشت آمریکا به برجام برداشته شدن تحریمهای هسته ای به صورت اتوماتیک اتفاق خواهد افتاد. اما به هر حال برخی از تحریمها برچسبشان عوض شده و به صورت اتوماتیک این امر رخ نخواهد داد.
پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا و از ایران شناسان برجسته معاصر در این خصوص به خبرگزاری بازار گفته است: «در صورت بازگشت ایالات متحده آمریکا به برجام، بایدن مجبور به لغو تحریم های مشخص شده در برجام نیز خواهد شد. بنابراین باید در مورد این مسئله صحبت شود که آیا ایالات متحده آمریکا به برجام باز خواهد گشت یا خیر. باید گفت تحریم های دیگری نیز توسط ترامپ پس از خروج آمریکا علیه ایران اعمال شد. بایدن می تواند بلافاصله آنها را لغو کند.»
در این خصوص باید در نظر داشت بر اساس گزارش «ایلان گلدنبرگ» و همکارانش در مرکز امنیت آمریکای نوین که در اختیار ستاد انتخاباتی بایدن و احتمالا «جیک سولیوان» مشاور ارشد نامزد دموکراتها در حوزه سیاست خارجی قرار گرفته، این اعتقاد نزد مشاوران بایدن وجود دارد که کمپین فشار حداکثری ترامپ نشان داد که آمریکا به‌طور یکجانبه قادر به تاثیرگذاری شدید بر تجارت بین‌المللی با ایران و سرمایه‌گذاری در این کشور است. از همین رو تحریمهای یکجانبه یکی از جدی‌ترین اهرم‌های ایالات‌متحده در هر نوع مذاکره‌ای با تهران خواهد بود؛ چراکه هم می‌تواند آن را به چماقی در مذاکرات تبدیل کند و نظر طرف مقابل را به مساله ظرفیت ایالات‌متحده در مورد بازگرداندن تحریمها به‌طور یکجانبه جلب نماید و از طرف دیگر اسباب انعطاف‌پذیری در مذاکرات را نیز به‌وجود آورد و فضا را برای توافق «بیشتر در برابر بیشتر» فراهم سازد. بدلیل جایگاه ویژه این اهرم در مذاکرات آتی هیچ جای این سند از حذف کلی تحریم ها سخنی گفته نمی شود و به جای آن از واژگانی نظیر کاهش و تخفیف استفاده می شود وکاربرد کلماتی نظیرrelief به همین دلیل بوده است. از نظر مشاوران بایدن کمپین فشار حداکثری ترامپ اثبات کرد که ایالات‌متحده فضای مانور بیشتری نسبت به آنچه در ابتدا تصور می‌شد، دارد و از این رو می‌تواند در هر توافقی در آینده حرف آخر را بزند.
مسأله مهم در این میان چگونگی پیوند بین موضوعات هسته ای و موشکی و منطقه ای است. ترامپ همه این موضوعات را «یکپارچه» مطرح می کند. اما همانگونه که اشاره شد در حالی «پکیج بایدن» در خصوص ایران مرحله به مرحله در ظاهر به نظر می رسد ولی در عمل نتایج همه مراحل در پیوند با هم قرار دارد و نمی توان در یکی به موفقیت رسید و در موضوعی دیگر شکست خورد؛ موضوعی که اصلا به نفع ایران نیست.
پروفسور «شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون در این خصوص به خبرگزاری بازار گفته است: «اگر هم بایدن توافق هسته ای را مشروط به توافق در زمینه های دیگر نکند، خواهان تجدید نظر در برجام خواهد شد. ایران دیر یا زود باید درباره دیگر مسائل نیز به نحوی با آمریکا به سازش برسد.»
بدین معنی که ایران اساساً حاضر نیست سیاست منطقه ای، موضوع موشکی و ... مورد گفتگو قرار گیرد و بحث هسته ای را هم کاملاً از این موضوعات مجزا می داند که حصول توافق به آنرا بی ارتباط به گفتگو در سایر حوزه ها قلمداد می کند.
نکته مهم دیگر در خصوص سیاست بایدن در قبال ایران این است که اکنون توپ در زمین آمریکاست و نه ایران. به این معنا که این آمریکا بوده که از برجام خارج شده و تحریمهای هسته ای را باز گردانده است. با بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریمهای هسته ای زمینه برای بازگشت ایران از کاهش تعهدات برجامی خود که متعاقب نفض برجام از سوی آمریکا صورت گرفت نیز مهیا است.
مسأله مهم دیگر برای ایران تقلیل ندادن شرایط اقتصادی کشور به مسأله سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران است. اگرچه مطابق تحلیل «جیمز روزنا» نظریه پرداز برجسته آمریکایی که نقش ساختار نظام بین الملل را تأثیرگذار بر سیاست خارجی کشورهایی چون ایران می داند ولی از ظرفیت داخلی نباید غافل بود و نباید همه چیز به موضوع تحریم تقلیل یابد.
نظر شما