یاسمن بلوردی؛ گروه کشاورزی: با توجه به کم شدن درختان قطور جنگلی که مناسب صنایع چوب است بسیاری از کارشناسان و متخصصان صنعت چوب معتقدند که باید از کشت درختان سریع الرشدی مانند پالونیا در کشور بهره بیشتری برده شود تا این کمبود و خلا پوشش داده شود. با این وجود کشت این گونه گیاهی مخالفانی نیز دارد.
در این راستا گفت و گویی با «تقی طبرسا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان» انجام داده ایم که در ادامه می خوانید. شایان ذکر است رشته تحصیلی وی مهندسی چوب و کاغذ است و ۳۰ سال سابقه فعالیت در حوزه فراورده های چوبی دارد.
*چه شد که به سمت تحقیق روی درخت پالونیا و چوب پالونیا ترغیب شدید و چه تحقیقاتی در این خصوص انجام داده اید؟
سال ۷۴ چند تن از دوستان ما بذر پالونیا را به ایران آوردند و یک مزرعه ۷ هکتاری در جنگل «شصت کلاته گرگان» که جنگل آموزشی دانشگاه محسوب می شود احداث کردند. به این ترتیب درختانی که آنموقع کاشته شده است الان ارتفاعی به اندازه ۲۰ متر دارند با بیش از ۶۰ سانتی متر قطر. به عبارت دیگر این جنگل به عنوان جنگل آموزشی پالونیای ایران و مرجع علمی این حوزه مورد استفاده قرار می گیرد.
از نظر جنگل ها ما در حال سیر قهقرایی هستیم و لاجرم دولت باید به سمت کشت جنگل و درخت بیاید
ما روی کشت، رشد، کیفیت چوب و کاربردهای صنعتی این چوب کار کرده ایم و مقالات علمی مختلفی در داخل و خارج از کشور در این زمینه نگارش شده است. همچنین ده ها طرح تحقیقاتی روی پالونیا اجرا کرده ایم.
*به عنوان کسی که روی پالونیا تحقیقات انجام داده اید کشت درخت پالونیا چه ضرورتی برای کشور دارد؟
همانطور که می دانید ایران یک کشور خشک است به طوری که ۷۰ تا ۸۰ درصد کشور ما شامل مناطق خشک است. از سوی دیگر ۷ دهم درصد کشورمان را بخش های شمالی و مقداری هم در بخش جنوبی و کمی نیز در بخش غربی فضای سبز داریم و بقیه کشور خشک هستند.
جالب اینجاست که بخش شمالی کشور باید هم اکسیژن کشور را تامین کند، هم چوب کشور را تامین کند. از طرف دیگر طی ده های اخیر جنگل های ما به شدت مورد هجوم قرار گرفته و از حدود ۳ میلیون هکتاری جنگل صنعتی که در شمال داشتیم الان به ۱ میلیون هکتار کاهش یافته است!
علاوه بر این در دهه اخیر ریزگردها به کشور حمله و آسیب های زیادی به کشور رسانده است بخصوص چندین استان ما در معرض ریزگردها هستند. این در حالی است که در داخل کشور نیز جنگل زدایی اتفاق افتاده است؛ یعنی جنگل ها از بین رفته اند و زمین های آن به عرصه های مسکونی یا کشاورزی تبدیل شده اند. به عبارت بهتر، از نظر جنگل ها ما در حال سیر قهقرایی هستیم و لاجرم دولت باید به سمت کشت جنگل و درخت بیاید.
در شرایط کم آبی کشور درختهایی که می توان کشت کرد شامل «صنوبر، اکالیپتوس و پالونیا» است که هرکدام از این درختان شرایط خاصی نیاز دارد. به عنوان مثال صنوبر حتما باید در مسیر رودخانه یا در اطراف زمین های کشاورزی که به طور مرتب آبیاری می شوند باشد، لذا صنوبر نیاز به آب دائم دارد.
درخت پالونیا پاجوش می زند اما نهایتا تا دو متری درخت است و سپس پاجوش ها چون ضعیف هستند به راحتی از بین می برند به همین دلیل بنده صراحتا هجومی بودن گونه پالونیا را رد می کنم
درخت اکالیپتوس در زمین های شور هم می تواند کشت شود اما یک مشکل دارد و آن این است که چوب اکالیپتوس سنگین است و هر چند به درد صنعت می خورد اما کیفیت چوب اش پایین است.
با این تفاسیر بعد از سالها مقاومت توسط سازمان جنگلها، اخیرا پذیرفته شده است که پالونیا نیز به عنوان یک گونه به همراه صنوبر و اکالیپتوس در جاهای مناسب کشت شود.
*کشت درخت پالونیا چه شرایطی نیاز دارد؟
پالونیا گونه ای بسیار سریع الرشد است و استقرارش هم بسیار زیاد است. به این معنا که در هر جایی بذر آن را بیندازید مستقر می شود. به همین دلیل در تمام ایران این درخت را کاشته اند و بخوبی نیز رشد کرده است. در نتیجه از نظر استقرار و سازگاری، پالونیا گونه ای است که می توان روی آن حساب کرد.
*با این تفاسیر چرا عده ای با کشت پالونیا در کشور مخالفت می کنند؟
مخالفین می گویند که درخت پالونیا گونه هجومی است؛ اما مساله اینجا است که چون استقرارش خوب است و زود رشد می کند سریعا به سمت عمق زمین ریشه دوانی می کند و روی ریشه های عرضی همگی پاجوش می زند.
جنگل های ما مانند ۳۰ سال پیش نیستند که درختان قطور ۲ متری بدهند؛ یعنی الان بر خلاف گذشته درختانی با قطر ۴۰ سانتی متر داریم، بنابراین صنایع روکش و تخته لایه مان به دلیل نبود درختان قطور الان خوابیده است
اما اینکه گفته می شود به عرصه های دیگر هجوم می برد به هیج وجه حقیقت ندارد. در واقع بر اساس تجربه شخصی که خد من در جنگل شصت کلاته دارم این موضوع را رد می کنم. بنده شخصا ۴ هکتار پالونیا روی تپه های شیبدار گرگان کشت کرده ام و حدود ۱۸ سال این جنگل را داشتیم و در این مدت حتی یک عدد درخت پالونیا در مزارع اطراف دیده نشده است!. بنابراین وقتی گفته می شود این گونه هجومی است به این معنا است که باید از طریق بذر هجوم ببرد، اما بذر این درخت سبک است و نمی تواند مستقر شود. به این معنا که به دلیل کوچکی و سبکی پخش می شود اما هیچگاه تبدیل به نهال نمی شود.
نکته جالب توجه اینکه پالونیا اصولا با قلمه ای که از ریشه تولید می شود تکثیر می شود و تنها راه تولید نهال آن از طریق قلمه ریشه است و از بذر به سختی تکثیر می شود.
یکی از نکاتی که مخالفان به آن توجه ندارند این است که درخت پالونیا پاجوش می زند اما نهایتا تا دو متری درخت است و سپس پاجوش ها چون ضعیف هستند به راحتی از بین می برند به همین دلیل بنده صراحتا هجومی بودن گونه پالونیا را رد می کنم.
*چوب پالونیا چه ویژگی هایی دارد و در کدام صنایع کاربردی بیشتری دارد؟
با توجه به اینکه چوب پالونیا سبک است بنابراین برای صنایع روکش و تخته لایه بسیار عالی است. الان صنایع روکش کشور از بین رفته است و تمام کارخانه های ما با سرمایه گذاری های کلان خوابیده است و ماشین آلات مان در حال خاک خوردن است؛ چون الان طرح تنفس جنگلها اجرایی شده و اجازه قطع درخت نمی دهند. از سوی دیگر جنگل های ما مانند جنگلهای ۳۰ سال پیش نیستند که درختان قطور ۲ متری بدهند. یعنی الان بر خلاف گذشته درختانی با قطر ۱ متر تا ۲ متر یافت نمی شود و غالبا ۴۰ سانتی متری است. بنابراین صنایع روکش و تخته لایه مان به دلیل نبود درختان قطور الان خوابیده است.
پس اگر دولت اجازه بدهد پالونیا می تواند دوباره این صنایع را راه بیندازد و حتی صنایع جدید ایجاد کند. به عنوان مثال ما پالونیای به اصطلاح «ساندویچی» داریم که با آنها می توان صنایع ساختمانی ایجاد کرد. یعنی تیرهای LVL و غیره را می توان با پالونیا تولید کرد.
از سوی دیگر برای صنایع مبلمان نیز مناسب است چون چوب سبکی است در نتیجه صندلی، مبلمان، تخت و وسایل دیگری که با آن ساخته می شود سبک است و به طور خاص برای افراد مسن و کودکان نیاز به این نوع مبلمان داریم.
الان فقط برداشت چوب های جنگلی ممنوع است و چوب هایی که در خارج از عرصه جنگل و در مزرعه شخصی است ربطی به اداره کل منابع طبیعی ندارد و می توان برداشت کرد
*برای کاغذ سازی نیز مناسب است یا خیر؟
خیر، چوب پالونیا برای کاغذ سازی مناسب نیست چون الیاف آن سبک و همچنین حجیم است.
*شرایط برداشت چوب پالونیا چگونه است، آیا مانند صنوبر و اکالیپتوس فعلا ممنوع است یا خیر؟
اول باید بدانیم که امسال به تمام اداره کل های منابع طبیعی دستور داده شده است که نهال پالونیا را مانند صنوبر و اکالیپتوس به صورت رایگان در اختیار مردم قرار بدهند. در واقع مجوز کشت پالونیا از وزارت جهاد کشاورزی صادر شده است و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرکان به عنوان مرجع علمی پالونیا معرفی شده است.
از سوی دیگر در مورد برداشت جوب درخت پالونیا دستوری که صادر شده است این است که کشاورزان در مزارع ۲-۳ هکتاری در خارج از عرصه های جنگلی اجازه کشت دارند و وقتی در این مناطق کشت می شود در نتیجه گونه جنگلی محسوب نمی شود.
از طرف دیگر الان فقط برداشت چوب های جنگلی ممنوع است و چوب هایی که در خارج از عرصه جنگل و در مزرعه شخصی است ربطی به اداره کل منابع طبیعی ندارد و می توان برداشت کرد.
البته ما با کارشناسان اداره منابع طبیعی و سازمان جنگلها در حال مذاکره هستیم تا برای این جنگلهای خصوصی نیز آیین نامه ای تصویب شود که خیال مردم راحت شود. چون الان نگرانی مردم این است که آیا دولت اجازه برداشت مزرعه چند هکتاری شان که آماده برداشت است را می دهد یا مانع می شود. لذا دولت باید آیین نامه ای آماده و شفاف سازی کند وضعیت برداشت مزارع خصوصی پالونیا چگونه است. یعنی باید قانونی برای آن وضع شود و ما نیز به دنبال وضع این قانون هستیم.
*الان در کشورهای دیگر نگاه به کشت و بهره برداری از درخت پالونیا چگونه است؟
پالونیا گونه ای است که خاستگاهش چین است و صدها سال در این حوزه کار کرده است. در ترکیه و اروپا نیز الان پالونیا بسیار توسعه پیدا کرده است. علاوه بر این در آمریکا نیز کشت پالونیا به شدت توسعه یافته است و کشت می شود.
نظر شما