بازار؛ گروه بورس: بازار سرمایه ایران و به طور خاص بورس تهران، روزهای ویژه ای را سپری می کند و بعد از صعود و ریزش شدید خیره کننده در چند ماهه اول و چند ماهه دوم سال، به موقعیت خاصی برای رقم زدن سرنوشت ماه های آتی خودش رسیده است.
در حال حاضر تقریباً نیمی از ۳۰۰ درصد رشد و بازدهی بورس تهران در سال ۱۳۹۹ از بین رفته و شاخص کل این بازار با ۱۵۰ درصد کاهش تا محدوده کمتر از یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد نزول کرده است.در گفت و گوی «بازار» با احسان رضاپور- کارشناس بازار سرمایه- تحولات هیجانی ماه ها و هفته های اخیر و چشم انداز هفته و ماه های آتی مورد کند و کاو قرار گرفت.
*شاخص کل بورس تهران از محدوده بالای ۲ میلیون واحد در اواسط فصل تابستان به زیر یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد آمده. در حال حاضر گمانه زنی ها و بحث هایی مطرح شده که شاخص بورس به کف رسیده است.
به نظر شما، آیا وضعیت فعلی بورس به معنای این است که شاخص بورس به کف رسیده و بعد از این ریزش شدید، می شود انتظار داشت که صعودی خواهد شد و پایین تر از این محدوده نخواهد رفت؟
بازار سرمایه، یک وضعیت متفاوت نسبت به سایر بازارها دارد. در سایر بازارها، مردم و سرمایه گذاران، نسبت به ارزش دارایی خودشان، خیلی آگاه هستند ولی در بازار سرمایه، بخش عمده ای از سرمایه گذاران نسبت به ارزندگی و ارزش دارایی خودشان، اطلاعات کافی را ندارند.
برای مثال در حوزه مسکن، در صورتی که یک نفر، یک واحد مسکونی را خریداری کند و قیمت آن هم ۱۰ درصد یا ۲۰ درصد کمتر شود نسبت به فروش آن اقدام نمی‌کند. همچنین اگر یک فرد، ارز خریداری کند یا اگر طلا خریداری کند یا خودرو خریداری کند، معمولاً با کاهش قیمت بیش از ۱۰ تا ۲۰ درصد یا ۳۰ درصد، نسبت به فروش این سرمایه گذاری ها و خروج از این بازارها اقدام نمی کند.
این وضع به این علت است که افراد به ارزندگی دارایی خودشان اطلاع دارند و نسبت به بازدهی ناشی از نگهداری آنها و سودی که در آینده نصیب شان می شود آگاهی دارند، اما در بازار سرمایه ما، به واسطه این که این اطلاعات کمتر است و ارزش ذاتی سهام شرکت ها و ارزندگی آنها برای عموم مردم و قسمت خُرد بورس به میزان لازم شفاف نیست، ما می بینیم بعد از ریزش های مثلاً ۷۰ درصدی سهام شرکت ها، همچنان صف های فروش برخی نمادها را مشاهده می کنیم و این سهامداران، حاضرند از این سرمایه گذاری خودشان خارج شوند.
به نظر من، این وضع ناشی از این است که سهامداران و سرمایه گذاران، از میزان ارزندگی سهام خودشان مطلع نیستند.
در سال ۱۳۹۲، بورس در فضای استراحت قرار گرفت. به واسطه این که همه اتفاقات خوب به نحوی پیشخور شده بود و همه بازارها رشدهای خیره کننده ای به سرمایه گذاران داده بود اما الان شاخص این طور نیست.
در حال حاضر به نظر می رسد که در صورتی که سایه برخی مسائل از روی بورس برداشته شود و مردم بابت بحث های امنیتی، بحث های اجتماعی و بحث های اقتصادی شرکت ها، نگرانی جدی نداشته باشند و نرخ دلار نیمایی به کمتر از ۲۰ هزار تومان اُفت پایدار پیدا نکند، خیلی زود بازار می تواند به دوره رونق خودش برگردد.
البته بعد از آن که یک بازدهی خوبی بدهد در صورتی که چشم اندازهای اقتصادی و سیاسی کشورمان، چشم اندازهای خوبی نباشد آن رشد چندان پایدار نمی‌ماند یا نمی‌تواند خیلی ادامه پیدا کند.
*در انتخابات آمریکا، افراد واجد شرایط مجاز هستند که زودتر از موعد هم رای بدهند. فعلاً ۸۰ میلیون نفر به صورت پیش از موعد و زود هنگام رای داده‌اند که بیش از یک سوم شمار رای دهندگان است. انتخابات هم در روز سه شنبه ۱۳ آبان (۳ نوامبر) برگزار می شود.
بالاخره خواه ناخواه نتیجه انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران هم تاثیر می گذارد و کنار رفتن ترامپ، وضعیت بهتری را رقم می زند. فکر می کنید که در هفته پیش رو، بورس تهران چگونه تصمیم گیری خواهد کرد و آیا هنوز منظر نتیجه است و یا به این باور رسیده که احتمالا بایدن رای می آورد؟
ما دو سناریو داریم. اگر آقای ترامپ، انتخاب شود احتمال افزایش کوتاه مدت نرخ دلار را داریم. این انتظاری است که در جامعه ما وجود دارد. بعد هم انتخاب ایشان، روی بازارهای جهانی کالاها اثر می گذارد. من در این حالت، عدم کاهش جدی نرخ دلار را در کوتاه مدت به نفع بورس می دانم.
از طرفی، اثرات ناشی از ریسک های دیگر که ممکن است به خاطر اختلاف نظرهای سیاسی به کشور تحمیل شود، باعث می شود ما نتوانیم بازار سرمایه خوبی را در ماه های آینده تجربه کنیم. مگر این که به سمت توافقاتی پیش برویم. اساساً ذات بازار با ریسک های سیستماتیک و ریسک های امنیتی و اجتماعی در تعارض است و در این شرایط غیر اطمینان بخش، سرمایه ها به بازار سرمایه وارد نمی شوند.
در حالی که انتخاب آقای بایدن شاید در کوتاه مدت، انتظارات کاهشی را در نرخ ارز ایجاد کند. به اعتقاد من، نرخ ارز شاید دیگر نتواند بیش از ۱۸ هزار تومان به صورت پایدار کاهش پیدا کند.
این موضوع، یکی از عواملی بوده که افزایش فشار فروش را در بورس رقم زده و بخشی از اثرات کاهشی این موضوع، پیشخور شده که قیمت سهام شرکت ها، تا این حد کاهش پیدا کرده است.
این انتظار وجود دارد که شاید با انتخاب آقای بایدن، گشایش‌هایی در حوزه های سیاسی و اقتصادی کشور حاصل شود. اگر این گشایش ها تحقق پیدا کند افزایش تناژ تولید و فروش به دلیل فراهم شدن امکان تامین مواد اولیه لازم اتفاق می افتد. همچنین امکان فروختن در بازارهای بین المللی و دریافت وجه ناشی از فروش، امکانپذیر می شود. اثرات این وضع، روی صورتحساب‌های مالی شرکت ها، در ماه ها و سال آینده مثبت تر از وضع فعلی خواهد بود.
در هر صورت یک مقدار پیشخور شدن هم اکنون اتفاق افتاده است. با رفع شدن این ریسک از بازار سرمایه و اگر ریسک جدیدی به بازار تحمیل نشود، بازار کم کم به سمت بهتر شدن پیش می رود و شاید در روزهای بعد از انتخابات و مشخص شدن نتیجه آن، اثرات ورود پول از سایر بازارها به بازار سرمایه را شاهد باشیم. این موضوع می تواند باعث بهبود بازار سرمایه شده و روند افزایشی شکل بگیرد.
*بعضی از تحلیلگران بازار سرمایه، با توجه به چند ریزش بزرگ و عمده ماه های اخیر شاخص بورس تهران، این طور نتیجه گیری می کنند که حتی احتمال ریزش بورس تا یک میلیون واحد هم وجود دارد. شاخص بورس در روز چهارشنبه ۷ آبان تا یک میلیون و ۲۸۸ هزار واحد کاهش پیدا کرده است. به نظر شما، احتمالاً شاخص به کف خودش رسیده یا این که احتمالا در هفته پیش‌رو بیشتر ریزش خواهد کرد؟
من از سال ۱۳۸۲ بازار سرمایه را رصد کرده ام. بر اساس تجربه خودم می گویم زمان های زیادی را دیده ام که بازار سرمایه، شرایط ارزنده ای داشته است ولی به دلیل این که ریسک‌هایی وجود داشته یا اقبال عمومی به بازار سرمایه را شاهد نبوده ایم، بازار نه تنها رشد نمی کرد که مدت های طولانی با تعادل و روند کاهشی فرسایشی مواجه بوده است.
در این دوره ها، قیمت های سهام با وجود ارزندگی، بعدها خیلی ارزنده تر هم شدند و امسال هم وقوع چنین چیزی، بعید نیست.
با اطلاعات امروز و با نرخ دلار نیمایی ۲۰ هزار تومانی، تعداد زیادی از سهام شرکت ها با دید میان مدت و بلند مدت، ارزنده هستند. اگر هم گشایش‌هایی اتفاق بیفتد، این ارزندگی، بهتر هم خواهد شد.
با این حال نمی‌شود با اطمینان بالایی نظر داد که ماه های آینده، جذاب تر و ارزنده تر نخواهد شد. چه بسا به واسطه اتفاقاتی که در فضای سیاسی و اقتصادی کشور می افتد، سرمایه‌گذاران ترجیح بدهند برای تزریق سرمایه بازار سرمایه یا خرید سهام شرکت ها، همچنان محتاطانه عمل کنند یعنی همچنان جانب احتیاط را در نظر بگیرند، خریدهای خودشان را به تاخیر بیندازند و همچنان منابع خودشان را در سایر فرصت های سرمایه گذاری مثل مسکن، بانک، طلا و خودرو حفظ کنند.
به همین دلیل، نمی‌شود با اطمینان صحبت کرد. ریسک های خاص در صورت وقوع می توانند تاثیر منفی روی بازار سرمایه داشته باشند. می شود این طور گفت که اگر ریسک های خاص را از بازار سرمایه کنار بگذاریم، کسانی که امروز در قیمت های فعلی خریدار هستند و خریدهای خودشان را طوری انجام می دهند که در صورت کاهش بیش تر قیمت ها، پتانسیل خرید بیش تر با قیمت های کمتر، وجود دارد در میان مدت و بلند مدت، می توانند با بازدهی خوبی سرمایه گذاری خودشان را به نتیجه برسانند.
*به طور مشخص می توانید بگویند بورس تهران در هفته پیش‌رو صعودی است یا نزولی؟
واقعیت این است که هر چه ما کوتاه مدت تر نظر بدهیم ریسک و انحراف ما از واقعیت، بالاتر می رود و خطای پیش بینی های ما زیاد می شود. علت آن هم، این است که روندهای روزمره بازار سرمایه، تحت تاثیر خبرها و اتفاقات روزمره است.
*در سه روز اول هفته جاری، بورس تهران فعال است و در ایران، روز سه شنبه تعطیل رسمی است. در آمریکا هم روز سه شنبه، روز رسمی انتخابات است. در روز چهارشنبه هم بورس تهران فعالیت روزمره خود را خواهد داشت. بالاخره پیش بینی بورس، همراه با احتمال است. با در نظر گرفتن شرایط موجود، شما بورس را چطور پیش بینی می کنید؟
در دورانی که قطعنامه های سازمان ملل علیه کشور ما صادر می شد، ما می دیدیم که قبل از صدور قطعنامه، به واسطه اثرات منفی که بازار پیش بینی می کرد، کاهش های زیادی را تجربه می کرد.
در زمانی که آن موضوع تعیین تکلیف می شد و حتی خبر بدی می آمد و کشور ما به سمت تحریم های جدید سازمان ملل می رفت، شاید میزان تقاضاها بودیم. در واقع تعیین تکلیف ماجرا، به هر سمتی بازار را وارد یک مرحله بهبود می کرد.
*پس فکر می کنید در این هفته، شاخص بورس صعودی می شود؟
من فکر می کنم بعد از انتخابات، چیزی که شاید بیش تر جلب توجه کند، کاهش نگرانی و بلاتکلیفی، می تواند اثرات و برآیندش، مثبت تر از چیزی باشد که امروز تجربه می کنیم. در معاملات آخرین روزهای این هفته (۳ تا ۹ آبان) هم، با وجود این که بازار در گروه های زیادی همچنان با صف های فروش مواجه بود و فشار فروش همچنان در بازار غلبه می کرد، مدل ورود پول و کمتر شدن تعداد فروشنده ها تفاوت پیدا کرد.
به نظر می رسد ما کم کم شاهد این باشیم که هم تعداد فروشنده ها کمتر شود و هم تعداد خریداران در بازار بیش تر شود. خصوصاً مجوزهایی به صندوق های سرمایه گذاری داده شده که درصد سهام خودشان را مثل گذشته افزایش بدهند یا این که کارگزاران بورسی، اعتبارات بیش تری را به سرمایه گذاران و مشتریان خودشان تخصیص بدهند.
همچنین خیلی از افرادی که نمی‌خواستند ریسک بازار را بپذیرند در هفته ها و ماه های اخیر از بورس خارج شده اند. بر این اساس، ما باید منتظر خوب شدن وضعیت بازار در دوره بعد از انتخابات باشیم. شاید این موضوع، حتی زودتر هم شروع شود و احتمالاً رفته رفته فروشنده ها نیز منصرف شوند.
*چند میلیون نفر از مردم عادی وارد بورس شده و سهام خریدند. برخی اقتصاددانان و فعالان بورس، نسبت به وضعیت این افراد اظهار نگرانی می کردند که ضرر و اسیب می بینند. از نظر شما در روزهای آینده، بهترین استراتژی برای سرمایه گذاری چگونه است؟
سرمایه گذارانی که منابع خودشان را وارد بازار سرمایه می کنند، باید با شناخت درستی که از وضعیت شخصیتی و وضعیت و شرایط ریسک پذیری و ریسک گریزی خودشان دارند، نسبت به سرمایه گذاری های خودشان، اقدام کنند.
خیلی از اشخاص، از نظر شخصیتی و از نظر روحی- روانی، ریسک گریز هستند. در زمان تنش ها، التهابات بازار سرمایه و به واسطه فشارهای روانی، ممکن است این افراد، تصمیمات اشتباه هیجانی بگیرند. به این صورت که این افراد، در زمان رونق بازار، تقاضای هیجانی داشته باشند و در بازار کاهشی، فروش های هیجانی داشته باشند.
*برای برخی افراد، پیشنهاد می کنید در صندوق های سهام و به صورت غیر مستقیم، سرمایه گذاری کنند؟
دقیقاً همین طور است. نتیجه صحبت من این است که اصلاً برای عده از کسانی که امروز در بازار سرمایه هستند خرید سهام شرکت ها به صورت مستقیم، واقعاً گزینه خوبی نیست. نه تنها، خرید مستقیم، نمی‌تواند به این افراد بازدهی خوبی بدهد بلکه حتی به دلیل عدم تفکر و رفتارهای هیجانی و ناشیانه و به خاطر همان ابعاد شخصیتی و شاید علم کمتر، این خریدها به آنها خسارت بزند.
در این حالت، سرمایه‌هایی را که این افراد از محل های مختلف به دست آورده اند به خطر بیندازد و در نتیجه، این وضع حتی می تواند سلامتی آنها را تهدید کند.
*از نظر صندوق های سرمایه گذاری بورسی، شما چه پیشنهادی دارید و آیا صندوق با درآمد ثابت که سود ثابت داده شود بهتر است یا صندوق های با درآمد متغیر را پیشنهاد می کنید؟
آن افرادی که ریسک پذیر نیستند از هر فرصتی برای تغییر استراتژی استفاده کنند و اگر واقعاً به هیچ وجه ریسک این بازار را نمی توانند بپذیرند سراغ ابزارهای کم ریسک و بدون ریسک بازار سرمایه بروند. هر چقدر این افراد زودتر تصمیم بگیرند، فشار کمتری به این افراد وارد خواهد شد چرا که ارزش سلامتی بالاتر است.
برای کسانی که از یک دانش حداقلی در بازاز سرمایه برخوردارند و از شرایط ریسک پذیری بازار سرمایه شناخت دارند و می خواهند در بازار سرمایه معامله کنند، اصلاح پرتفوی سهام، کارساز است. اصلاح سبد پرتفوی سهام، در قیمت های فعلی که در چشم انداز کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، بازدهی بیش تری داشته باشد، اقدام بهتری است. حتی اگر این افراد، در یک سهم خاص ضرر کرده اند، فکر نکنند حتماً باید این سهم را نگه دارند.
*در وضعیت ریزشی فعلی بورس، فردی بخواهد سهم خود را بفروشد مگر الزاماً خریدار وجود دارد؟
من به نظرم در روزهای آینده، این وضع اتفاق می افتد و خریدار وجود خواهد داشت. در این ماه‌هایی که بازار سرمایه روند ریزشی داشت، اکثر سهام شرکت ها از مرداد ماه امسال تا الان، بارها فرصت فروش داده اند. البته می گویم اکثر شرکت ها و نمی گویم تمام شرکت ها فرصت فروش داده اند.
برخی شرکت های بورسی، از آن موقع فقط صف فروش دارند یا تقریباً صف فروش دارند. به نظر می رسد که اگر فردی تا الان، اصلاح سبد انجام نداده باشد، در روزهای آینده و هفته های آینده، این فرصت فراهم می شود.
بین صندوق های سرمایه گذاری، دقیقاً جنابعالی صندوق های با درآمد ثابت را برای سرمایه گذاری غیر مستقیم پیشنهاد می کنید یا صندوق های با درآمدهای غیر ثابت که تغییر می کنند؟
فرد باید ببیند از نظر ریسک پذیری، خودش چه شرایطی دارد. بر این اساس بگوید چون من خودم تسلط کافی ندارم، تخصص کافی ندارم و ممکن است مدل شخصیتی من به صورتی باشد که هیجانی تر رفتار کنم و رفتار درستی نداشته باشم، پولم را به صندوق های سرمایه گذاری می برم.
در مرحله بعد، بحث نوع صندوق سرمایه گذاری مطرح می شود. چنین فردی، می تواند بر اساس ریسک پذیری خودش، سراغ صندوق های با درآمد ثابت برود که کاملاً بدون یسک بوده و چیزی شبیه بانک هستند ولی معمولاً بازدهی بیش از بانک ها، نصیب سرمایه گذاران می کنند.
یک کار دیگر این است که چنین فردی سراغ صندوق های مختلط برود که بخشی از درآمدهای آنها از طریق سهام است و بخشی هم از اوراق مشارکت و سپرده بانکی تشکیل شده. این صندوق ها، مقداری بازدهی بیش تر و ریسک تر هم دارد.
در حالت ریسکی تر، افراد می توانند در صندوق های سهامی سرمایه گذاری کنند که پرتفوی متنوع دارند. معمولاً تجربه نشان داده که صندوق های خوب، بازده میان مدت و بلند مدت معقول و جذابی را به سرمایه گذاران می دهند. این صندوق ها، حتی در ریزش های پُر شتاب ماه اخیر، این صندوق ها ریزش کمتری نسبت به سرمایه گذاری مستقیم داشتند.
*به نظر می رسد که در شرایط فعلی، جنابعالی فکر نمی کنید بورس تهران دچار رکود شود. درست است؟
من فکر نمی کنم در شش ماه آینده، بازار سرمایه با رکود ادامه دار مواجه باشد. به نظرم می رسد که غیر ارزنده بودن سایر بازارها، می تواند محرکی برای بازار سرمایه در هفته ها و ماه های آینده باشد.
به طور خاص، من انتظار دارم گزارش های عملکردی ماهانه شرکت ها در پاییز و زمستان، به نوعی باشد که بورس، سرمایه گذاران را رفته رفته به خرید و سرمایه گذاری بیش تر، ترغیب کند.
نظر شما