بازار؛ گروه بین الملل: «جو بایدن» معاون سابق ریاست جمهوری آمریکا و نامزد دموکرات ها در انتخابات پیش رو اعلام کرده است که علاقمند است در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به سرعت به برجام بازگردد به این شرط که ایران هم به کلیه تعهدات خود عمل کند. اما ماهیت تحریم های وضع شده از سوی دولت ترامپ و موانع قانونی از جمله مخالفت اعضای جمهوری خواه کنگره ممکن است توانایی بایدن برای بازگشت سریع به برجام و لغو تحریم های ترامپ را مورد چالش قرار دهد.
جو بایدن کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از حزب دموکرات اعلام کرده است که در صورت پیروزی در این انتخابات به سرعت به برجام بازخواهد گشت. البته به شرطی که ایران نیز به کلیه تعهدات خود بازگردد.
با این حال سیاست‌های سختگیرانه دونالد ترامپ ممکن است باعث شود که مذاکرات با تهران به فراتر از مسائل برجام بکشد و موضوعات جدیدتری مطرح شود که این خود باعث می شود تا ایران موضعی سرسختانه تر در را در قبال برنامه اتمی خود در پیش بگیرد.
جو بایدن در مقاله‌ای سیاست های سرسختانه دولت ترامپ را در قبال ایران و خروج از معاهده برجام را زیر سوال برده و به شدت نکوهش کرده است و به روشنی اعلام کرده است که بازگشت به برجام می تواند آغازگر یک دیپلماسی گسترده تر بین تهران و واشنگتن باشد.
اما بازگشت به برجام به همین سادگی هم برای واشنگتن و تهران نخواهد بود چرا که تحریم های حال حاضر آمریکا وضعیت را از زمانی که برجام در سال ۲۰۱۵ مورد توافق قرار گرفت پیچیده تر کرده است.
در چارچوب سیاست فشار حداکثری، دولت ترامپ به شدت تحریم های متوجه جمهوری اسلامی ایران را گسترش داده است و به نظر می رسد که تا زمانی که این دولت بر سر کار است این تحریم ها نیز برقرار مانده و یا حتی بیشتر شود.
بر اساس گزارش بلومبرگ در بیست و نهم سپتامبر سال جاری دولت واشنگتن قصد داشت تا تمامی سیستم مالی ایران را تحت تحریم قرار دهد که این امر با فرمان اجرایی شماره ۱۳۹۰۲ دونالد ترامپ به وقوع پیوست.
چنین اقدامی باعث شد تا شرکت های خارجی نه تنها از مراوده با سیستم بانکی و رسمی ایران برحذر شوند، سیستم بانکی که در حال حاضر هم به شدت تحت فشار تحریم ها قرار دارد، بلکه سایر مراودات مالی نیز که ایران به صورت سنتی به شکل سیستم حواله انجام می داد نیز تحت تاثیر شدید این تحریم ها قرار گیرد. البته در مورد تاثیر قطعی این تحریم ها و میزان فشاری که به سیستم مالی ایران وارد میشود جای تردید وجود دارد چراکه از قبل نیز سیستم مالی ایران و بانک های آن به شدت تحت فشار دولت آمریکا بوده است.
از سوی دیگر تحریم های دیگری هم وجود داشته است که باید به آنها توجه شود. از جمله در آوریل سال ۲۰۱۹ دولت ایالات متحده بر اساس بند ۲۱۹ قانون تابعیت و مهاجرت، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان نیروی تروریستی شناسایی کرده است.
در سپتامبر سال ۲۰۱۹ نیز وزارت خزانه‌داری آمریکا بانک مرکزی ایران را بر اساس قانون اجرایی ۱۳۲۲۴ به خاطر حمایت های مالی از حزب الله لبنان و نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت تحریم های شدیدی قرار داده است.
در اکتبر سال ۲۰۱۹ نیز سازمان مبارزه با جرایم مالی وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرده است که ایران بر اساس بند ۳۱۱ قانون میهن‌پرستی ایالات متحده به عنوان یکی از کشورهای اصلی درگیر در پولشویی بین المللی و تامین مالی سازمان های تروریستی است.
ایران برای بازگشت به برجام قطعاً خواهان این خواهد بود که تمامی تحریم های اضافه ای که دولت دونالد ترامپ علیه این کشور وضع کرده است برداشته شود
اما ایران برای بازگشت به برجام قطعاً خواهان این خواهد بود که تمامی تحریم های اضافه ای که دولت دونالد ترامپ علیه این کشور وضع کرده است برداشته شود و به علاوه از حقوقی که در برجام برای این کشور به رسمیت شناخته شده است منتفع گردد.
حتی اگر جو بایدن پیروز انتخابات شود و بخواهد به برجام بازگردد ایران خواهان این خواهد بود که علاوه بر لغو تحریمهای مربوط به حوزه نفت و گاز این کشور، کلیه تحریم هایی که واشنگتن به ادعای حمایت از تروریسم و پولشویی بر سیستم مالی جمهوری اسلامی ایران تحمیل کرده است برداشته شود.
نکته اینجاست که حتی پس از اینکه توافق برجام امضا شد دولت ایران برای جذب سرمایه گذاری خارجی در حوزه های مختلف اقتصاد خود با مشکل روبرو بود و تا زمانی که این تحریم ها برقرار باشند سرمایه گذاران مالی بین المللی و سایر سرمایه گذاران خارجی از معامله با ایران خودداری خواهند کرد و به این ترتیب عملاً ایران از مزایای مالی برجام بی بهره خواهد بود.
دولت سابق آمریکا در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما عملاً موضوع برنامه های موشکی ایران و نفوذ منطقه‌ای این کشور را از موضوع هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم جدا کرده بود.
این امر باعث شده بود تا کاخ سفید به قراردادی با ایران دست یابد که اولویتهای ایالات متحده آمریکا را در قبال مهمترین نگرانی این کشور یعنی دسترسی ایران به سلاح اتمی پوشش می داد و در مقابل ایران نیز در قبال پذیرفتن محدودیت ها و بازرسی های شدید از صنایع هسته‌ای خود به منافع اقتصادی و مهمتر از همه برداشته شدن تحریم های مالی دست می یافت.
همین امر نیز باعث شده است تا رسیدن به یک توافق جامع با ایران مشکل تر شود. چراکه متحدین ایالات متحده در منطقه مخصوصا رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی به شدت در مورد برنامه پیشرفته موشک های ایران احساس نگرانی می کنند.
آنها همچنین می گویند که برنامه هسته‌ای ایران از آنچه که ۵ سال پیش در زمان انعقاد برجام بود بسیار پیشرفته تر و توسعه یافته تر شده است این امر نیز به این معنی خواهد بود که ایالات متحده خواستار انعقاد یک موافقتنامه جامع تر با ایران بر سر مسائل مورد مناقشه و منطقه باشد.
مهمترین خواسته تهران می تواند برداشتن تحریمهای باشد که ذیل بند ۳۱۱ قانون میهن‌پرستی آمریکا بر ایران تحمیل شده است و ایران را به عنوان کشور حامی تروریسم و تامین کننده مالی آن مورد شناسایی قرار می‌دهد
البته مهمترین خواسته تهران می تواند برداشتن تحریمهای باشد که ذیل بند ۳۱۱ قانون میهن‌پرستی آمریکا بر ایران تحمیل شده است و ایران را به عنوان کشور حامی تروریسم و تامین کننده مالی آن مورد شناسایی قرار می‌دهد.
این قانون باعث شده است که فضای سرمایه گذاری خارجی در ایران بسیار سخت و پرهزینه باشد. اما برای رفع تحریمهای ذیل این بند دولت بایدن ابتدا باید به کنگره بقبولاند که ایران دیگر تامین کننده مالی تروریسم از طریق پولشویی و یا سایر راهها نمی باشد.
البته شاید جمهوری خواهان کنگره پس از انتخاب بایدن دیگر در وضعیتی نباشند که دولت دموکرات کاخ‌سفید را از انعقاد یک قرارداد تازه با ایران بازدارند اما با این حال می توانند با فشارهای حداکثری خود و انتقاد از ایران و سیاست های آن کار را بر دولت بایدن سخت تر کنند.
در سال ۲۰۱۶ ایران با توجه به فشارهای جهانی اعلام کرد که می خواهد به FATF بپیوندد. معاهده ای که به طور اخص بر پولشویی و تامین مالی تروریسم تاکید دارد. اما خروج دولت ترامپ از برجام باعث شد که این امر به تعویق بیفتد و عملاً تایید این معاهده از دستور کار مجمع تشخیص مصلحت خارج شود چرا که پیوستن به این معاهده عملا دور زدن تحریم های تحمیلی ایالات متحده را غیر ممکن می کرد.
امکان انعقاد هر معاهده جدیدی تا سال ۲۰۲۲ بین ایران و آمریکا نامحتمل خواهد بود چراکه هر دو کشور خواهان این هستند که طرف مقابل به طور کامل به تعهدات خود برگردد و بطور مثال ایالات متحده تحریم های تصویب شده در کنگره را با تصویب قانون جدیدی بردارد و ایران نیز همزمان با برگشتن به تعهدات خود مثلا در مورد میزان ذخایر اورانیوم یا میزان غنی سازی به FATF نیز بپیوندد
با این اوصاف امکان انعقاد هر معاهده جدیدی تا سال ۲۰۲۲ بین ایران و آمریکا نامحتمل خواهد بود چراکه هر دو کشور خواهان این هستند که طرف مقابل به طور کامل به تعهدات خود برگردد و بطور مثال ایالات متحده تحریم های تصویب شده در کنگره را با تصویب قانون جدیدی بردارد و ایران نیز همزمان با برگشتن به تعهدات خود مثلا در مورد میزان ذخایر اورانیوم یا میزان غنی سازی به FATF نیز بپیوندد و در عین حال پیچیدگی مذاکره در مورد نگرانی های جدید دو طرف نیز این امر را مشکل می کند.
چنین معاهده ای قاعدتاً بر ذخایر اورانیوم ایران و برنامه تحقیقات و توسعه در حوزه سانتریفیوژها تاکید خواهد کرد و حتی ایران را از نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و نسل جدید خود محروم خواهد کرد و در مقابل فشار تحریم های ایالات متحده بر روی صنعت نفت و گاز ایران را کاهش خواهد داد.
اما اگر مذاکرات احتمالی میان ایران و آمریکا طولانی تر شود با توجه به اینکه بسیاری از بندهای قرارداد برجام تا سال ۲۰۲۳ میلادی موضوعیت دارد (بند غروب) دو کشور مجبور خواهند شد تا بر روی موضوعات دیگری متمرکز شوند.
البته از نظر دولت آمریکا برجام تا زمانی اعتبار داشت که نگرانی های آمریکا و شرکای آن را در مورد برنامه هسته‌ای ایران رفع کند و برنامه موشکی ایران را نیز محدود کند که هر دوی این موارد در قالب بهبودی حاصل می‌شد که در روابط دو کشور بعد از برجام پیش بینی می شد. اما تحریمهای سختگیرانه ترامپ و استراتژی او بر فشار حداکثری بر ایران بهبود روابط میان ایران و آمریکا و برقراری رابطه را غیر ممکن کرد.
البته آمریکایی‌ها خواهان این نیز هستند که هر گونه جدول زمانی مندرج در برجام تا سال های بیشتری و فراتر از بند غروب سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۵ ادامه پیدا کند و در ضمن ایران بر سر برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای خود نیز محدودیت‌هایی را بپذیرد. همان چیزی که در ادبیات مقامات ایرانی و هشدار های آنها تحت عنوان برجام ۲ یا ۳ نمود پیدا کرد و به شدت با آن مخالفت شده است.
این امر باعث خواهد شد تا جمهوری اسلامی مواضع سختگیرانه تری در قبال واشنگتن اتخاذ کند و تلاش کنند تا آمریکایی ها را بر موضوع هسته ای متمرکز نگه دارد و اجازه ندهد تا آمریکایی‌ها همزمان پرونده های دیگری را نیز در مورد توانایی های موشکی ایران و یا توانایی های دیگر باز کنند.
برنامه هسته‌ای ایران و پیشرفت های اخیر آن مهمترین کارت برنده ایران در مذاکره با آمریکا خواهد بود و ایران ممکن است با قبول محدودیت‌هایی بر روی برنامه هسته‌ای خود مانند غنی سازی اورانیوم و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و همینطور تصویب FATF در مجلس به امریکایی ها فشار وارد کنند تا بخش اعظمی از تحریم های اقتصادی ایران را بردارد
به این ترتیب برنامه هسته‌ای ایران و پیشرفت های اخیر آن مهمترین کارت برنده ایران در مذاکره با آمریکا خواهد بود و ایران ممکن است با قبول محدودیت‌هایی بر روی برنامه هسته‌ای خود مانند غنی سازی اورانیوم و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و همینطور تصویب FATF در مجلس به امریکایی ها فشار وارد کنند تا بخش اعظمی از تحریم های اقتصادی ایران را بردارد.
بر این اساس جمهوری اسلامی باید از برنامه هسته‌ای خود به نحوی در مذاکرات استفاده کند که ضمن متمرکز ساختن آنها بر روی پرونده هسته ای تلاش کند تا تحریم های یک جانبه آمریکا را نه تنها بر صنایع نفت و گاز بلکه از روی تمام اقتصاد ایران بردارند بدون اینکه آمریکایی‌ها بتوانند پرونده جدیدی در مورد فعالیتهای موشکی ایران یا نفوذ منطقه‌ای آن در خاورمیانه باز کنند. لازمه این امر نیز استفاده حداکثری از کارت ها و برگ برنده هایی است که مذاکره کنندگان ایرانی در برابر طرف آمریکایی از آن برخوردارند.
نظر شما