بازار؛ گروه استانها: ازآنجاکه ترکمنستان در آسیای مرکزی با کشورهای ایران، ازبکستان، افغانستان و قزاقستان مرز زمینی دارد لذا این ارتباط حمل بسیاری از کالاهای اساسی را به مقصد این کشورها از طریق استان خراسان رضوی تسهیل کرده است اما باوجود قوانین سخت‌گیرانه از طرف ترکمن حال روند صادرات کالا به مقاصد یادشده به کمترین میزان خود در طی چند دهه گذشته رسیده است.
خراسان رضوی از شمال و شمال شرق به طول تقریبی ۵۳۱ کیلومتر دارای مرز مشترک با ترکمنستان است که این مرز در محدوده شهرستان‌های قوچان، درگز، کلات، سرخس و صالح‌آباد قرار دارد.
چهارم اسفندماه پارسال در پی شیوع ویروس همه‌گیر کرونا هر دو مسیر زمینی و ریلی گذرگاه مرزی سرخس با ترکمنستان بسته شد تا اینکه مسیر ریلی این گذرگاه اواخر خردادماه و مسیر زمینی نیز ۱۷ شهریورماه امسال بازگشایی گردید.
یکی به نعل یکی به میخ
لغو تردد مرز ایران و ترکمنستان به چهارم اسفندماه سال گذشته برمی‌گردد که با شیوع ویروس کرونا، کشور ترکمنستان سریعاً نسبت به بستن چهار مرز فعال ایران اقدام کرد و ترددها بدون ابلاغ قبلی لغو شدند.
این تصمیم موجب شد تا محموله‌های صادراتی که در مسیر بودند و ناوگان ترکیه که از مسیر ایران به‌صورت ترانزیتی به ترکمنستان و آسیای میانه تردد می‌کردند، پشت مرز ترکمنستان متوقف شود.
ازآنجاکه کشور ترکمنستان بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی اصرار داشت لذا مقرر شد تونل‌های ضدعفونی برای تردد ناوگان در سه مرز فعال با ترکمنستان ایجاد شود.
اگرچه طرف ایرانی در مرز ایران و ترکمنستان تونل‌های ضدعفونی برای تردد کامیون‌ها ایجاد و مستقر کرد اما ترکمنستان این بار بازگشایی مرز را منوط به افتتاح پل جدید سرخس اعلام کرد و قرار بر این شد که ۱۹ خردادماه امسال پل سرخس به‌صورت ویدئوکنفرانسی و با حضور وزیر راه و شهرسازی و مسئولان هم‌تراز ترکمنستان به افتتاح برسد و دو روز پس‌ازآن هم مسیر مرزی برای دو طرف باز شود.
طبق توافق انجام‌شده ۱۹ خردادماه نسبت به افتتاح پل جدید سرخس اقدام شد اما بازهم طرف ترکمن به تعهدات خود عمل نکرد و همچنان مرز ایران و ترکمنستان را بسته نگاه داشت.
به گزارش خبرنگار بازار رایزنی‌های متعدد از سفیر ایران تا ریاست جمهوری در این مدت موجب شد تا بالاخره ترکمنستان روز دوشنبه ۱۷شهریورماه به بازگشایی مرز زمینی سرخس رضایت بدهد اما این طرح سه‌روزه و آزمایشی هم نتوانست نظر بازرگانان و شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی را به خود جلب کند.
گفتنی است پیش‌ازاین و بر اساس توافق‌های مقامات مسئول دو کشور مقررشده ظرف این مدت ناوگان باری ایرانی وارد نقطه صفر مرزی سرخس شده تا روزانه ۱۰ مورد بار کامیون بدون یدک‌کش را تحویل خودروهای ترکمنستان دهند.
ازآنجاکه قرار بود تا رانندگان ترکمن هم این بار را به مقصد نهایی حمل کرده و سپس گاری خالی کامیون را به رانندگان ایرانی در سرخس تحویل دهند لذا این موضوع به‌هیچ‌وجه با استقبال شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی روبرو نشد.
شکایت شرکت‌های حمل‌ونقل از وضعیت موجود
رئیس انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی با انتقاد از وضعیت موجود در این مرز و بلاتکلیفی چندماهه رانندگان و شرکت‌های بین‌المللی در مراوده با ترکمنستان به بازار گفت: تمامی مشکلات سد راه ناوگان حمل نقل عمومی در قالب نامه‌ای تنظیم و تقدیم مسئولان شده است اما تا این لحظه‌ای اتفاقی برای حل مشکلات نیفتاده است.
احمد زمانیان یزدی بابیان اینکه ترکمنستان تاکنون سه دوره آزمایشی را برای مبادلات تجاری در این مرز به مرحله اجرا گذاشته است بیان کرد: شرایط ترکمنستان برای مبادله کالا به‌گونه‌ای است که هیچ راننده‌ای حاضر به قبول مسئولیت و پذیرفتن شرایط حمل بار با قوانین این کشور نیست.
وی بابیان اینکه ترکمنستان ابتدا یک طرح آزمایشی سه‌روزه و سپس طرح سه‌روزه و حالا ۲۰ روزه را به اجرا درآورده است ادامه داد: در قالب این طرح آزمایشی، بار رانندگان ایرانی به همراه خودرو در خاک ترکمنستان تحویل طرف ترکمنستانی خواهد شد و لذا پس از تخلیه بار تریلی خالی به راننده ایرانی برگرداننده می‌شود.
وی بابیان اینکه این موضوع موجب اعتراض بسیاری رانندگان و شرکت‌های حمل‌ونقل خارجی است ادامه داد: ازآنجاکه کمتر راننده‌ای حاضر است تا خودروی‌اش را به فرد غریبه و یا راننده دیگری در کشور ترکمنستان برای تخلیه بار تحویل دهد لذا از این طرح هم استقبال چندانی نشده و باهم چنان با اعتراض رانندگان مواجه است.
وی ادامه داد: ازآنجاکه رانندگان ایرانی حاضر نیستند بار خود را به راننده دیگری بدهند و تا مقصد مسئولیت آن را به گردن بگیرند لذا به دلیل امکان تبعات برای بار و یا صدمه به کالای ترانزیتی این شیوه پیشنهادی و آزمایشی با مخالفت و اعتراضات بسیاری روبرو شده است.
زمانیان اظهار کرد: با ادامه این روند به‌طور حتم رغبت برای بارگیری و یا ترانزیت از این معبر به حداقل رسیده و درصورتی‌که مسئولان وزارت خارجه فکری برای حل این مشکلات برندارند شاهد کاهش بیشتر کالاهای صادراتی در این شرایط اقتصادی خواهیم بود.
کاهش صادرات
در همین حال رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با بازار از کاهش شدید صادرات به ترکمنستان خبر داد و افزود: به دلیل محدودیت‌های ایجادشده در مرز ترکمنستان این موضوع موجب کاهش میزان صادرات کالا از خراسان رضوی از ابتدای سال ۹۹ شده است.
امیر فخریان بابیان اینکه میزان صادرات کالا از گمرکات باجگیران و لطف‌آباد خراسان رضوی به دلیل بسته بودن مرز زمینی ترکمنستان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۰۰ درصد کاهش‌یافته است افزود: حتی باوجود باز بودن مسیر ریلی سرخس به سمت ترکمنستان، ارزش صادرات از این مرز نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۸ درصد کمتر شده است.
نظر شما