مونا مشهدی رجبی؛ بازار: فعالیتهای مطالعاتی کلید افزایش خلاقیت و نوآوری در دنیا است و می تواند بستر را برای رشدی همه جانبه در دنیا فراهم کند. کشورهای صنعتی در دهه های اخیر به اهمیت این مساله واقف شده اند و حتی در سالهای سخت اقتصادی هم بودجه های مطالعاتی خود را کاهش ندادند.
آلمان یکی از این کشورهای پیشگام است که حتی در دوره پاندمی کرونا و در زمانی که اقتصاد آسیبهای زیادی متحمل شده است هم خبر از اجرای طرح های حمایتی از استارتاپها و افزایش بودجه های مطالعاتی و جذب دانشجوهای دکتری داده است. اما این کشور تنها یک نمونه از کشورهای دنیا است. سوال اصلی این است که آیا پاندمی کرونا باعث می شود تا بودجه های مطالعاتی در دنیا کاهش پیدا کند یا خیر و یا کاهش بودجه های مطالعاتی چه تاثیری روی اقتصاد دنیا و سرعت احیای آن بر جای می گذارد؟
سهم بخش خصوصی در بودجه های مطالعاتی دنیا
طی یک دهه اخیر یعنی بعد از پایان بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی، بخش خصوصی بیشترین سهم را در توسعه سرمایه گذاری در حوزه تحقیق و توسعه داشت و دلیل آن را می توان آسیب اقتصادی وارد شده به دولتها در جریان بحران مالی و ناتوانی آنها در فعالیت در این حوزه دانست. اما در اوج فعالیتهای خلاقانه در دنیا، پاندمی کرونا هم به اقتصاد دنیا آسیب وارد کرد و هم فرصتهای مطالعاتی را کاهش داد.
کاهش هزینه در بخش های تحقیق و توسعه تا اوایل سال ۲۰۲۲ ادامه خواهد داشت که دلیل آن را می توان ضعف مالی دولتها و حتی بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این زمینه دانست. چنین وضعیتی در زمان مواجهه دنیا با بحران مالی در سال ۲۰۰۸ هم مشاهده شد و بررسی ها نشان داد برخی از کشورها حتی تا قبل از پاندمی هم نتوانستند هزینه صرف شده برای بخش تحقیق و توسعه را به سطحی که قبل از سال ۲۰۰۸ بود برسانند.
البته این وضعیت در تمامی کشورها وجود نداشت مثلا کشورهای چین، آرژانتین، فرانسه، هند، آلمان بریتانیا و امریکا در زمره کشورهایی بودند که بحران مالی تاثیری روی سرمایه گذاری آنها در بخش تحقیق و توسعه نداشت. سازمان سرمایه های فکری جهانی در این زمینه نوشت: «بدون شک تحقیق و توسعه زمینه ساز نوآوری است و نوآوری هم می تواند راه حل مشکلات موجود در جوامع و در نهایت رشد اقتصادی کشور را به همراه بیاورد. کشورهای صنعتی و توسعه یافته تلاش می کنند حتی در بحرانی ترین سالهای اقتصادی هم سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه را متوقف نکنند زیرا می دانند همین سرمایه گذاری است که می تواند ظرفیت رشد اقتصادی آنها را بیشتر کند.»
تاثیر متقابل اوضاع اقتصادی و بودجه های مطالعاتی
بررسی های انجام شده توسط سازمان جهانی سرمایه های انسانی نشان می دهد هم بودجه های مطالعاتی و در نهایت نوآوریهای حاصل از آن روی رشد اقتصادی دنیا تاثیر دارد و هم عملکرد اقتصاد دنیا روی میزان این بودجه اثر دارد. البته در کشورهایی از قبیل امریکا و بریتانیا و آلمان و چین، حتی سخت ترین شرایط اقتصادی هم نمی تواند باعث کاهش این بودجه شود ولی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یا اروپای شرقی این وضعیت وجود ندارد و بودجه های مطالعاتی اولیه بخشی از هزینه ها است که در سالهای بحران حذف می شود. شاید همین مساله یک فاکتور بسیار اثرگذار در افزایش فاصله اقتصادی کشورهای صنعتی از کشورهای در حال توسعه باشد.
سازمان جهانی سرمایه های انسانی نوشت: «در میان مدت تاثیر پاندمی روی هزینه های تحقیق و توسعه و در نهایت خلاقیت و اکتشاف در دنیا، به عوامل دیگری هم بستگی دارد. مثلا سرعت احیای اقتصاد یک فاکتور بسیار مهم است. هر چه اقتصاد یک کشور با سرعت بالاتری بازسازی شود و فعالیتهای اقتصادی سریعتر از سر گرفته شود، توان مالی برای سرمایه گذاری در کارهای مطالعاتی هم بیشتر خواهد شد.»
مساله دیگر این است که در دوره های بحران اقتصادی که به احتمال زیاد منابع مالی کمتری برای فعالیتهای مطالعاتی وجود دارد و در نتیحه تقسیم بندی های تازه ای برای تخصیص بودجه های مطالعاتی به بخش های مختلف ارایه می شود. برخی از بخش ها بیش از بخشهای دیگر بودجه های تحقیقاتی را به خود اختصاص می دهند و بدون شک بعد از بحران کنونی هم وضع بر همین منوال است.
هزینه روی بخش مطالعاتی حوزه های تک افزایش یافت
در دوره های قبلی تحقیق در حوزه های نرم افزاری و سخت افزاری و تکنولوژی های نوین رشد کرده است و انتظار می رود بعد از بحران کنونی مطالعات در حوزه های مرتبط با بهداشت و درمان، تغییرات جوی و انرژی های احیا شدنی در دنیا افزایش یابد.
از طرف دیگر باید به این نکته اشاره کرد که مدت درگیری دنیا با ویروس کرونا هم روی بزرگی اثر گذاری بحران روی سطح خلاقیت و بودجه های مربوط به بخش تحقیق و توسعه تاثیر دارد. زیرا طولانی شدن این مساله باعث کاهش درآمد شرکتهای صنعتی و تولیدی می شود و این نگرانی را افزایش می دهد که شاید در روزهای پسا کرونا، نوع تقاضا تغییر کند و کالاهایی که امروزه طرفدار دارد، دیگر مطلوب نباشد. در این شرایط شرکتها از کارهای مطالعاتی دست می کشند تا هم در بودجه صرفه جویی کنند و هم منتظر آینده باشند.
نظر شما