استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا تحلیل می کند؛ تفاوتها و شباهتهای بایدن و ترامپ

بازار؛ گروه بین الملل: تیم سیاست خارجی «جو بایدن» برنامه منسجم و در عین حال پیچیده ای را علیه ایران تدارک دیده اند که در سخنرانی های بایدن و مشاوران او از جمله «تونی بلینکن» قابل ردیابی است. همچنین تقریبا چکیده‌ای جامع از برنامه بایدن مقابل ایران را می‌توان در گزارش «ایلان گلدنبرگ» (پرونده ایران در تیم مشاوران بایدن بر عهده وی گذاشته شده است) و همکارانش در مرکز امنیت آمریکای نوین یافت. نسخه‌ای از این گزارش در اواخر جولای در اختیار ستاد انتخاباتی بایدن و احتمالا جیک سولیوان مشاور ارشد نامزد دموکرات‌ها در حوزه سیاست خارجی قرار گرفته است.

به طور مشخص در یادداشت اخیر بایدن در «سی ان ان» جزئیات برنامه او در قبال ایران رونمایی شد. بایدن در این یادداشت سه مرحله در خصوص مواجهه با ایران را بر می شمرد: «نخست اینکه متعهد می‌شود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. بعد، چنانچه ایران به تعهدات خود ذیل برجام بازگردد؛ آمریکا هم دیپلماسی پیشه کرده و به منزله نقطه آغاز مذاکرات، به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد.

البته به بقیه موارد نظیر آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده و مسائل حقوق بشری ایران هم رسیدگی می‌شود حال آنکه در همکاری با شرکای آمریکا از تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای نظیر جنگ یمن کاسته می‌شود.

در گام دوم، مواظب خواهد بود که تحریم‌های آمریکا، تلاش ایران در مبارزه با کرونا را تحت‌الشعاع قرار ندهد و تصمیم ناعادلانه ترامپ در لغو سفر اتباع شماری از کشورهای مسلمان به آمریکا را نیز لغو خواهد کرد.»

نامزد دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا همچنین مدعی شد که در گام سوم، به مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در سطح منطقه و همچنین حمایت از اسرائیل ادامه خواهد داد. تحریم‌های هدفمند علیه اقدامات حقوق بشری ایران و مقابله با برنامه موشک‌های بالستیک هم به قوت خود باقی است.

در گفتگوی اختصاصی «بازار» با پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا به بررسی ابعاد مختلف این برنامه پرداخته شده است که در ادامه می آید.

پروفسور ویلیام اورمان بیمن (William O. Beeman) استاد و رئیس گروه مردم شناسی دانشگاه مینه سوتا است. وی همچنین از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم شناسی آمریکا را برعهده داشته است.

بیمن پیشتر مدیر گروه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه براون (Brown) در ایالت رودآیلند و استاد مردم شناسی و مطالعات آسیای شرقی این دانشگاه نیز بود. وی دکترای مردم شناسی را از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد و به خاطر نوشتن چندین جلد کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی در مورد پویش های ارتباطات در ایالات متحده، ایران و غیره بسیار مشهور است.

*جو بایدن در یادداشت اخیر خود در «سی ان ان» از جزئیات برنامه سه مرحله ای خود مقابل ایران رونمایی کرد. در مرحله اول این برنامه، گفتگو در خصوص مسائل هسته ای وجود دارد و در مراحل بعد موضوعات حقوق بشری، سیاست منطقه ای ایران، تروریسم و بحث موشکی ایران. موضوع مهم این است که دریافته شود آیا نتایج این مراحل به هم ارتباط دارند یا خیر. یعنی آیا نتایج گفتگو درباره موضوع هسته ای به مسائل منطقه ای و موشکی ایران پیوند خواهد خورد؟
من فکر می کنم توصیف تلاش های بایدن «علیه ایران» منطقی نباشد. انتظار می رود که بایدن برخلاف اقدامات عبث و خصمانه ترامپ و پمپئو در رابطه با روابط ایالات متحده و ایران اقدام عاقلانه ای انجام دهد و این شامل بازنگری بایدن در برجام خواهد بود. برجام یک معاهده نیست.

برجام یک توافق است به همین دلیل ترامپ توانست تحت قانون اقدام اجرایی قوه مجریه از آن خارج شود. بایدن باید بتواند دوباره به آن بپیوندد، اما این مسئله ای نیست که بایدن به سادگی اعلام کند که ایالات متحده اکنون به توافق بر می گردد. باید در ایالات متحده آمریکا بحث و مذاکره شود قبل از آنکه از نظر سیاسی انجام این اقدام برای بایدن ممکن باشد.

حملات جمهوری خواهان به اوباما بر این واقعیت بنا بود که برجام فقط مسائل هسته ای را پوشش می دهد و نه سایر موارد مانند حقوق بشر و برنامه موشکی و انتظار می رود که بایدن یا در بازگشت به برجام یا در مذاکرات جداگانه به این مسائل رسیدگی کند. وضعیت فعلی قابل پشتیبانی نیست و نمی تواند همانطور که هست بماند.

*تفاوت برنامه بایدن با ترامپ در خصوص ایران موضوع زمان بندی است. به این معنا که تمام موضوعاتی که توسط ترامپ مطرح می شود یعنی مسائل منطقه ای، موضوع موشکی و تروریسم توسط بایدن نیز مطرح می شود. منتهی بایدن گفتگو در خصوص موضوعات غیر هسته ای را در مراحل بعد از موضوع هسته ای دنبال می کند. ارزیابی شما چیست؟
موضع کامل بایدن در مورد ایران هنوز مشخص نیست. من فکر می کنم خیلی زود است که دقیقاً بگوییم او چه کاری انجام می دهد یا چه کاری انجام نمی دهد.

همانطور که در سوال قبل گفتم، ترامپ این مسائل اضافی را از نظر سیاسی روی میز قرار داد و بایدن بدون پرداخت هزینه سیاسی برای انجام این کار نمی تواند آنها را نادیده بگیرد. اینکه وی چگونه به این موارد پرداخته هنوز مشخص نیست. این مسئله همچنین بستگی به تیم سیاست خارجی وی و ترکیب کنگره خواهد شد.

اگر دموکرات ها مجلس نمایندگان را حفظ کنند و اکثریت مجلس سنا را به دست آورند، بایدن در شکل گیری روابط ایران ایالات متحده بسیار آزادتر خواهد بود.

اگر جمهوریخواهان کنترل سنا را حفظ کنند، بایدن برای بازگشت به برجام یا بهبود روابط ایران و آمریکا مسیر دشواری پیش رو خواهد داشت. در این صورت، هر نوع تخفیف تحریم ها علیه ایران - حتی مجازات های غیرمنطقی اعمال شده توسط ترامپ - با مخالفت شدید جمهوری خواهان روبرو خواهد شد و بسیاری از حملات خصمانه به «نرم بودن» بایدن در رابطه با ایران انجام خواهد شد. متأسفانه این واقعیت سیاسی در ایالات متحده امریکاست.  

*بایدن در گام اول برنامه خود مقابل ایران اعلام می کند که با بازگشت کامل ایران به تعهدات برجامی خود، امریکا نیز به برجام باز می گردد. معنای حرفش باید این باشد که تحریمهای هسته ای علیه ایران نیز برچیده می شوند. این در حالی است که ترامپ بسیاری از تحریمهای ایران را از ذیل هسته ای خارج کرده است. برای نمونه تحریم بانک مرکزی ایران تغییر برچسب داده و ذیل موضوع تروریسم تحریم شده است. با این وجود «بایدن» چگونه می تواند تحریمهای هسته ای ایران را بردارد(چرا که برداشته شدن آنها مستلزم گفتگو درباره موضوعات غیر هسته ای است)؟
بله، ایالات متحده آمریکا برای رسیدگی به هرگونه اصلاحیه در تحریم های ایالات متحده باید به شورای امنیت برگردد. اما با یک دولت جدید، این بحث ها کاملا متفاوت از حملات خصمانه پمپئو و ترامپ است. آنچه شما و همه باید بخاطر بسپارید این است که برجام توافق هسته ای اصلی بین ایران و بقیه جهان نیست. ابزار اصلی تنظیم کننده فعالیت های هسته ای ایران، پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) است. برجام به سادگی توافقی برای اطمینان از پایبندی ایران به NPT است. در حقیقت، ایران کاملاً با NPT مطابقت دارد و مردم بیش از حد  به برجام اهمیت می دهند. این چارچوبی است که برای ادامه بحثهای بین المللی در مورد روابط ایران لازم است.

*به نظر شما رویکرد «بایدن» به ایران در مقایسه با ترامپ چگونه است؟ شباهتها و اختلافات آنها چیست؟
ترامپ و دولت وی فکر کردند که می توانند با استفاده از «فشار شدید» بر اقتصاد ایران و افراد از طریق تحریم ها، دولت ایران را سرنگون کنند. آنها هرچه فکر می کردند را تحریم کردند و دولت ایران سالم و محکم باقی مانده است.

هدف دیگر دولت ترامپ «به زانو درآوردن ایران» و التماس ایران از امریکا برای مذاکره بود جایی که ترامپ احساس کرد می تواند به سادگی به ایران دیکته کند که چه کاری می تواند انجام دهد یا نمی تواند.

یک اقدامی که فکر می کردند می توانند انجام دهند این بود که ایران را وادار کند نظامیان خود، از جمله نیروهای دفاعی را کاملاً متلاشی کند. این اعتماد به نفس بیش از حد بود، زیرا این استراتژی کاملاً شکست خورده است.

اکنون ترامپ و پمپئو در تلاشند تا ملت های دیگر را جهت تحریم های شدید علیه ایران به خود جذب کنند، اما آنها مشخص نمی کنند که می خواهند ایران چه اقدامی انجام دهد. اگر لیستی از خواسته ها وجود داشته باشد، ممکن است راهی برای نشستن و مذاکره وجود داشته باشد اما در حال حاضر هدف دولت ترامپ فقط مجازات ایران است و زندگی را تا آنجا که ممکن است برای ایران سخت تر کند.

بایدن از دیپلماسی طرفداری می کند، از نوعی که منجر به برجام شد. او موافق مجازات ایران نیست، اما او باید به تدریج به نوعی توافق با ایران بازگردد تا بتواند از نظر سیاسی تحریم ها را کاهش دهد.

ترامپ و پمپئو به هیچ وجه کاری برای کاهش اقدامات خصمانه خود در قبال ایران انجام نخواهند داد، اما به اعتقاد من بایدن در را برای گفتگوهای دشوار با ایران باز می گذارد تا به نتیجه برسد.

ایران با بایدن به عنوان رئیس جمهور وضعیت بهتری خواهد داشت، اما انتظار اینکه روابط سریعاً بهبود یابد یا تحریم ها برداشته شود یا اینکه ایالات متحده آمریکا بلافاصله بدون بحث و گفتگو به برجام بازگردد، غیر واقعی است.

امیدوارم مقامات ایرانی در مورد موضوعات مهم و اختلافات دو کشور با کمپین بایدن صحبت کنند. این تنها راه پیش رو است. آنها نباید منتظر نتیجه انتخابات یا پیروزی بایدن در ماه ژانویه باشند.