بازار؛ گروه استان ها: بازارچه های مشترک مرزی براساس مصوبه هیات وزیران در سال ۷۴ در سه شهرستان بانه، مریوان و سقز ایجاد شد و این اتفاق زمانی افتاد که هنوز گمرک کردستان زیر مجموعه گمرک استان کرمانشاه بود.
گمرک کردستان از سال ۸۹ مستقل شد و با افزایش حجم صادرات در بازارچه‌های مرزی به تدریج سطح سازمانی آن از رییس به مدیریت و سپس اداره‌کل و آنگاه به حوزه نظارت گمرکات استان ارتقا پیدا کرد.
از بین سه بازارچه های مرزی استان هم به مرور بازارچه های سیرانبند بانه و باشماق به گمرک تبدیل شدند و تجار و بازرگانان با کارت بازرگانی بجای پیله‌وری اقدام به فعالیت‌های تجاری کردند.
بازارچه سیف سقز هم حدود هفت، هشت سالی است که تعطیل شده و در این سال‌ها رایزنی‌های زیادی توسط مسوولان کشوری و استانی به منظور بازگشایی مجدد آن انجام شده ولی هنوز این مهم محقق نشده است.
صادرات تنها رویه تجاری در گمرک سیرانبند بانه
گمرک سیرانبند بانه هم در سال ۹۰ از سوی هیات وزیران به عنوان مرز رسمی مصوب و اعلام شد ولی علی‌رغم ظرفیت‌های موجود در این مرز به ویژه در حوزه تردد مسافر و موافقت مسوولان اقلیم کردستان هنوز دولت مرکزی عراق با رسمی شدن این مرز موافقت نکرده است.
تنها فعالیت تجاری در سیرانبند فقط صادرات است و در این گمرک ترددمسافر ، واردات کالا و ترانزیت انجام نمی شود؛ رویه گمرکی صادرات در آن هم به صورت ترانشیپمنت است یعنی کامیون‌های ایرانی اجازه ورود به عراق را ندارند و در محوطه مرز کالاها تخلیه و توسط کامیون‌های عراقی بارگیری می‌شوند.
باشماق سال ۸۵ مرز رسمی شد
باشماق مریوان تنها مرز رسمی بین کردستان ایران و عراق است که از سال ۸۵ از حالت بازارچه خارج و به عنوان مرز رسمی و بین‌المللی مصوب شد؛ در این مرز رویه‌های گمرکی صادرات، واردات، ترانزیت و تردد مسافر انجام می‌شود.
براساس آمار و اطلاعات موجود باشماق از نظر ترانزیت کالا بین گمرک‌های کشور همواره رتبه برتر را به خود اختصاص داده به گونه ای که در پنج ماهه نخست امسال هم از این لحاظ رتبه نخست را کسب کرده است.
یکی از مهمترین مسائل و مشکلات موجود در باشماق نبود زیرساخت‌های لازم است به عنوان نمونه هنوز هم تمام رویه های گمرکی شامل ترانزیت، صادرات سوخت و کالاهای خشک و تردد مسافر از یک درب انجام می شود که این مسئله عامل موثری در کُندی انجام تشریفات گمرکی در این مرز شده است.
طبق قانون مهیا کردن، ساماندهی و ایجاد زیرساخت های مورد نیاز در مرز وظیفه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای است که در سال جاری بخشی از محوطه مرز که در تحویل استانداری بود به این سازمان واگذار شده تا طرح جامع ساماندهی مرز باشماق را در آنجا اجرایی کنند.
اختصاص ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای ساماندهی مرز باشماق
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه سالانه بیش از شش میلیارد دلار ترانزیت، صادرات و واردات از مرز باشماق انجام می‌شود، اظهار داشت: با توجه به ظرفیت های موجود در باشماق برطرف کردن مشکلات و ساماندهی آن می تواند منجر به افزایش بیشتر مبادلات تجاری در این مرز شود.
شهرام ملکی با بیان اینکه یکی از اولویت‌های بخش اقتصادی استان رسیدگی و بهبود وضعیت مرزها به ویژه باشماق است، اضافه کرد: به منظور ساماندهی مرز باشماق در مرحله نخست ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص داده شده است.
وی یادآور شد: طرح ساماندهی این مرز توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای در حال اجرا است و امید می رود در آینده ای نه چندان دور شاهد اتمام آن و بهبود شرایط تردد مسافر، ترانزیت و صادرات در این مرز باشیم.
مرز باشماق از سد کرونا گذشت
شیوع کرونا طی هفت ماه اخیر بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در اکثر کشورهای دنیا را مختل کرد و آسیب زیادی هم به بسیاری از کسب و کارها وارد کرد.
مرزهای کشورها در راستای جلوگیری از شیوع این بیماری بسته شدند و اینگونه فعالیت‌های تجاری برای مدتی تعطیل شد ولی در این بین تنها مرز رسمی که در ایران همچنان به کار خود ادامه داد، باشماق بود.
ناظر گمرکات کردستان در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار داشت: مرزهای پرویزخان در کرمانشاه، باشماق در کردستان و تمرچین در پیرانشهر ؛ سه مرز فعال جمهوری اسلامی ایران با اقلیم کردستان عراق است.
بختیار رحمانی پور با اشاره به اینکه بیشترین حجم صادرات و ترانزیت کشور با اقلیم کردستان عراق از این سه مرز انجام می شود، افزود: با شیوع کرونا سختگیری هایی در مرزها اعمال شد و بسیاری هم بسته شدند.
وی اضافه کرد: به دلیل ارتباط و تعامل خوبی که بین ایران و اقلیم کردستان عراق به ویژه در مرز رسمی باشماق وجود دارد، شیوع کرونا به غیر از دو،سه روز موجب تعطیلی و توقف فعالیت‌های تجاری در این مرز نشد.
ناظر گمرکات کردستان افزود: تنها بخش مسافری این مرز تاکنون هم از سوی طرف عراقی بسته مانده و تردد فقط برای قشر خاصی هم چون بازرگانان و تجار مهیا امکان پذیر است.
انجام ۹۰ درصد حجم فعالیت های تجارت خارجی کردستان از مرز باشماق
رحمانی پور با اشاره به اینکه صادرات در پنج ماهه امسال در گمرکات استان ۷۳ درصد از لحاظ وزنی و ۲۲ درصد از نظر دلاری نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته افزایش یافت، گفت: یک میلیون و ۴۷۶ هزار و ۳۷۳ تن کالا به ارزش ۵۹۶ میلیون و ۲۲۸ هزار و ۴۵۰ دلار در این مدت صادرات از گمرکات استان انجام شده است.
وی با بیان اینکه ۹۰ درصد حجم فعالیت تجارت خارجی استان از مرز باشماق مریوان انجام می‌شود، اعلام کرد: از مجموع صادرات انجام شده در گمرکات استان طی پنج ماهه امسال سهم گمرک باشماق یک میلیون و ۳۰۲ هزار و ۸۰۷ تن کالا است.
ناظر گمرکات کردستان با اشاره به اینکه گمرک باشماق طی سالیان گذشته همواره رتبه دوم ترانزیت کالا را در بین گمرک های کشور داشت، گفت: طی پنج ماهه امسال این گمرک رتبه نخست ترانزیت کشور را به خود اختصاص داد.
رحمانی پور یادآور شد: از ابتدای امسال تا پایان مرداد ماه در مجموع ۴۷۹ هزار و ۱۹۵ تُن کالا به ارزش یک میلیارد و ۱۵ میلیون و ۸۲۶ هزار و ۱۴ دلار از گمرک باشماق مریوان ترانزیت شده است.
وی با بیان اینکه واردات کالا هم از گمرک‌های سنندج و باشماق انجام می‌شود، اظهار داشت: ۱۴ هزار و ۷۳۹ تن کالا به ارزش ۱۷ میلیون و ۶۶۷ دلار از گمرکات استان وارد کشور شده که ازاین میزان ۱۳ هزار و ۹۴۵ تن آن از طریق باشماق وارد ایران شده است.
۲۳ درصد از کل صادرات انجام شده در ایران به کشور عراق انجام می شود که کردستان از این میزان سهم ۱۳.۸ درصدی دارد؛ ۸۳ صادرات کردستان هم به اقلیم کردستان عراق از مرز باشماق مریوان، ۱۶ درصد از سیرانبند بانه و یک درصد هم از گمرک سنندج انجام می شود.
بعد از شیوع کرونا توانمندی، ظرفیت و تاثیرگذاری بیشتر مرز بین‌المللی باشماق مریوان در سطح کشور شناخته تر شد و به همین دلیل بعد از گذشت سال ها از رسمی شدن این مرز مسوولان کشوری و استانی برای ساماندهی آن آستین همت بالا زدند تا بدین گونه زمینه افزایش رویه‌های گمرکی به ویژه صادرات از این مرز را فراهم کنند.
مرز باشماق در ایام شیوع ویروس کرونا که همه مرزهای کشور تحت تاثیر این بیماری تعطیل شده بودند همچنان فعال بود و نشان داد مرزی است که در همه فصول و شرایط بحران می‌تواند حامی صادرکنندگان و اقتصاد کشور باشد.
