بخشنامه‌ها تولید را به خطر می اندازند!/ صادرات ۶۰۰ میلیون دلاری؛ برنامه سال جاری

بازار؛ گروه کشاورزی: صنعت شیلات و آبزیان کشور از جمله صنایعی است که اگرچه در سال گذشته به دلیل شیوع کرونا نتوانست در بحث صادرات به میزان پیش بینی شده برسد، با این وجود  مسئولان امر طی ۲ سال گذشته توانسته اند در ۴ بازار صادراتی جدید برای محصولات آبزیان کشور بازار سازی کنند. در این راستا گفت و گویی با «عیسی گلشاهی، مدیر دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات ایران» انجام دادیم و و پیگیر برنامه های توسعه ای بازار  این سازمان شدیم.

*چه خبر از وضعیت بازار شیلات کشور؟
در یک مقطعی افت قیمت ماهیان پرورشی را داشتیم که به دلیل انباشت محصول ناشی از بیماری کرونا در سطح جهان بود. در واقع این امر تا حدودی مصرف محصولات تازه و محصولات پروتئینی را تحت تاثیر خود قرار داده بود و آبزیان نیز طبیعتا متاثر از آن شدند.

خوشبختانه بتدریج این انباشت در حال کم شدن است و کشورهایی که پذیرشگر کالاهای صادراتی ما بودند به سرعت در حال بازگشت به بازار هستند.  این امر بر صادرات ما تاثیر گذاشته است. به طوری که صادرات آبزیان ما طی ۲ تا ۳ ماه اخیر رونق بیشتری پیدا کرده و امیدواریم که بتوانیم به سطح پیش بینی شده صادرات مان برسیم.

از سوی دیگر سعی داریم بتوانیم همزمان با صادرات، تامین مایحتاج مردم در بازارهای داخلی هم انجام شود و مردم با اعتمادی که به بخش تولید خواهد داشت و اطمینان از بابت رعایت پروتکل ها و ضوابط و شرایط بهداشتی و همچنین در نظر گرفتن این موضوع که آبزیان به عنوان یک غذای سالم می تواند موجب تقویت قوای جسمی مصرف کنندگان شود، به این مصرف آبزیان رو بیاورند.

چین، ویتنام، تایلند، سریلانکا، عمان، قطر، امارات، عراق، افغانستان، آذربایجان، روسیه، گرجستان، تاجیکستان، اتحادیه اروپا، استرالیا خریداران اصلی ما هستند. در حقیقت بیشتر محصولات ما به سمت آسیای جنوب شرقی است به طوری که در مجموع حدود ۶۰ درصد محصولات ما به سه کشور چین، ویتنام و تایلند صادر می شود

*تولید سالانه انواع آبزیان چقدر است و سرانه مصرف به چه میزان است؟
سالانه حدود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن تولید داریم و میزان مصرف نیز به ازای هر نفر ۱۳ و ۳ دهم کیلوگرم است.

*با این تفاسیر می توان گفت مازاد تولید داریم.
به نظر بنده در تولیدات هیچ گاه نباید بگوییم مازاد داریم. در عوض تولید را باید هدفمند انجام بدهیم کما اینکه در حوزه شیلات و آبزیان هم بر همین مبنا برنامه ریزی و هدف گذاری می شود؛ یعنی اگر الان گفته می شود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن  تولید می کنیم به این معنا نیست که توانمندی تولید کشور این میزان است بلکه توانمندی ما بسیار بیش از این مقدار است اما بر اساس نیازی که در بازار داخلی داریم و پیش بینی نیازی که در بازارهای صادرات وجود دارد تولید صورت می گیرد. به این معنا که هرچقدر تقاضای بازار افزایش پیدا کند، سیستم های فرهنگ سازی مصرف در داخل کشور، بازار سازی شود و پیدا کردن بازارهای هدف جدید و یافتن مشتریان جدید در بازارهای صادراتی بتواند توسعه پیدا کند طبیعتا تولید هم همزمان با آن توسعه می یابد.

سالانه حدود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن تولید داریم و میزان مصرف نیز به ازای هر نفر ۱۳ و ۳ دهم کیلوگرم است

*عمدتا چه کشورهایی خریدار آبزیان ایران هستند؟
چین، ویتنام، تایلند، سریلانکا، عمان، قطر، امارات، عراق، افغانستان، آذربایجان، روسیه، گرجستان، تاجیکستان، اتحادیه اروپا، استرالیا خریداران اصلی ما هستند. در حقیقت بیشتر محصولات ما به سمت آسیای جنوب شرقی است به طوری که در مجموع حدود ۶۰ درصد محصولات ما به سه کشور چین، ویتنام و تایلند صادر می شود.

*سازمان شیلات چه اقداماتی برای توسعه بازارهای صادراتی انجام داده است؟
یکی از مهمترین نکات این بوده که با همکاری سازمان دامپزشکی در طی ۲ سال اخیر پروتکل های بهداشتی برای صادرات مستقیم محصولات با کشورهای مختلف منعقد شده که اثربخشی آنها را روز به روز بیشتر و بهتر می بینیم.

در ۲ سال گذشته کشورهایی از جمله چین، ویتنام و کره جنوبی وارد این پروتکلهای توافقی شدند. قبل از آنها نیز  بازار روسیه بود که به روی ما باز شد و توانستیم محصولات مان را به اتحادیه اوراسیا صادر کنیم.

طبیعتا داشتن این پروتکل های بهداشتی به ما کمک می کند تا هم محصولات با تضمین و با حمایت بیشتر وارد این کشورهای شود و هم اینکه صادرات به این کشورهای هدف مستقیم باشد و دیگر در کشورهای واسط صادرات مجدد روی آنها صورت نگیرد. به این ترتیب درآمد ارزی حاصل از صادرات مستقیما نصیب خود صادر کننده کشور می شود. این در حالی است که تا پیش از این در چین برای برخی از اقلام به خصوص اقلام پرورشی مثل میگو تا سال گذشته این مشکل وجود داشت که خوشبختانه این مشکل حل شده است و  توانسته ایم که صادرات مستقیم داشته باشیم.

* صادرات آبزیان سالانه چقدر است و میزان ارزآوری آن به چه میزان است؟
بر مبنای آخرین آمار سالیانه در سال ۱۳۹۸ حدود ۵۳۹ میلیون دلار ارزش صادرات آبزیان کشور بوده است. البته هدف گذاری ما این بود که به ۶۰۰ میلیون دلار برسیم اما چون  صادرات در ۲ ماهه آخر سال از سوی ایران و کشورهای پذیرشگر، متوقف شده بود این هدف محقق نشد. به عبارت دیگر صادرات ۵۳۹ میلیون دلار مربوط به ۱۰ ماهه سال ۹۸ است.

امسال نیز پیش بینی می کنیم با توجه به رونقی که طی ماه های اخیر می بینیم حجم صادرات انواع ماهیان ماکول و غیر ماکول، میگو، خاویار و ماهیان زینتی کشور به ۶۰۰ میلیون  دلار برسد.

*آیا در حوزه شیلات واردات هم داریم؟
عمدتا  کالاهایی که در حوزه شیلات وارد می شود یا نهاده ها است و یا کالاهای واسطه ای هستند که در اینجا روی آنها کار می شود. بنابراین به هیچ وجه کالای آماده مصرفی که بلافاصله در  بازار عرضه شود در بخش واردات حوزه شیلاتی نداریم.

به عبارت دیگر سال گذشته حدود ۹۸ میلیون دلار واردات اقلامی مثل ماهی برای انتقال به کارخانجات جهت تولید کنسرو تن ماهی، تخم چشم زده ماهی قزل آلا، ماهیان مولد برای تخم گیری و تکثیر، برخی مکمل ها و خوراک آبزیان و نهاده های شیلاتی  برای تکمیل  چرخه تولید صورت گرفته است.

مقادیری از ماهی تن که مورد نیاز کارخانجات کنسرو است در گمرکات داریم و طبیعتا هر چقدر بیشتر در گمرک بماند هم هزینه تمام شده آنها بالاتر می رود و هم کیفیت آنها دستخوش تغییر می شود

*در حال حاضر اصلی ترین چالش ها در حوزه شیلات کدام است؟
 به دلیل اینکه تولید آبزیان در کشور چه در بحث صید و صیادی و چه در بخش آبزی پروری بر مبنای سازوکارها و شرایط بازار انجام می شده است روی تامین اقلام مورد نیاز تنش داشته اند اما این تنش نسبت به بخشهای دیگر کمتر بوده است. چون تا حدودی حمایتهای مستقیمی که در بخش های دیگر وجود داشته، نبوده و اصولا بر  مبنای سازوکار خود بازار صورت می گرفته است.

مهمترین نکته ای که الان وجود دارد این است که ما برخی از اقلام  را برای تکمیل و حفظ اشتغال موجود نیاز داریم که بایستی وارد کشور شود و  هیچ نیازمندی یارانه ای و ارز دولتی هم برای آنها وجود ندارد. اما به  نظر می رسد برخی ناملایمات و برخی تصمیم گیری ها در برخی از حوزه ها که بنده آنها را ناشی از سوء برداشت از بخشنامه ها و مقررات موجود می دانم، تا حدودی به برخی از بخش های تولیدی مثل صنایع تبدیلی آبزیان لطمه می زند. این موارد می تواند به تدریج اثربخشی خود را در قالب از دست دادن اشتغال و یا به خطر افتادن سطح تولید را نشان بدهد.

به عنوان مثال الان مقادیری از ماهی تن که مورد نیاز کارخانجات کنسرو است در گمرکات داریم و طبیعتا هر چقدر بیشتر در گمرک بماند هم هزینه تمام شده آنها بالاتر می رود و هم کیفیت آنها دستخوش تغییر می شود. طبیعتا انتظار این است که مسئولین مربوط کمک های لازم را انجام دهند تا هر چه سریعتر این کالاها ترخیص و وارد کارخانه ها شود.