بازار-گروه استانها: براساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، بیش از یک و نیم میلیون هکتار از اراضی بیابانی استان خراسان رضوی به طور مستقیم تحت تأثیر کانون‌های بحران فرسایش بادی است که در ۱۵ کانون، ۱۷ نقطه و ۱۵ شهرستان و اغلب در مناطق مرکزی، غرب و جنوب غربی استان گسترده شده‌اند.
طبق گزارش‌های رسمی، سرانه فرسایش خاک در ایران سالانه حدود ۱۱ تا ۱۵ تن در هکتار است که برای خراسان رضوی این عدد بین ۱۸ تا ۲۰ تن در هکتار گزارش شده که نشان دهنده شدت تخریب سرزمین در این استان است.
در همین راستا نتایج تحقیقی که توسط پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد بر روی عوامل بیابان زایی در خراسان رضوی انجام شده نشان داده است که بهره‌برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، خشکسالیهای مکرر، برداشت بیش ازحد از منابع آب زیرزمینی، بهره‌برداری شدید از جنگل‌ها و مراتع، بهره‌برداری بی رویه از پوشش گیاهی، الگوی غلط کشت و عدم رعایت تناوب زراعی و فرسایش پذیری خاک در برابر عوامل فرساینده از مهمترین معیارها و شاخص‌های مؤثر در گسترش بیابان در این استان طی ۳۰ سال گذشته بوده‌اند.
در همین راستا به مناسبت هفته دولت با علیرضا صحرائی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی در خصوص اقدامات انجام شده برای جلوگیری از فرسایش و هم چنین احیای جنگل ها و مراتع این استان به گفت و گو نشستیم.
* فرسایش خاک در خراسان رضوی به چه میزان است؟
خراسان رضوی به دلیل شرایط جغرافیایی به‌صورت مستمر در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارد به شکلی که این پدیده طبیعی به روند همیشگی برای طبیعت استان تبدیل‌شده و لذا میزان متوسط سالانه فرسایش خاک در خراسان رضوی ۱۵ تن است.
با توجه به تجربه فعالیت‌های استان در زمینه بیابان‌زدایی و کاشت جنگل‌های دست‌ساز هم‌اکنون خراسان رضوی جزو استان‌های پیشرو در این زمینه است و لذا در این راستا تاکنون بیش از ۷۵۰ هزار هکتار جنگل‌های بیابانی در استان ایجادشده است.
* ایجاد این جنگل‌ها چه برکاتی برای استان داشته است؟
ایجاد جنگل‌های دست کاشت سبب مهار ۱۵ کانون دچار بحران فرسایش بادی در محیط‌زیست طبیعی این استان شده است و درواقع هر درختچه در کویر به‌منزله سربازی است که از خاک آن در برابر عوامل طبیعی فرسایشی دفاع می‌کند.
باید اذعان کرد از سال ۱۳۹۲ تاکنون ، جنگل‌کاری حدود ۲۶۰۰ هکتار از اراضی ملی و تولید بیش از بیش از چهار هزار اصله نهال در راستای افزایش سرانه جنگل استان صورت گرفته است .
خراسان رضوی به دلیل شرایط جغرافیایی به‌صورت مستمر در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارد به شکلی که این پدیده طبیعی به روند همیشگی برای طبیعت استان تبدیل‌شده و لذا میزان متوسط سالانه فرسایش خاک در خراسان رضوی ۱۵ تن است
در بخش امور بیابان نیز عملیات بیابان‌زدایی در قالب طرح‌های مدیریت جنگل‌های دست کاشت، مدیریت مناطق بیابانی و کانون‌های بحران فرسایش بادی باهدف کاهش گردوغبار، تلطیف هوا، تثبیت شن‌های روان و کاهش خسارات اقتصادی به اقتصاد کشاورزی و تأسیسات زیربنایی بیش از ۳۰۴ هزار هکتار از اراضی بیابانی استان نهال‌کاری شده است .
* چقدر مرتع در خراسان شمالی داریم؟
وسعت مراتع خراسان رضوی شش میلیون و ۵۵۸ هزار و ۳۵۶ هکتار است، متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالیهای پی‌درپی در مراتع درجه‌یک و دو گونه‌های کلیدی و شاخصی که ارزش تعلیف بالایی دارند یا به‌طور کامل در معرض انقراض قرارگرفته‌اند یا تماماً از بین رفته و جای خود را به گونه‌های «درجه‌دو» و «درجه سه» دادند که ارزش تعلیف کمتری دارند.
* در حوزه احیای مراتع تا چه حد موفق بودید؟
برای حفظ و نگه‌داری مراتع استان اقدامات مختلف و متعددی انجام پذیرفته است که بیان آن‌ها به‌تفصیل خارج از حوصله خوانندگان است اما به‌صورت اختصار می‌توان به اجرای بیش از ۱۳ هزار هکتار عملیات بیولوژیک، احیای بیش از ۱۷ هزار هکتار به منظور توسعه گیاهان دارویی و هم چنین ۱۶۸ هکتار تبدیل دیم‌زارهای کم بازده به‌عنوان مهمترین اقدامات یادکرد.
همچنین در راستای کمک به جوامع روستایی در راستای کمک به حفظ منابع نیز نسبت به حفر ۲۰حلقه چاه مال داری، مرمت ۲۵ دهنه چشمه و بیش از ۵۵۰ هزار هکتار طرح مرتع‌داری اقدام شده است.
در همین راستا این اداره کل نسبت به تأمین آبگرمکن خورشیدی برای ۱۶۴ خانوار در راستای کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و ۴۰۰ هکتار بازسازی و احیای عرصه‌های معدنی در طی سال‌های گذشته اقدام کرده است.
همچنین به‌منظور حفظ و احیای مراتع نسبت به حفاظت و قرق بیش از ۳۷۰ هزار هکتار و نیز اجرای ۲۷۰ کیلومتر کمربند حفاظتی، اجرای عملیات ۵۳۵هزار هکتار پروژه‌های گیاه‌پزشکی از دیگر اقدامات این اداره کل برای صیانت از منابع طبیعی بوده است.
* در حوزه آبخیزداری چه اقداماتی انجام پذیرفته است؟
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی به‌عنوان متولی بخش منابع طبیعی و آبخیزداری استان مسئولیت عظیم حفظ، حراست و توسعه جنگل‌ها، مراتع، آبخوان‌ها، بیشه‌زارها و جلوگیری از بیابان‌زایی را بر عهده دارد .
از سال ۱۳۹۲ تاکنون ، جنگل‌کاری حدود ۲۶۰۰ هکتار از اراضی ملی و تولید بیش از بیش از چهار هزار اصله نهال در راستای افزایش سرانه جنگل استان صورت گرفته است
این اداره کل در طی سال‌های گذشته اقدامات شایانی در آبخیزداری و آبخوان‌داری انجام داده که از آن جمله می‌توان به احداث ۶۶ مورد بند خاکی ، ۱۲ مورد پروژه پخش سیلاب ،۱۲۴ مورد احداث بند سنگ ملاتی،۶۴تعداد مورد سرریز ملاتی و یک مورد احداث سد زیرزمینی اشاره کرد که این پروژه‌ها ضمن کنترل سیل و رسوب در حوزه‌های آبخیز نقش بسزایی در کاهش خسارات سیل؛ استحصال آب و کمک به تغذیه منابع آبی؛ افزایش سطح زیر کشت و تثبیت اشتغال دارد.
* تا چه میزان در این پروژه‌ها نقش و مشارکت روستائیان پررنگ بوده است؟
مشارکت جوامع محلی به دلیل بومی بودن و در صورت مدیریت و نظارت صحیح و به‌شرط اینکه موجبات سوءاستفاده افراد سودجو و مخرب فراهم نگردد می‌تواند گام مؤثر و مهمی در این مورد باشد و در صورت توجیه و استفاده صحیح حاضر بو سرمایه‌گذاری خواهند بود.
با توجه به تغییر اقلیم و از طرفی نیاز آبی و مدیریت کردن وضعیت موجود منابع آبی در استان توسط بهره‌برداران و حوزه نشینان ضرورت بحث مشارکت را می‌طلبد به‌طوری‌که تاکنون در سطح استان بیش از ۴۰۰ پروژه مشارکت مردمی در مباحث مختلف ازجمله مرتع‌داری ،گیاهان داروئی، جنگل‌کاری و آبخیزداری مطالعه انجام‌گرفته که اعتبار تهیه طرح توسط مردم و جوامع محلی تأمین‌شده است.
ضمن اینکه در اجرای طرح‌های مشارکتی آبخیزداری حدود ۱۰۰پروژه اعم از مطالعه و احداث پروژه‌های آبخیزداری شامل بند خاکی و سنگی ملاتی انجام داده‌اند و از ۹۱ پروژه مشارکت مردمی حدود ۴۶ پروژه بین پنج‌تا ۳۰ درصد بهره‌برداران و جوامع محلی در اجرای پروژه به لحاظ نیروی انسانی، تهیه و خرید مصالح از قبیل لوله تخلیه و آبگیر دربندهای خاکی و سنگی ملاطی و همچنین در بعضی از پروژه‌ها کمک‌های بلاعوض در بهتر انجام دادن پروژه مشارکت فعال داشته‌اند.
* بسیاری از اراضی استان به دلیل عدم بهره‌مندی از سند مورد دخل و تصرف قرار می‌گیرد در این راستا چه اقداماتی انجام‌شده است؟
یکی از مهمترین وظایف اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خرسان رضوی مقابله با سودجویان و مبارزه با زمین‌خواری است که در همین راستا با اجرای پروژه کاداستر از سال ۱۳۹۲ تاکنون موفق به اخذ سند تک‌برگی کاداستر برای بیش از یک‌میلیون هکتار از اراضی ملی استان شده است.
نظر شما