به گزارش بازار، فایننشال تایمز در گزارشی نوشت وابستگی دوگانه اتحادیه اروپا به فناوری دیجیتال آمریکا و صنعت فرآوری مواد معدنی چین، آن را به بازیگری آسیب‌پذیر در رقابت قدرت‌های بزرگ بدل کرده است.
اروپا در میان دو قدرت گرفتار شده است
جنگ فناوری میان شرق و غرب پدیده تازه‌ای نیست. در دوران جنگ سرد، ایالات متحده و متحدانش در رقابت بر سر فناوری‌های فضایی و تسلیحاتی با اتحاد جماهیر شوروی درگیر بودند. اما در جنگ فناورانه امروز میان واشنگتن و پکن، به نظر می‌رسد اروپا بازنده اصلی میدان است.
ایالات متحده در سال ۱۹۴۹ با همراهی متحدانش کمیته‌ای موسوم به «کمیته هماهنگی کنترل صادرات چندجانبه» تشکیل داد تا مانع از دسترسی بلوک شرق به فناوری‌هایی شود که می‌توانست قدرت نظامی و اقتصادی شوروی را تقویت کند. این سیاست در دوران ریاست‌جمهوری رونالد ریگان شدت گرفت و صادرات ریزتراشه‌ها، رایانه‌ها و فناوری استخراج نفت به کشورهای پیمان ورشو ممنوع شد. شکاف فناورانه حاصل از این سیاست‌ها به فروپاشی سریع‌تر اتحاد شوروی کمک کرد.
بازآفرینی جنگ فناوری، این بار با چین
در سال‌های اخیر، سه دولت متوالی آمریکا سیاست مشابهی را علیه چین در پیش گرفته‌اند؛ محدودسازی صادرات ریزتراشه‌های پیشرفته و ماشین‌آلات تولید آن‌ها. با این حال، تفاوت اینجاست که چین برخلاف شوروی توان تلافی دارد.
پکن با در اختیار داشتن انحصار در تولید و فرآوری عناصر نادر خاکی، می‌تواند صادرات این مواد حیاتی را محدود کند. هفته گذشته، دولت چین کنترل صادرات ۱۲ نوع از ۱۷ فلز کمیاب را با هدف «حفظ منافع امنیت ملی» اعلام کرد.
در حالی که دولت ترامپ بر استفاده از این منابع در گذار انرژی سبز تأکید داشت، اکنون نگرانی اصلی به بخش دفاعی غرب بازمی‌گردد. صنایع نظامی از پهپاد و تانک گرفته تا زیردریایی و موشک، به عناصر کمیابی چون «دیسپروزیم» و «تربیوم» وابسته‌اند – عناصری که اکنون تحت کنترل صادراتی چین قرار گرفته‌اند.
وابستگی نظامی و فناورانه غرب به شرق
در نخستین هفته جنگ ایران و اسرائیل در ژوئن سال جاری، حدود ۸۰۰ موشک میان طرفین رد و بدل شد. هر موشک حاوی ۲ تا ۲۰ کیلوگرم از عناصر نادر خاکی بود. بر اساس برآوردها، تنها در هفت روز، میان ۱.۶ تا ۱۶ تُن از این مواد در میدان نبرد از بین رفت.
در جنگ اوکراین نیز، موفقیت چشمگیر پهپادهای این کشور علیه روسیه تا حد زیادی به قطعات الکترونیکی و آهن‌رباهایی وابسته است که از چین وارد می‌شوند. به گفته کارشناسان، کی‌یف اکنون بیش از ارسال تسلیحات اروپایی، نگران جریان فناوری از چین است.
در سه دهه گذشته، چین به بزرگ‌ترین بازیگر در صنعت فرآوری مواد معدنی جهان بدل شده است. از میان ۵۴ ماده معدنی حیاتی که سازمان زمین‌شناسی آمریکا برای صنایع کلیدی شناسایی کرده، چین در فرآوری اکثریت آن‌ها پیشتاز است و توان رقابت‌ناپذیری دارد. تولیدکنندگان چینی تقریباً هر نوع ماده معدنی را ۳۰ درصد ارزان‌تر از رقبا فرآوری می‌کنند. برای رقابت با این شرایط، دولت‌های غربی باید یارانه‌های عظیمی اختصاص دهند؛ امری که تاکنون تحقق نیافته است.
اروپا بازنده اصلی جنگ فناوری و منابع معدنی
در حالی که واشنگتن می‌کوشد دسترسی چین به ریزتراشه‌های پیشرفته را محدود کند و تولید داخلی خود را احیا نماید، اروپا در این رقابت از هر دو سو عقب مانده است.
در نشست اخیر متخصصان مواد خام حیاتی در وین، کارشناسان به این جمع‌بندی رسیدند که نه آمریکا و نه چین، بلکه اروپا بازنده اصلی جنگ فناوری و منابع معدنی است.
در حالی که آمریکا از سیاست انرژی سبز فاصله گرفته، فناوری‌های خورشیدی و بادی بخش جدایی‌ناپذیر از هویت اقتصادی قرن بیست‌ویکمی اروپا هستند. شرکت‌های اروپایی از پیشگامان انرژی تجدیدپذیر و خودروهای برقی به شمار می‌رفتند، اما اکنون چین بر تمام این صنایع سلطه یافته است — از پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی گرفته تا باتری‌های لیتیومی.
شکاف سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری
ایالات متحده به تدریج صنعت عناصر نادر خود را بازسازی می‌کند و نفوذش را بر تولیدکنندگان مواد حیاتی در آمریکای جنوبی گسترش می‌دهد؛ از جمله بر ذخایر عظیم لیتیوم در شیلی و بولیوی. اما اروپا حتی در آغاز مسیر نیز نیست.
اتحادیه اروپا استراتژی مواد خام حیاتی خود را تدوین کرده، ولی پروژه‌های استخراج معدنی در کشورهای عضو با مقاومت شدید گروه‌های زیست‌محیطی روبه‌رو شده است.
این مقاومت سیاسی و نبود سرمایه‌گذاری کلان باعث شده که اتحادیه اروپا بیش از پیش به زنجیره‌های تأمین آمریکا و چین وابسته بماند. کارشناسان هشدار می‌دهند که سرمایه‌گذاری اتحادیه اروپا در صنایع پیشرفته، در مقایسه با تریلیون‌ها دلار هزینه چین و آمریکا، ناچیز است.
اروپا در آستانه از دست دادن استقلال فناورانه
به باور تحلیلگران، اگر بروکسل نتواند به‌زودی اعضای خود را برای اقدام هماهنگ بسیج کند، در آینده نزدیک به «وابسته دائمی» یکی از دو قدرت شرق یا غرب تبدیل خواهد شد.
اروپا در یک تنگنای استراتژیک گرفتار شده است: از یک سو برای فناوری دیجیتال، زیرساخت‌های ابری و هوش مصنوعی به ایالات متحده نیاز دارد؛ و از سوی دیگر، مواد اولیه صنایع دفاعی و انرژی پاک خود را از چین تأمین می‌کند.
در حالی که واشنگتن و پکن برای تسلط بر صنایع آینده – از هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی تا رباتیک و پهپادها – رقابت می‌کنند، اروپا در حاشیه نشسته است. آینده اقتصادی و صنعتی این قاره اکنون بیش از هر زمان دیگری به تصمیمات قدرت‌های فراآتلانتیکی و آسیایی گره خورده است.
جنگ مواد معدنی کمیاب تنها رقابتی فناورانه نیست، بلکه آزمونی برای استقلال استراتژیک کشورهاست. در این میان، اروپا نه بازیگر، بلکه صحنه این رقابت شده است — قاره‌ای که اگر به سرعت به خود نیاید، ممکن است برای همیشه جایگاهش را در نقشه صنعتی و ژئوپلیتیکی جهان از دست بدهد.
نظر شما